10755 - Αύριο η αλλαγή της Ιεράς Επιστασίας στο Άγιο Όρος

Αύριο Πέμπτη 14/1η Ιουνίου 2018 στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου θα λάβει χώρα η τελετή αλλαγής της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους. Η Χιλιανδαρινή Επιστασία θα διαδεχθεί την απερχόμενη Ιβηριτική σε μια λαμπρή αγιορειτική τελετή που συνεχίζεται αιώνες.

Νέος Πρωτεπιστάτης θα είναι ο Ιερομόναχος Στέφανος Χιλιανδαρινός,

και Επιστάτες οι:

Ιερομόναχος Παύλος Ξηροποταμινός

Μοναχός Νικόδημος Αγιοπαυλίτης

Ιερομόναχος Παΐσιος Γρηγοριάτης

Σήμερα το απόγευμα έλαβε χώρα στο κτήριο της Ιεράς Κοινότητος η καθιερωμένη φωτογράφηση με τον απερχόμενο Πρωτεπιστάτη, τα μέλη της Επιστασίας και τους αντιπροσώπους των Ιερών Μονών. Αύριο το πρωί θα ολοκληρωθεί η αλλαγή της Επιστασίας στο πάνσεπτο ναό του Πρωτάτου, παρουσία πολιτικών, στρατιωτικών αρχών και ευλαβών προσκυνητών του Αγίου Όρους.

Ακολουθούν φωτογραφίες από παλαιότερες Χιλιανδαρινές Επιστασίες, δύο περιγραφές του τελετουργικού της αλλαγής της Ιεράς Επιστασίας, η μία από τον Γεράσιμο Σμυρνάκη (1903) και η άλλη από τον Καθηγητή Γρηγόρη Θ. Στάθη, καθώς και το Κεφάλαιο περί Ιεράς Επιστασίας από τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους.

  

Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους Άθω (1933-34)

Πρωτεπιστάτης προηγούμενος Δοσίθεος Χιλανδαρινός

(Φωτογραφία: Στέφανος ιερομόναχος)

Ιερά επιστασία του Αγίου Όρους Άθω (1943-44)
Πρωτεπιστάτης προηγούμενος Αρσένιος Χιλανδαρινός

1) Πρωτεπιστάτης προηγούμενος Αρσένιος Χιλανδαρινός, 2) Επιστάτης προηγούμενος Ευσέβιος Ξηροποταμινός, 3) Επιστάτης μοναχός Βησσαρίων Αγιοπαυλίτης, 4) Επιστάτης μοναχός Υπάτιος Γρηγοριάτης, 5) Αρχιγραμματέας μοναχός Αλέξανδρος Λαυριώτης, 6) Γραμματέας μοναχός Νικόδημος Λαυριώτης, 7) Γραμματέας μοναχός Παντελεήμων Ντάβος, 8) Πολιτάρχης Γεώργιος Κολλιτσάρας

 Πηγή φωτογραφιών: http://athosprosopography.blogspot.gr

Η προηγούμενη Χιλιανδαρινή Επιστασία (φωτ. 2013)

3259 - H αλλαγή της Ιεράς Επιστασίας (φωτογραφίες)

       Ο Γεράσιμος Σμυρνάκης στο βιβλίο του ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (1903), περιγράφει το τελετουργικό της αλλαγής της Ιεράς Επιστασίας: 

Η παρά τη ιερά Κοινότητι υφισταμένη ως εκτελεστική αρχή και καλουμένη ιερά Επιστασία συνίσταται εκ τεσσάρων μελών, εκλεγομένων εκάστη πρώτη Ιουνίου, καθ’ ην εγκαθίστανται δια τελετής, κατερχομένων εν τω Ναώ του Πρωτάτου εκ της αιθούσης των συνεδριών της ιεράς Κοινότητος απάντων των αντιπροσώπων μετά των παλαιών και νέων Επιστατών εν μέσω χαρμοσύνων κωδωνοκρουσιών. Πάραυτα δ’ άμα τη εν τω Ναώ εισόδω αυτών οι μεν αντιπρόσωποι καταλαμβάνουσι τας εκατέρωθεν των χορών ιεραρχικάς θέσεις αυτών, οι δε παλαιοί Επιστάται μετά των νέων ων προπορεύονται άρχονται ασπαζόμενοι τας αγίας εικόνας, ενώ οι ψάλται ψάλλουσι τον Θεομητορικόν ύμνον «Άξιόν εστιν». Είτα ο αντιπρόσωπος της Λαύρας, συμπαρισταμένων εκατέρωθεν αυτού των τριών αντιπροσώπων της του Βατοπεδίου, της Ιβήρων και της του Χιλιανδαρίου Μονής προσφωνεί την νέαν Επιστασίαν, ισταμένην εν τω καλουμένω σωλέα του Ναού, συνιστών αυτοίς την ανελλιπή εκπλήρωσιν των υψηλών εφορευτικών καθηκόντων αυτών και εγχειρίζει την ράβδον ως σύμβολον ισχύος και εξουσίας ως και τα 4 τμήματα της Κοινής σφραγίδος, ων έκαστος των ειρημένων 4 αντιπροσώπων φέρει εν. Η ράβδος δ’ αύτη ως σκήπτρον θεωρουμένη φέρει επί της αργυράς λαβής γεγραμένα τα ονόματα των ιερών Μονών ανά πεντάδας, ήτοι κατ’ Επιστασίας μετά της επιγραφής «ιεράς Επιστασίας των είκοσιν ευαγών Μοναστηρίων του αγίου Όρους Άθω 1856». Ομοίως και ο Πρωτεπιστάτης ευρισκόμενος εν τω κέντρω του Ναού, ή τω σωλέα επιφωνεί είτα, συμπαρισταμένων και των τριών συνεπιστατών, ευχαριστών και υπισχνούμενος την ακριβή εκτέλεσιν των ανατεθέντων αυτώ τε και τοις λοιποίς συναδέλφοις καθηκόντων. Μετά δε το πέρας της τελετής ταύτης ανέρχονται εις την αίθουσαν των συνεδριών οι νέοι Επιστάται και ενώπιον της ιεράς Κοινότητος ποιήσαντες τρεις μετανοίας σταυροειδώς αναλαμβάνουσι τα καθήκοντα αυτών.

Η τοιαύτη ως οίόν τε μεγαλοπρεπής τελετή ήρξατο από του έτους 1887 κατά την εγκαθίδρυσιν της Ιβηριτικής Επιστασίας, καθ’ ην παρέστη τη 1η Ιουνίου 1887 και ο χάριν επισκέψεως το πρώτον αφικόμενος εις άγιον Όρος πρωην Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ Γ΄. Πρότερον δ’ εγκαθιδρύετο η Επιστασία άνευ επιδείξεως, κατερχομένων των νέων Επισττών μετά της Κοινότητος εν τω κατ’ άρκτον Νάρθηκι, ένθα παρεδίδοντο αυτή τα τε τμήματα της Κοινής σφραγίδος και η ράβδος, προσεφωνείτο δε ο Πρωτεπιστάτης άνευ άλλης τινός διατυπώσεως.

Αι μέλλουσαι εκ των ιερών Μονών ν’ αποστείλωσι παρά τη ιερά Κοινότητι Επιστάτας, ειδοποιούνται δια προσκλητηρίου γράμματος αυτής αρχομένου ή μεσούντος μηνός Μαΐου, αίτινες εφοδιάζουσι τόσον τους πρώτην φοράν αποστελλουμένους Επιστάτας όσον και τους προϋπηρετήσαντας δια συστατηρίων γραμμάτων αυτών. Πάσης δε Μονής η περίοδος επανέρχεται κατά πενταετίαν.

Οι Πρωτεπιστάται λαμβάνονται πάντοτε εκ των πέντε ιερών Μονών Λαύρας, Βατοπεδίου, Ιβήρων, Χιλιανδαρίου και Διοινυσίου∙ διό και αι Επιστασίαι είναι πέντε. Και η μεν καλουμένη Λαυριωτική, ήτις ήρξατο εκ περιτροπής τη 1ηΙουνίου 1900, συμπληρούται εκ των Επιστατών των ιερών Μονών Δοχειαρίου, Ξενοφώντος και Εσφιγμένου, η δεΒατοπεδινή εκ των ιερών Μονών Κουτλουμουσίου, Καρακάλλου και Σταυρονικήτα, η δε Ιβηρική εκ των ιερών Μονών Παντοκράτορος, Φιλοθέου και Σίμωνος Πέτρας, η δε Χιλιανδαρινή εκ των ιερών Μονών Ξηροποτάμου, αγίου Παύλου και Γρηγορίου, η δε του Διονυσίου εκ των ιερών Μονών Ζωγράφου, Ρωσσικού και Κωνσταμονίτου…   

 Παραθέτω και μία περιγραφή της τελετής αναλήψεως καθηκόντων νέας Επιστασίας, από τον Καθηγητή Γρηγόρη Θ. Στάθη, όπως δημοσιεύεται στο βιβλίο «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ», του Ι.Μ. Χατζηφώτη (1999):

«Την Τρίτη, 1 Ιουνίου με το παλαιό, έγινε η εγκατάσταση της νέας Ιεράς Επιστασίας. Κοντά στις 9 η ώρα σήμαναν οι καμπάνες και άρχισαν να κατεβαίνουν τις σκάλες της Ιεράς Κοινότητας, ο Πρωτεπιστάτης Βατοπεδηνός Γεράσιμος, ο νέος Πρωτεπιστάτης Ιβηρίτης Καλλίνικος, ο Προηγούμενος Λαυριώτης Κωνσταντίνος, οι πρώην και οι νέοι Επιστάτες και οι άλλοι Αντιπρόσωποι των Ιερών Μονών. Οι δύο σεϊμένηδες ήταν ντυμένοι εύζωνοι. Οι ιεροσπουδαστές της Αθωνιάδας Σχολής ήταν παρατεταγμένοι στον πλαϊνό εξωνάρθηκα του Πρωτάτου. Ο Γραμματεύς της Διοικήσεως, ο Διοικητής της Χωροφυλακής, ένας Τελώνης και πολλοί άλλοι καλόγεροι και κοσμικοί ακολούθησαν και μπήκαν στον ιερό ναό του Πρωτάτου. Στο μέσο του ναού στήθηκε ένα στρογγυλό τραπεζάκι σκεπασμένο με τραπεζομάντηλο, κι επάνω τοποθέτησαν ένα κουτί που είχε μέσα τα διάσημα και τέσσερα σακκουλάκια δερμάτινα με τα τέσσερα τμήματα της σφραγίδας της Ιεράς Επιστασίας. Πριν να γίνει «Ευλογητός», η αποχωρούσα Επιστασία έβαλε μετάνοιες προς την Ωραία Πύλη και τους δυό Χορούς και κάθισαν ο καθένας στη θέση του. Ο Γέρων Κωνσταντίνος Λαυριώτης και ο νέος Πρωτεπιστάτης κάθονταν αριστερά στα στασίδια, μπροστά από την εικόνα του «Άξιον εστιν». Άρχισε η τελετή με το Ευλογητός ο Θεός και τα τροπάρια Του λίθου σφραγισθέντος – Τους του Άθω πατέρας – Τους ουρανώσαντας – Τη υπερμάχω στρατηγώ, απ’ τον χορό των Αθωνιατών. Μετά, εκτενής στην οποία μνημονεύτηκαν τα ονόματα των νέων Επιστατών. Κατόπιν η νέα Επιστασία πήρε θέσεις μπροστά απ’ το στρογγυλό τραπέζι προς το Ιερόν Βήμα και η αποχωρούσα αντικρυστά. Ο Λαυριώτης Κωνσταντίνος, ο οποίος κατ’ έθος εγκαθιστά τη νέα Επιστασία, έβγαλε και διάβασε ένα παραινετικό λογίδριο, και ενεχείρησε την ράβδο στον νέο Πρωτεπιστάτη, καθώς και τα διακριτικά διάσημα, ένα Εγκόλπιον και έναν Σταυρόν. Μετά, ο Πρωτεπιστάτης διάβασε κι αυτός τον ενθρονιστήριό του, κι ο ιερεύς κατέκλεισε με το Δι’ ευχών των αγίων πατέρων ημών. Η πομπή ξεκίνησε, βγαίνοντας απ’ την κεντρική πύλη, προς την Ιερά Κοινότητα, το Συνοδικό, όπου έγινε το καθιερωμένο κέρασμα και ανταλλάχτηκαν ευχές. Αρκετοί φωτογραφήθηκαν με τον άγιο Πρώτο, εις ανάμνησιν… Ύστερα αποχώρησαν όλοι, και η νέα Επιστασία θα έκανε με τους Αντιπροσώπους την πρώτη Σύναξη, για να κανονίσουν τα διάφορα διακονήματα».

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ΄. 

Η Ιερά Επιστασία.

Άρθρον 28.

Αι είκοσι Ιεραί Μοναί διαιρούνται εις πέντε τετράδας, εκάστη των οποίων ασκεί ανά πάσαν πενταετιαν επί έν έτος από της 1ης Ιουνίου μέχρι τέλους Μαΐου την Επιστασίαν. Προς τούτο αποστέλλονται κατ΄ έτος παρ΄ εκάστης Μονής εκάστης Τετράδος έν πρόσωπον κεκτημένον προσόντα, οία καθορίζονται και δια τους αντιπροσώπους των Μονών. Αι τετράδες αύται είναι αι εξής:

α΄. Τετράς 

1. Μεγίστη Λαύρα

2. Δοχειαρίου

3. Ξενοφώντος

4. Εσφιγμένου

β΄Τετράς 

1. Βατοπαιδίου

2. Κουτλουμουσίου

3. Καρακάλλου

4. Σταυρονικήτα

γ΄. Τετράς 

1. Ιβήρων

2. Παντοκράτορος

3. Φιλοθέου

4. Σίμωνος Πέτρας

δ΄. Τετράς 

1. Χιλιανδαριου

2. Ξηροποτάμου

3. Αγίου Παύλου

4. Γρηγορίου

ε΄. Τετράς 

1. Διονυσίου

2. Ζωγράφου

3. Ρωσσικού

4. Κωνσταμονίτου

Ο δε πρώτος τη τάξει εκάστης τετράδος φέρει τον τίτλον Πρωτεπιστάτης, είναι πρόεδρος της Επιστασίας και κρατεί την του Πρώτου ράβδον.

Άρθρον 29.

Των Επιστατών όντων ίσων αλλήλοις, του δε Πρωτεπιστάτου πρώτου μεταξύ ίσων πάσα απόφασις αυτών λαμβάνεται κατά πλειοψηφίαν, εν ισοψηφία δε υποβάλλεται η υπόθεσις εις την κρίσιν και απόφασιν της Ι. Κοινότητος. Οιαδήποτε δε απόφασις της Ιεράς Επιστασίας λαμβανομένη εν αγνοία Επιστάτου τινός είναι άκυρος.

Άρθρον 30.

Εν περιπτώσει απουσίας Επιστάτου τινός ανατίθεται το τμήμα της σφραγίδος αυτού εις τινα των αντιπροσώπων της εμπιστοσύνης αυτού, ουδέποτε όμως συνεπιστάτη του, και εν απουσία πάντων των αντιπροσώπων τω Αρχιγραμματεί.

Άρθρον 31.

Η σφραγίς της Ιεράς Κοινότητος φέρουσα εν τω μέσω την εικόνα της Θεοτόκου <η Πλατυτέρα> και κύκλω την περιγραφήν <σφραγίς της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους Αθω> παραδίδεται εκάστοτε εις τους νέους επιστάτας κατά την ανέκαθεν κρατούσαν τάξιν και είναι τετραμερής, εκάστου επιστάτου κρατούντος ανά έν τμήμα.

Άρθρον 32.

Πάσα μονομερής ή αυθαίρετος πράξις επιστάτου τινός είναι άκυρος καθ΄ εαυτήν και επάγεται, ως και πάσα άρνησις υπηρεσίας αυτού την παρατήρησιν της Ιεράς Κοινότητος, δικαιούμενης εν υποτροπή ν΄ αξιώση παρά της Μονής του Επιστάτου εκείνου την αντικατάστασιν αυτού, υποχρεωτικήν δια την Μονήν. Εν ταις διακοπαίς δε των εργασιών της Ιεράς Κοινότητος τοιαύτη πράξις του επιστάτου καταγγέλλεται εγκυκλιωδώς ταις Ιεραίς Μοναίς υπό των λοιπών μελών της Ι. Επιστασίας.

 Άρθρον 33.

Οι επιστάται διαμένοντες διαρκώς εν Καρυαίς απουσιάζουσιν εναλλάξ και κατά την ιεραρχικήν ταξιν οσάκις καθήκον επιστατικον ήθελε απαιτήση την απουσίαν αυτών, ήτις επ΄ουδενί λόγω επιτρέπεται τω πρωτεπιστάτη.

Άρθρον 34.

Εκάστη Μονή δύναται ν΄ αναθέση συγχρόνως τω αντιπροσώπω αυτής και τα καθήκοντα του επιστάτου. Επ΄ουδενί όμως λόγω επιτρέπεται τούτο εις την Μονή, εις ήν ανήκει ο πρωτεπιστάτης, άλλως η Ιερά Κοινότης δεν θα αναγνωρίζη τον τοιούτον πρωτεπιστάτην και τα καθήκοντα αυτού αναθέτει να συνεχίση ο τέως τοιούτος μέχρι συμμορφώσεως της ενδιαφερομένης Μονής.

Άρθρον 35.

 Η διαχείρισις του κοινού ταμείου ανήκει τη Ιερά Επιστασία υπ΄ ευθύνην των Μονών των μελών αυτής και ενεργείται επί τη βάσει εγκεκριμένου υπό της Ι. Κοινότητος προϋπολογισμού.

Πάσα δε δαπάνη μη προβλεπομένη υπό του προϋπολογισμού δέον να εγκρίνηται προηγουμένως υπό της Ι. Κοινότητος δι΄ ειδικής αποφάσεως αυτής, άλλως δε γενομένη, βαρύνει τους ενεργήσαντας αυτήν επιστάτας.

Πάσαι δε αι δαπάναι δέον να δικαιολογώνται απαραιτήτως δι΄ αποδείξεων των διαφόρων δικαιούχων, αίτινες συνοδέυουσι τον απολογισμόν εκάστου εξαμήνου κατά την υποβολήν αυτού εις την εκάστοτε εκλεγόμενην υπό της Ιεράς Κοινότητος εξελεγκτικην επιτροπήν.

Άρθρον 36.

Η καταβολή των προσόδων του κοινού ταμείου της Ι. Κοινότητος δια την συντήρησιν του Σκευοφυλακείου. Πρωτάτου Σχολής κοινού επιτρόπου εκτός του Αγίου Όρους, φυλάκων (σεϊμένιδων και σεραδρών), και τακτικάς και εκτάκτους ανάγκας είναι υποχρεωτική δια τας Ι. Μονάς και τα εξαρτήματα αυτών, Σκήτας και Κελλία κατ΄ αναλογίαν, καθοριζομενην εκάστοτε υπό του Ανωτάτου Νομοθετικού Σώματος της εκτάκτου εικοσαμελούς συνάξεως, εισπράττονται δε υπό της Ι. Επιστασίας κατά την ανέκαθεν κρατούσαν τάξιν.

Άρθρον 37.

Η Ιερά Επιστασία οφείλει να δικεπεραιή και σφραγίζη άπασαν την αλληλογραφίαν της Ι. Κοινότητος κατά το άρθρον 25, επίσης να επιτηρή εν Καρυαίς την καθαριότητα και επισκευήν των οδών, συντηρή επαρκή φωτισμόν, ενεργη αστυϊατρικάς επιθεωρήσεις, διατιμά τα τρόφιμα και επιβλέπη την ευπρεπή καικοσμίαν συμπεριφοράν, απαγορεύουσα τας αταξίας, άσματα, παιγνίδια, όργανα, ακοσμίας καθόλου, κάπνισμα και ιππασίαν εν ταις κεντρικαίς οδοίς, το άνοιγμα των καταστημάτων κατά τους εσπερινούς και τας ημέρας των Κυριακών και επισήμων εορτών, την πώλησιν κρέατος και παρασκευήν φαγητών μη νηστίσιμων κατά πάσαν Τετάρτην και Παρασκευήν και τας λοιπά νηστείας και απελαύνουσα πάντα μέθυσον, άεργον, άτακτον δια των οργάνων αυτής (Σεϋμένιδων και Σερδαρών) ζητούσα, οσάκις παραστή ανάγκη, και την συνδρομήν της εν Καρυαίς Κρατικής αστυνομίας.

Άρθρον 38.

Την γραφικήν υπηρεσίαν της Ι. Κοινότητος και της Ι. Επιστασίας διεξάγει ο αρχιγραμματεύς, όστις δέον να είναι αδελφός μιας των εν Αγίω Ορει Ι. Μονών, ηλικίας ανωτέρας των 25 ετών, διπλωματούχος του Πανεπιστήμιου ή μίας Θεολογικής Σχολής και εν εσχάτη ανάγκη γυμνασίου, έχων βοηθών αυτού ένα τουλάχιστον υπογραμματέα.
Ο αρχιγραμμετεύς παρακάθηται άνευ δικαιώματος ψήφου εις τας συνεδρίας της Ι. Κοινότητος, εισηγείται επί των διαφόρων υποθέσεων, παρέχει τας αναγκαίας πληροφορίας, διατυποί ελευθέρως την γνώμην αυτού ζητουμενην, τηρεί τους κώδικας, τα λογιστικά βιβλία, και το αρχείον, συντάσσει τα πρακτικά και λοιπά έγγραφα και επιμελείται της εν γένει κανονικής λειτουργίας και ενημερότητος του γραφείου. Τούτον απόντα ή κωλυόμενον αναπληροί ο υπογραμματεύς. Εν τω σώματι της Ι. Επιστασίας ο αρχιγραμματεύς έχει την θέσιν συμβούλου.

Άρθρον 39.

Ο υπογραμματεύς τελών υπό τας αμέσους διαταγάς του αρχιγραμματέως δέον να είναι αδελφός μίας των εν Αγίω Όροι Ι. Μονών, ηλικίας ουχί των 25 ετών μικροτέρας και απόφοιτος γυμνασίου ή διδασκαλείου ή Ιεραρχικής Σχολής.

Άρθρον 40.

Η Ιερά Επιστασία αντιπροσωπεύει την εκτελεστικήν της Ι. Κοινότητος εξουσίαν, εκπληρούσα συγχρόνως και καθήκοντα δημαρχιακά ως και καθήκοντα Ειρηνοδικείου.

Σχετικά:

7048 - Ο θεσμός του «Πρώτου» του Αγίου Όρους
8563 - Ο θεσμός του Πρωτεπιστάτη στο Άγιον Όρος
  662 - Η σφραγίδα της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους