Ανάμεσα στους αγίους και τις προσωπικότητες της Τουρκοκρατίας μοιάζει να ξεχωρίζει ο Νεομάρτυρας, ο Ιερομάρτυρας και εθνομάρτυρας, ο νέος Απόστολος και εθναπόστολος, ο παιδαγωγός και μεγάλος δάσκαλος του γένους, ο φωτιστής των σκλάβων, ο προφήτης του ποθούμενου και της ανάστασης του γένους, ο προφήτης της κατάκτησης της Βασιλεύουσας, ο Μοναχός, ο Αγιορείτης, ο ρήτορας και διδάχος, ο διακριτικός, ο θαυματουργός, η βάση και το εφαλτήριο της ελληνικής επανάστασης, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779).
Αυτές είναι μερικές από τις ιδιότητες, τα επίθετα και τους και χαρακτηρισμούς που μπορούμε να «προσάψουμε» στον Άγιο των σκλάβων πρόχειρα.
Αλλά μήπως έφτασε η ώρα να αγκαλιάσουμε ολόκληρο και σε ένα σώμα τον βίο, την πολιτεία και όλες μαζί τις ιδιότητες του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού; Γιατί μπορεί να πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πολυδιάστατο πρόσωπο και ο καθένας μας να προτιμά να τονίζει μία ή και μερικές από τις ιδιότητές του στην ουσία,