5155 - Ο τάφος στην Αμφίπολη, το όρος Άθως και ο Δεινοκράτης

Το σχέδιο του στενού συνεργάτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου να διαμορφώσει το όρος Άθως σε άγαλμα ανθρώπου, που στο αριστερό του χέρι θα είχε μια μεγάλη οχυρωμένη πόλη και στο δεξί του ένα κύπελλο.

Είναι απολύτως θετικό το γεγονός, ότι η αναμενόμενη αποκάλυψη των ευρημάτων στην Αμφίπολη, έφερε στην επικαιρότητα το όνομα ενός πολύ σπουδαίου αρχιτέκτονα που συνεκστράτευσε με τον Μεγαλέξανδρο, παρέχοντάς του τις υπηρεσίες στην κατασκευή μεγάλων έργων, όπως ο σχεδιασμός της πόλης της Αλεξάνδρειας, η οποία προοριζόταν για πρωτεύουσα της αχανούς ελληνικής αυτοκρατορίας.

Είναι πολλά τα έργα που αποδίδονται στον Δεινοκράτη, αλλά θεωρώ προτιμότερο να γίνει γνωστή η πρότασή του για ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, που όμως δεν ενέκρινε ο Αλέξανδρος. Το περιγράφει πολύ συνοπτικά ο Βιτρούβιος, στην εισαγωγή του ΙΙ βιβλίου "De Architectura", το οποίο αφιέρωσε στον Καίσαρα, ως μελέτη για το πώς πρέπει να είναι η ρωμαϊκή αρχιτεκτονική.

Ο Βιτρούβιος δεν κουράστηκε να το συγγράψει, αφού -όμως ο ίδιος ομολογεί- δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να συρράψει τεχνικές και μεθόδους της ελληνικής αρχιτεκτονικής.

Γράφει λοιπόν για τον Δεινοκράτη, αφού ξεδιαλύνει την σύγχυση που υπήρχε γύρω από το όνομά του, τα εξής: «…τον αρχιτέκτονα τον έλεγαν Δεινοκράτη, και πρότεινε στον Αλέξανδρο να διαμορφώσει το όρος Άθως σε άγαλμα ανθρώπου, που στο αριστερό του χέρι θα έχει μια μεγάλη οχυρωμένη πόλη και στο δεξί του ένα κύπελλο που θα δέχεται το νερό από κάθε ρέμα που βρίσκεται σε αυτό το βουνό, έτσι ώστε να μπορεί να χύνεται από το κύπελλο στο πέλαγος».

Ο Αλέξανδρος, προσθέτει ο Βιτρούβιος, ενέκρινε το σχέδιο, όχι όμως και την τοποθεσία, και προσέλαβε τον αρχιτέκτονα για να κτίσει την πόλη της Αλεξάνδρειας. Εξυπακούεται, πως η μορφή του ανθρώπου, που πρότεινε ο Δεινοκράτης, θα ήταν η μορφή του Αλεξάνδρου.

Πιο αναλυτικά για το θέμα γράφει ο Στράβων (που τον αποκαλεί Χειροκράτη) και ο Πλούταρχος, (που τον αποκαλεί Στασικράτη): «Ανάμεσα στους άλλους τεχνίτες ζούσε τότε και ο αρχιτέκτονας Στασικράτης, που δεν επιδίωκε με τα έργα του τη χάρη και την ευχαρίστηση και την πιθανότητα μέσω της μορφής τους, αλλά τα σχέδιά του ήσαν τόσο μεγαλειώδη ώστε τα έσοδα ενός μεγάλου κράτους μόλις θα επαρκούσαν για την εκτέλεσή τους.

» Αυτός πήγε στον Αλέξανδρο και τού κατηγορούσε τις ζωγραφικές και τις πλαστικές απεικονίσεις του, πως είναι έργα δειλών τεχνιτών και ταπεινών. "Εγώ", είπε, "έχω σκεφτεί, βασιλιά, να εμπιστευτώ την ομοιότητα του σώματός σου σε ύλη άφθαρτη και ζωντανή, που έχει θεμέλια αιώνια και βάρος ακίνητο και ασάλευτο.

» Εννοώ το όρος της Θράκης Άθως*, εκεί όπου έχει τον μεγαλύτερο όγκο του και υψώνεται σε θέα όλων, και έχει ύψη και πλάτη συμμετρικά και βραχώδεις εκτάσεις και συναρμογές και διαστήματα με κάποιο σχήμα.

» Ο Άθως αυτός είναι δυνατόν με την τέχνη να επεξεργαστεί και να μετασχηματιστεί, ώστε να ονομάζεται ανδριάντας του Αλεξάνδρου και να είναι αληθινός ανδριάντας του. Στους πρόποδες θα αγγίζει τη θάλασσα, με το ένα χέρι θα αγκαλιάζει και θα υποβαστάζει πόλη ικανή να περιλάβει δέκα χιλιάδες κατοίκους. Και με το δεξί θα κρατά δοχείο και θα χύνει από αυτό σπονδές προς τιμή των θεών, ολόκληρο ποταμό που θα κυλά ασταμάτητα και θα χύνεται στη θάλασσα.

» Κι ας αφήσουμε πια κατά μέρος τον χρυσό και τον χαλκό και το ελεφαντόδοντο και την ξυλεία και τις βαφές που συνθέτουν όλες αυτές τις εικόνες, που είναι μικρές και μπορεί κάποιος να τις αγοράσει, να τις κλέψει και να τις μπερδέψει". Ο Αλέξανδρος άκουσε τα λόγια του, θαύμασε την τόλμη και την αυτοπεποίθηση του τεχνίτη, και τον παίνεσε, αλλά του είπε "Άφησε τον Άθω να μένει στη θέση του, για να μη γίνει μνημείο της αναίδειας ενός βασιλιά. Εμένα θα με κάνουν γνωστό ο Καύκασος και τα Ημωδά όρη και ο Τάναϊς και η Κασπία θάλασσα. Οι πράξεις μου, θα είναι οι εικόνες μου».

Συμφώνως λοιπόν προς τους αρχαιολόγους της Αμφίπολης, ο αρχιτέκτονας αυτού του επιβλητικού αρχαίου τάφου είναι πιθανόν να είναι ο Δεινοκράτης, ο οποίος αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά "κεφάλαια" όλων των εποχών. Αποδίδεται σ’ αυτόν η οριοθέτηση των τειχών της Αλεξάνδρειας και η κατασκευή των βασιλικών κτιρίων, ο επιτάφιος τύμβος του Ηφαιστίωνος στη Βαβυλώνα, ένα κολοσσιαίο μνημείο έξι ορόφων με πλάτος 180 μέτρων στη βάση του, αλλά και διάφορες χρυσές διακοσμήσεις στους ορόφους.

Να σημειωθεί, ότι πολλοί καλλιτέχνες, με την προτροπή του Πάπα Αλεξάνδρου, επιχείρησαν να σχεδιάσουν τον Άθω, έτσι όπως νόμιζαν πως σκέφτηκε ο Δεινοκράτης.

* Γίνεται λόγος για τον Άθω που βρισκόταν στην Θράκη, επειδή αυτή αρχικώς είχε όρια την σημερινή Λεπτοκαρυά, κάτωθεν του Ολύμπου. Όταν οι Μακεδόνες κατέβηκαν από την Πίνδο και στράφηκαν ανατολικώς, απώθησαν τους Θράκες και εγκαθίσταντο στις περιοχές τους, μέχρι ενός σημείου όμως, επειδή ο πληθυσμός των Μακεδόνων δεν ήταν ανεξάντλητος.

http://www.voria.gr