Κρήνη
I. Μονή Ιβήρων
Μάρμαρο, 180x100 εκ.
Έτος 1735
Η
κρήνη είναι διαμορφωμένη σε δύο επίπεδα. Το βαθύτερο φέρει παράσταση λεγενόμπρικου
επί εδράνου. Από τα ανοίγματα του μπρικιού βλασταίνουν κλαδιά και άνθη. Η όλη
παράσταη είναι τοποθετημένη εντός πλαισίου που απολήγει σε ισλαμικό τόξο,
έχοντας στη βάση του τον κρουνό και, εξωτερικά, ελικοειδή διάκοσμο.
Το
δεύτερο επίπεδο περιβάλλει το πρώτο, με δύο ραδινούς κίονες και με υπερκείμενο
τόξο διπλής καμπύλης. Το υπόλοιπο καλύπτεται με πυκνούς φυτικούς πλοχμούς.
Αναπτυσσόμενο προς τα πάνω, εικονίζει επό ορθογωνικής πλάκας ολόσωμους αγγέλους
κατενώπιον, να ανοίγουν ειλητάριο με την επιγραφή «Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν». Παράλληλα, στέφουν με
επισκοπική μίτρα δικέφαλο αετό με ανοιχτές φτερούγες που κρατά βασιλικά σύμβολα
(σκήπτρο και σφαίρα) και περιβάλλεται από είδος ημικυκλικής δόξας, ενώ η ουρά
του διαχωρίζει την υποκείμενη κορνίζα και την επ' αυτής επιγραφή σε δύο τμήματα
των τριών στίχων το καθένα: «Ιρός
Ναθαναήλ προηγούμενος Ξιβερίων / ανήρ άδολος ος τούμπαλαι ο (Ι)σραϊλίτης / εξ
πολίδος Σμύρνης ... / μονής αρίστης π(ατ)έρων Ιβήρων ... / μνημοσύν[ου] χάριν
... / ... καθαρω ... 1735». Το σύνολο του επιπέδου περιβάλλεται από
διπλό πλαίσιο, ένα εσωτερικό, κροσσωτό με σχηματοποιημένους καρπούς, και ένα εξωτερικό
με φυλλόσχημα εντός τεμνόμενων τοξυλλίων.
Τέλος
η ανωδομή της κρήνης, από προεξέχον ανεξάρτητο μάρμαρο, εικονίζει στο κέντρο
χερουβείμ και στις γωνίες ήλιους με ανθρώπινη μορφή. Στο επάνω μέρος της φέρει
κορνίζα με συνεχόμενους σταυρούς, ενώ στο κάτω διάτρητη δαντέλλωση.
Πρόκειται
για περίτεχνη κατασκευή με αξιοσημείωτη συνθετική σύλληψη, κυριαρχημένη από τον
«φόβο του κενού», ώστε να καλύπτεται κάθε επιφάνεια. Οι έντονες ισλαμικές
επιρροές του κάτω τμήματος, με φυτικούς πλοχμούς και το ανθοφόρο μπρίκι (θέμα
γνωστό από τα ηπειρώτικα χρωματιστά κεντήματα αλλά και τα σκυριανά), ανταμώνουν
-και εμψυχώνονται- με τα παραδοσιακά και θρησκευτικά θέματα του επάνω τμήματος
της ανωδομής.
Από
τις εικονιζόμενες παραστάσεις, ας σημειωθεί για τον δικέφαλο αετό ότι, μέσα
στην πολυσημία των συμβολισμών του, το γεγονός ότι εδώ στέφεται από αγγέλους
παρέχει ένα παράδειγμα της λόγιας ερμηνείας των δύο φύσεων του Χριστού. Ανάλογο
συμβολισμό εκφράζουν, σε άλλα λιθανάγλυφα, τα φωτοστέφανα που περιβάλλουν τις
δύο κεφαλές, όπως στα Καθολικά των Μονών Ξηροποτάμου (εξωτερικά θωράκια, 1763)
και Ξενοφώντος (εντοιχισμένη πλάκα, 1819). Οι άγγελοι εξάλλου, παράλληλα με τον
εδώ λατρευτικό τους χαρακτήρα, δεν αποστερούνται -όπως άλλωστε και το χερουβείμ
της ανωδομής- ούτε τη φυλακτική ούτε την αποτρεπτική τους δύναμη ως υπερφυσικών
φρουρών της βρύσης. Τέλος, η προσωποποίηση του ήλιου στη λαϊκή τέχνη, συμφωνεί
με τις αντίστοιχες δοξασίες που τον θεωρούν ον με ανθρώπινες συνήθειες, ενώ το
ακτινωτό φωτοστέφανό του υπενθυμίζει αρχαίες ηλιακές θεότητες.
Κείμενο από τον τόμο ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
(Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, 1997)
Αντίγραφο
της Κρήνης μπορεί να θαυμάσει ο καθένας, στη Θεσσαλονίκη, στην αυλή του Μεγάρου
Νεδέλκου, όπου στεγάζεται η Αγιορειτική Εστία (Εγνατίας 109)
.
Λεπτομέρειες:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου