ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ: 10177 - Η συμβολή των μοναστηριών του Αγίου Όρους στην ανάπτυξη της Εκπαίδευσης στην αιγυπτιοκρατούμενη Θάσο του 19ου αιώνα. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Γεωργίου Χαλκιά στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

Γεώργιος Χαλκιάς

Δρ Θεολογίας - Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης

Η συμβολή των μοναστηριών του Αγίου Όρους στην ανάπτυξη της Εκπαίδευσης στην αιγυπτιοκρατούμενη Θάσο του 19ου αιώνα.

Περίληψη της Εισήγησης:

Η Θάσος, στις αρχές του 19ου αιώνα, βιώνει σημαντικότατες και πρωτόγνωρες πολιτικές εξελίξεις. Η παραχώρησή της στον ηγεμόνα της Αιγύπτου, Μεχμέτ Αλή, το έτος 1813, και η φιλική διάθεση που επέδειξε αυτός για τα ευεργετήματα που δέχτηκε από τους Θασίους, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, ήταν ένα ανέλπιστο δώρο Θεού, που δημιούργησε μια όαση ελευθερίας και ασφάλειας σε ένα λαό υπόδουλο και ταπεινωμένο. Αυτό το πολιτικό πλαίσιο διαμόρφωσε ένα αξιοζήλευτο κοινοτικό αυτοδιοίκητο, τόσο σε επίπεδο κοινοτήτων όσο και στο επίπεδο μιας ευρύτερης «ομόσπονδης» θεσμικής αρχής, στην οποία εκπροσωπούνταν όλες οι τοπικές κοινωνίες της Θάσου (Πρόεδρος του νησιού και Γενική Συνέλευση).

Ένας από τους καθοριστικότερους παράγοντες που προσπάθησαν να αξιοποιήσουν οι πολιτικοί φορείς της Θάσου για την πνευματική της ανάπτυξη, κατά την τελευταία εκατονταετία της οθωμανικής κυριαρχίας, ήταν οι μακραίωνες σχέσεις αλληλεξάρτησης, που αναπτύχθηκαν με τα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Η γειτνίαση με το αγιώνυμο όρος, οι αθρόες αφιερώσεις κτημάτων και ελαιοδένδρων από τους κατοίκους του νησιού ως ένδειξη ευλάβειας και ευγνωμοσύνης για την αγιαστική χάρη που μετέφεραν οι πατέρες της αθωνικής πολιτείας και η προσπάθεια των μοναστηριών για εξασφάλιση βασικών αγαθών που διέθετε το νησί, όπως λάδι, ελιές, κρασί και κερί, ήταν οι βασικότεροι λόγοι για την ανάπτυξη όχι μόνο στενών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, αλλά και δημιουργικών πνευματικών επαφών, που είχαν άμεσο αντίκτυπο και στην Εκπαίδευση. Οι στενές πνευματικές και οικονομικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν μέσω των μετοχίων με το Άγιο Όρος, οδηγούσαν πολλές φορές τους Θασίους να ζητούν την οικονομική και πνευματική αρωγή των μοναστηριών για την ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση των σχολείων τους, καθώς και για την υλοποίηση κοινωφελών έργων.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι παραπάνω ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις προσδιόρισαν τον τύπο και το εύρος των ενεργειών, που υλοποιήθηκαν από τα μοναστήρια του Αγίου Όρους, για την υποστήριξη των φιλόμουσων πρωτοβουλιών, οι οποίες εκδηλώθηκαν από τους Θασίους, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Η κοινωνική και πνευματική αλληλεγγύη των μοναστηριών του Αγίου Όρους, ως ένας από τους βασικότερους σκοπούς της μοναστικής ζωής, βρίσκεται αποτυπωμένη σε δεκάδες μοναστηριακά ή κοσμικά έγγραφα. Οι πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, που υποστηρίζουν επιστημονικά την εργασία μας, αντλήθηκαν μετά από προσωπική ενδελεχή έρευνα στα αρχεία αγιορείτικων μοναστηριών (Ξηροποτάμου, Βατοπαιδίου, Φιλοθέου, Καρακάλλου, Σταυρονικήτα), όπου εντοπίστηκαν σημαντικά αδημοσίευτα έγγραφα, τα οποία σε συνδυασμό με όλα όσα αναφέρονται στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, αναδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο των μοναστηριών του Αγίου Όρους στην εδραίωση της Εκπαίδευσης στο νησί της Θάσου.

Η μέθοδος έρευνας που εφαρμόσαμε για την αξιολόγηση των ιστορικών τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται στην έρευνά μας είναι η διαλεκτική-ερμηνευτική. Το τριμερές σχήμα «κατάσταση, κατανόηση, ερμηνεία» σε συνδυασμό με τη συνεχή αλληλεπίδραση και τη διαλεκτική σχέση «μέρους» και «όλου», θεωρούμε ότι οδηγεί με ασφαλέστερο τρόπο στην πληρέστερη κατανόηση των νοημάτων των κειμένων, στη συσχέτισή τους με την περιρρέουσα 8 ατμόσφαιρα της εποχής, στη διερεύνηση των συνθηκών που οδήγησαν στη σύνταξή τους και στην ασφαλέστερη αξιολόγηση των πληροφοριών που μας προσφέρουν. Μάλιστα, γνωρίζοντας ότι το εκπαιδευτικό σύστημα ενός τόπου βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό του περιβάλλον, επιδιώξαμε την κατανόηση, ανάλυση, και ερμηνεία όλων των ιστορικών πηγών μας με συγκριτικά στοιχεία τόσο από τον εξωεκπαιδευτικό χώρο, δηλαδή σε μακροκοινωνικό επίπεδο, όσο και από τον εσωεκπαιδευτικό (μικροκοινωνικό επίπεδο).

Επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής-εκπαιδευτικής μας έρευνας είναι ποιοτικό στηριχτήκαμε στην κριτική και ποιοτική ανάλυση του υλικού τεκμηρίωσης, ακολουθώντας την εξής διαδικασία: συλλογή, ταξινόμηση, κατανόηση, σύνθεση, ερμηνεία και αξιολόγηση. Το υλικό τεκμηρίωσης αφορούσε τόσο τις πρωτογενείς πηγές, που δημιουργήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα που μελετούμε όσο και τις δευτερογενείς πηγές, που σχετίζονται με αναλύσεις γεγονότων βασισμένες σε πρωτογενείς πηγές. Όπου χρειάστηκε να ερευνηθούν και να κωδικοποιηθούν ποσοτικά δεδομένα κάναμε χρήση των στατιστικών προγραμμάτων της Microsoft Excel.

http://www.agioritikiestia.gr