ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ: 10107 - Τα χρώματα του Πρωτάτου. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Ανέστη Βασιλακέρη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

Ανέστης Βασιλακέρης

Επισκέπτης Καθηγητής Bosphorus University (Boğaziçi) - Ίδρυμα Α. Ωνάση

Τα χρώματα του Πρωτάτου.

Περίληψη της Εισήγησης:

Η χρωματική μαεστρία των ζωγράφων του Πρωτάτου τράβηξε από νωρίς το ενδιαφέρον των μελετητών, καιρό πριν ο πρόσφατος καθαρισμός των τοιχογραφιών την καταστήσει πάλι εντυπωσιακή. Μάλιστα πριν λίγα χρόνια μια εκτενής φυσικοχημική μελέτη αποκάλυψε απρόσμενες τεχνικές λεπτομέρειες για την παλέττα των ζωγράφων, οι οποίες είναι καιρός να αξιοποιηθούν, μαζί με άλλες, για μια βαθύτερη κατανόηση αυτής της τέχνης.

Το πώς ακριβώς διαχειρίζονται το χρώμα οι πρωτοπόροι αυτοί καλλιτέχνες, είναι το κύριο ερώτημα που μας απασχολεί εδώ, το οποίο βέβαια αναλύεται σε μια σειρά άλλων: τί είδους γνώσεις τούς επέτρεπαν έναν τόσο ακριβή χειρισμό των χρωμάτων; Ποιές λειτουργίες προσέδιδαν οι ζωγράφοι στο χρώμα και ποιές προτεραιότητες προέβαλλαν; Με ποιόν τρόπο διαδρούσαν με την οπτική εμπειρία της κοινωνίας τους αλλά και διαχρονικά με την ιστορία των χρωμάτων στην τέχνη;

Το χρώμα αποτελεί μια παράμετρο της ιστορίας των Βυζαντινών εικαστικών τεχνών που πρόσφατα μόνο έχει αρχίσει να διερευνάται συστηματικά, κυρίως χάρις στις μελέτες της Liz James, και που παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον. Η χρήση του χρώματος στη Βυζαντινή καλλιτεχνική παραγωγή σχετίζεται με την πρόσληψη της εικόνας, την διαμόρφωση τάσεων, την τεχνική/τεχνολογική πρόοδο, την οικονομία και το εμπόριο, τη συμβολιστική, την δομημένη άρθρωση του εικονιστικού λόγου σύμφωνα με τις αρχές της ρητορικής, ακόμη και με την αστρονομία ως το κατ᾽εξοχήν υπόδειγμα για τη θεωρητική αναπαράσταση του χρωματικού χώρου.

Το θέμα είναι πολύ μεγάλο για να εξαντληθεί, θα επιχειρηθεί ωστόσο μια πρώτη χαρτογράφηση της χρωματικής σκέψης στη ζωγραφική του Πρωτάτου. Η συχνή χρἠση ζευγών συμπληρωματικών χρωμάτων π.χ. εγείρει το ερωτήμα αν η γνώση που επέτρεπε μια τέτοια επιλογή στους ζωγράφους ήταν αποκλειστικά εμπειρική ή και θεωρητική. Η χρωματική σύλληψη της εικόνας βασίζεται σε αυτήν την γνώση και αρθρώνεται συστηματικά ως πραγματική δομή του εικαστικού λόγου. Κατά συνέπεια στο καθένα από τα χρώματα ξεχωριστά, ανάλογα με τις ιδιότητές του, αλλά και στις δυναμικές σχέσεις μεταξύ τους, αποδίδονται βασικές λειτουργίες νοήματος, ρητορικής και αισθητικής, όπως ο συσχετισμός και η αντιστοίχιση, η έμφαση, η ισορροπία κ.α. Ιδιαίτερη δε χρήση επιφυλάσσεται για κάποια νέα χρώματα, που αφήνουν έντονο το στίγμα τους στην καλλιτεχνική θέση που εκφράζει το έργο, διαχρονικά.

http://www.agioritikiestia.gr