156 - Μολυβοκκλησιά, το Ιερό Χιλιανδαρινό Κελλί Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις Καρυές

Ανηφορίζοντας το παλιό μονοπάτι από τις Καρυές για τη Μονή Βατοπεδίου, βορειοδυτικά της πρωτεύουσας του Αγίου Όρους, είναι κτισμένο το κελλί της Κοιμήσεως της Θεοτόκου «Μολυβοκκλησιά», το οποίο ανήκει στη Μονή Χιλιανδαρίου, μέσα σε μια δασώδη ρεματιά, σε προσήλια τοποθεσία.

Κοντά στο κελλί, που απέχει 30΄ από τις Καρυές, βρίσκονται τα κελλιά Γενέσιον της Θεοτόκου (Μαρουδά) και Αγίου Δημητρίου, εξαρτηματικά της Μονής Χιλιανδαρίου. Από τον εξώστη του κελλιού ο προσκυνητής ατενίζει στα ανατολικά το βόρειο Αιγαίο, ενώ περιμετρικά περιβάλλεται από κατάφυτο δάσος.

Η επωνυμία Μολυβοκκλησιά οφείλεται στην «αρχαία» κάλυψη του ναού με πλάκες μολύβδου, μοναδικός τρόπος επιστέγασης του παρεκκλησίου, πριν εμφανισθούν τα νεόδμητα ρωσικά. Μια τέτοια επιμελημένη μολυβδοσκέπαστη κατασκευή, αλλά και το ότι το κελλί είναι «αρχαίον Μονύδριον» πιθανώς να συνδέεται με τον Άγιο Σάββα αρχιεπίσκοπο Σερβίας, ο οποίος έζησε για αρκετό διάστημα σε κελλί που αγόρασε, από τον Πρώτο, στις Καρυές.

Το παλιό κτίριο του κελλιού, το οποίο βρίσκονταν στο αυτό επίπεδο με τον Ναό, ανυψώθηκε και ανακαινίσθηκε το 1801.

Η κτητορική επιγραφή βρίσκεται πάνω από την παλιά μεσημβρινή είσοδο του παρεκκλησίου και σώζεται όχι σε καλή κατάσταση.

Το κείμενο της επιγραφής είναι στα παλαιοσλαβικά και η μετάφρασή του έχει ως εξής:

«του Πατρός * τη συνεργεία του Υιού * και τελειότητι Πνεύματος Αγίου * ανηγέρθη και εκτίσθη/ ναός * της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας * το έτος 7045 * και/ [ετελει]ώθη μηνί Οκτώβριο * 22^η, ημέρα * κύκλου, ηλίου 22 *Σελήνη, 1^ο * θεμέ/[λιο] * Έπαχτα, 6 * ινδικτιών, 15 * δι΄όλα αυτά εκοπίασε ο εν πολλοίς αμαρτωλός εν Μο/[ναχοίς]καθήμενος * εν σχήματι, ο ε[πονομαζό]μενος, Μακάριος και Δημήτριος Γιάνν».

Από την ανάγνωση της επιγραφής συμπεραίνεται ότι οι Μακάριος και Δημήτριος, οι οποίοι κατάγονταν από το Janjevo του Κοσσόβου, είναι οι κτίτορες του παρεκκλησίου. Η πρώτη χρονολογία της κτητορικής ειγραφής αναφέρεται στο έτος ανέγερσης του παρεκκλησίου, στα 1536/7 και η δεύτερη χρονολογία στο έτος διακόσμησής του, στα 1541.

Ο Γεράσιμος Σμυρνάκης αναφέρει για τη Μολυβοκκλησιά:

... ίνα δε ήδη ανέλθη τις εκ του Ναού εις την άνω οροφήν αυτού, πρέπει ν' αναβή εικοσάδα βαθμίδων κλίμακος. Ο Ναός είναι αρχαιότατος, ως δείκνυσιν η αρχιτεκτονική αυτού, έχων το σχήμα μικρού βυζαντινού Ναού σταυροειδούς μετά χορών, ομοίου προς τα Καθολικά του αγίου Όρους. Είναι δε ιστορημένος ολόκληρος δια τοιχογραφιών μετ' επιγραφών σλαυϊκών και ιδρύθη επί του οσίου Σάββα του δομήτορος της Μονής Χιλιανδαρίου, όστις κατόπιν έκτισε το εν Καρυαίς λεγόμενον Τυπικαριό. Το Ιερόν Βήμα έχει σχήμα τραπεζοειδές, εν δε τη Προσκομιδή αυτού υπήρχε πλαξ μικρά, εφ ης ήσαν γεγλυμμένα τα ονόματα των κτητόρων και ην βέβηλος χειρ απέσπασεν εκείθεν, ου ένεκα εισέτι μένει κενός ο χώρος εκείνος. Των καλυπτουσών το θολίδιον του Ναού παχειών εκ μολύβδου πλακών, αίτινες εισιν αρχαιόταται, αφηρέθησαν τινες, διότι ενείχον και ποσότητά τινα αργύρου, ον ένεκα της ελλείψεως των τότε χημικών μέσων δεν ηδύναντο να εκκαθάρωσι. Το μήκος του Ναού είναι 5 μέτρων ως έγγιστα, το δε πλάτος μεταξύ των χορών 2. Η θύρα του Ναού έκειτο το πριν εν τη μεσημβρινήαυτού πλευρά, αλλά κλεισθείσα κατά την ανακαίνισιν του κελλίου εύρηται ήδη εν τω μέσω της δυτικής πλευράς. Επί του ανωφίλου της παλαιάς θύρας εύρηται επιγραφή σλαυϊκή κατεστραμμένη, καθ' ην η ζωγραφία εγένετο υπό Δημητρίου τινός τω έτει 7045 (1537) Ινδικτιώνος Ι΄.

Γέροντας του κελλιού, από το 1974, είναι ο μοναχός Χρυσόστομος, 79 ετών, ο οποίος μονάζει στο Άγιο Όρος από το 1952.

Ο Γέροντας Χρυσόστομος υπήρξε κατά το παρελθόν κορυφαίος ψάλτης στο Πρωτάτο, αλλά τα τελευταία χρόνια επιζητεί τη μοναξιά και έτσι ζει μόνος στο κελλί δεχόμενος ελάχιστες επισκέψεις.

Πηγές:

Γερασίμου Σμυρνάκη, ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, Αθήναι 1903

Σάββα Παντζαρίδη, ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (ΜΟΛΥΒΟΚΚΛΗΣΙΑΣ) ΚΑΡΥΕΣ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, εκδ. Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 2006

Το κελλί επισκέφθηκα πριν τρία χρόνια (Νοέμβριος 2008)

Απρίλιος 2010:
Δεκέμβριος 2010: