5398 - Η μουσική της ακολουθίας του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου

Εκδόθηκε και κυκλοφορεί  από την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας ο ψηφιακός δίσκος (CD) με ύμνους από την ασματική ακολουθία του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου. Το εν λόγω έργο προλογίζει ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας, Γέροντας Πρόδρομος. Η κατά πάντα επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση περιλαμβάνει ύμνους (μουσικές συνθέσεις μελοποιών του 18ου, 19ου και 20ου αιώνος) τους οποίους ερμηνεύει ο βυζαντινός χορός «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΨΑΛΤΙΚΗΣ», υπό την διεύθυνση του Αθανασίου Παϊβανά, ο οποίος και έδωσε αποκλειστική συνέντευξη στην Πεμπτουσία για το περιεχόμενο και την μουσική υφή της έκδοσης.

Πεμπτουσία: Θα θέλαμε να μάθουμε πως προέκυψε αυτή η έκδοση.

Αθανάσιος Παϊβανάς: Το «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΨΑΛΤΙΚΗΣ» πριν από κάποια χρόνια είχε προτείνει στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας να αναλάβει αφιλοκερδώς την παραγωγή ψηφιακού δίσκου στον οποίο θα περιλαμβάνονται ύμνοι από την Ασματική Ακολουθία του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου. Ο καιρός πέρασε και ήρθε το πλήρωμα  του χρόνου.

Έτσι τον Ιούλιο του 2013 η Ιερά Σύναξη της Μεγίστης Λαύρας με απόφασή της, ενέκρινε την πρότασή μας και ανέθεσε την υλοποίηση του  έργου στο «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΨΑΛΤΙΚΗΣ» γεγονός που αποτελεί μεγάλη τιμή τόσο για τη χορωδία μας όσο και για μένα προσωπικά. Ο ψηφιακός δίσκος – το ένθετο του οποίου προλογίζει ο Καθηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας Γέροντας Πρόδρομος – διατέθηκε για πρώτη φορά στο κοινό το οποίο επισκέφθηκε την Ιερά Μονή στην φετινή πανήγυρη του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου (Ιούλιος 2014).

Π.: Θα θέλαμε μια «ξενάγηση» στο περιεχόμενο, την υμνογραφία και το ρεπερτόριο του CD.

Α.Π.: Το CD περιλαμβάνει ύμνους του Εσπερινού του Όρθρου και της Θείας Λειτουργίας από την εν χρήσει – στην Μεγίστη Λαύρα – ασματική ακολουθία του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου.

Αναλυτικότερα στο CD περιλαμβάνονται ύμνοι:

Από τον Εσπερινό: Το αργό Κεκραγάριο του Ιακώβου, αργά και σύντομα προσόμοια, τα 2 Δοξαστικά του Εσπερινού, το Ιδιόμελο και το Δοξαστικό της Λιτής, το Απολυτίκιον

Από τον Όρθρο: Κάθισμα, Εξαποστειλάρια, αργό Πάσα πνοή Ιακώβου, η Στιχολογία των Αίνων Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, αργό προσόμοιο, Δοξαστικό Ιακώβου Πρωτοψάλτου

Από την Θεία Λειτουργία: Οι Μακαρισμοί, το Απολυτίκιον, το Κοντάκιον Αγίου, το Θεοτοκίον και το cd κλείνει με το Μεγαλυνάριον του Αγίου

Επιλέξαμε μουσικές συνθέσεις κορυφαίων μελοποιών του 18ου, 19ου και 20ου αιώνος, δηλαδή των: Πέτρου Πελοποννησίου, Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Γεωργίου Βιολάκη, Πέτρου Βυζαντίου, Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου, Κωνσταντίνου Πρίγγου, Θρασυβούλου Στανίτσα.

Π.: Θα θέλαμε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε επί τη βάσει του Θρ. Στανίτσα και κατά πόσο σας επηρέασε το μελοποιητικό έργο του;

Α.Π.: Στον ψηφιακό δίσκο περιλαμβάνεται ένα Ιδιόμελο και το Δοξαστικό της Λιτής τα οποία ερμηνεύονται με βάση την μουσική καταγραφή αντιστοίχων ύμνων (από ασματικές ακολουθίες άλλων αγίων) των: Κωνσταντίνου Πρίγγου και του δασκάλου μου Θρασυβούλου Στανίτσα. Τα απολυτίκια που περιλαμβάνονται στο CD, εψάλησαν επί τη βάσει των μουσικών συνθέσεων τις οποίες ψάλλουν οι Πατέρες της Μονής σήμερα και τις έψαλε κατά το παρελθόν ο αείμνηστος γέροντας Διονύσιος Φιρφιρής.

Στην Ψαλτική Τέχνη μείζον και καθοριστικό στοιχείο αποτελεί η απάντηση στο ερώτημα: «ποιος ήταν ο δάσκαλος από τον οποίο ο ψάλλων άκουσε και διδάχθηκε την Ψαλτική Τέχνη; Από πού άκουσε ο δάσκαλος αυτά που διδάσκει;». Αυτό κατά την γνώμη μου είναι το σημαντικό στοιχείο στην Ψαλτική και πολύ πολύ λιγότερο το μελοποιητικό έργο του δασκάλου.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να παραθέσω μια παράγραφο από τον πρόλογο που περιλαμβάνεται στο ένθετο του CD. Αναφέρει μεταξύ άλλων ό άγιος καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας γέροντας Πρόδρομος: «Ἡ ἡδύφθογγος ἑρμηνεία, τό «χρῶμα», τό ὓφος, ἡ ἰδιάζουσα ἐνήχησις καί ἡ ρυθμική ἀπόδοσις τῶν ὓμνων, ἃπαντα ἀποτελοῦσι πιστά καί γνήσια ἀπηχήματα τῆς μακραίωνος Ψαλτικῆς Παραδόσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως, μεταλαμπαδευθείσης τῷ Μουσικολογιωτάτῳ Χοράρχῃ τοῦ εἰρημένου Χοροῦ, κυρίῳ κυρίῳ Ἀθανασίῳ Παϊβανᾷ, ὑπό τοῦ ἀοιδίμου Αὐτοῦ διδασκάλου καί Ἂρχοντος Πρωτοψάλτου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας Θρασυβούλου Στανίτσα», λόγια εξόχως τιμητικά τόσο για τη χορωδία μας το «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΨΑΛΤΙΚΗΣ» όσο και για το πρόσωπό μου.

Π.: Το CD περιλαμβάνει μέλη συνθετών του 18ου αι. και εξής. Θα θέλατε να μας πείτε κατά πόσο κάθε εποχή αναδεικνύει νέους συνθέτες και νέα μαθήματα. Πρόκειται για κάτι που εξαρτάται από το μουσικό σύστημα και τις λειτουργικές ανάγκες;

Α.Π: Η Ψαλτική Τέχνη πρωτίστως είναι ακουστική (προφορική) παράδοση. Κάθε δάσκαλος μεταφέρει την ακουστική παράδοση στους μαθητές του, αυτοί με τη δική τους σειρά στους δικούς μαθητές κ.ο.κ. Έτσι έφθασε δια μέσου των αιώνων μέχρι τις μέρες μας η Ψαλτική Τέχνη και έτσι συνεχίζει. Με βάση αυτόν τον κανόνα, κάθε εποχή αναδεικνύει νέους συνθέτες, νέα μαθήματα, τα οποία όμως είναι άρρηκτα συνδεμένα με την Ψαλτική Τέχνη και την μακραίωνη Παράδοση των προ αυτών μελοποιών και μαϊστόρων.

Στην Πατριαρχική Ψαλτική Παράδοση ουδέποτε έπαιξε ρόλο το μουσικό σύστημα γραφής. Είναι γνωστό εξάλλου σε όλους μας ότι για δεκαετίες στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό Πρωτοψάλτης και Λαμπαδάριος έψαλαν ο ένας χρησιμοποιώντας την παλαιά γραφή και άλλος την νέα  αναλυτική και δεν υπήρχε ουδεμία διαφορά στο άκουσμα.

http://www.pemptousia.gr