Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2012

2453 - Άθως: Το ταξίδι της ψυχής έξω απ’ το χρόνο



«Μια χώρα υπάρχει εις τον κόσμον, το όρος Άθως, άξια μεγάλου θαυμασμού. Έχει θαυμάσιο κλίμα και κάθε είδους βλάστηση. Λούζεται από καθαρές του ήλιου ακτίνες και στολίζεται με δέντρα πολυποίκιλα, με άλση και λειμώνες. Είναι πλούσιο από έργα ανθρώπων. Εδώ έχουν συγκεντρωθεί όλα τα γνωρίσματα της αρετής, είτε στη φύση κοιτάξει κανείς, είτε στο μοναχικό βίο των ανθρώπων.» - Νικηφόρος Γρηγοράς βυζαντινός ιστορικός.


Μια φορά, πίσω στα χρόνια του μύθου, ένας πελώριος γίγαντας που τον έλεγαν Άθω πέταξε καταπάνω σε έναν θεό έναν τεράστιο βράχο, τον οποίο μετά κατοίκησαν οι άνθρωποι... Κάπως έτσι θα ξεκινούσε ένα παραμύθι για τη χερσόνησο του Άθω. Τα υλικά του ονείρου είναι κι εδώ τα γνωστά, όπως σε όλο το Αιγαίο: πέτρα και βελανίδια, ελιές και γλυκός χειμώνας, αέρας τραγικός και το ταξίδι στο χρόνο ξεκινά. Η ανήσυχη ακτογραμμή της αθωνικής χερσονήσου θα φιλοξενήσει στα μάτια του περιηγητή, του προσκυνητή που δε μπορεί να περάσει τις ιερές πύλες σεβόμενος το άβατο. Πελασγοί και Τρώες που έφτασαν πρόσφυγες εδώ ήταν οι πρώτοι του κάτοικοι, καθώς και Χαλκιδείς που εποίκησαν την «Χαλκιδική» χερσόνησο τον 7ο αι. π.χ. Οι κάτοικοι τιυ γρήγορα ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, αλλά ο Πελοπονησιακός πόλεμος έγινε αιτία να καταστραφούν πολλές πόλεις. Όμως, μπροστά στον κίνδυνο, η ομόνοια είναι η μόνη απάνστηση: το «Κοινό των Χαλκιδέων επί Θράκης» άρχισε να γίνεται υπολογίσημη δύναμη, γι' αυτό μπήκε στο στόχαστρο του Φιλίππου της Μακεδονίας, του βασιλιά που κατόρθωσε να εντάξει την περιοχή στο Βασίλειό του (348 πχ). Στα ερείπια της πόλης Σάνης του Άθω χτίστηκε μια νέα πόλη και όλη η περιοχή ακολούθησε έκτοτε τη μακεδονική μοίρα. Λίγο προτού ο απόστολος Παύλος φτάσει από την Εγνατία (50μΧ) στη Θεσ/κη, ο Άθως αποτελεί ρωμαϊκή αποικία-ή τουλάχιστον τμήμα της. Σύμφωνα με μια ρωσική παράδοση, η ίδια η Παναγία, μετά την Ανάσταση, κήρυξε τον χριστιανισμό από τον κόλπο της μονής Ιβήρων, στον ειδωλολατρικό ως τότε Άθω. Με καταστροφές από Γότθους και Ούννους πορεύτηκε ως τον 9ο αι., οπότε ξεκίνησε και η συστηματική οργάνωση του ορθόδοξου μοναχισμού.
Το Άγιον Όρος, όπως καθιερώθηκε με χρυσόβουλο η ονομασία του Άθω από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό (11ο αι.), ενισχύθηκε με βυζαντινές αυτοκρατορικές επιχορηγήσεις. Ως τον 10 αι., το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου ήταν ιδιοκτησία των μονών, οι οποίες απορροφούσαν γοργά και κτήματα βυζαντινών αξιωματούχων. Όλες όμως ανεξαιρέτως οι μονές του Όρους αντιμετώπισαν τη μάστιγα των πειρατών και των πυρκαγιών, όπως 3 αιώνες αργότερα θα αντιμετωπίσουν τη λαίλαπα των Καταλανων, οι οποίοι θα λεηλατήσουν 2 ολόκληρα χρόνια ανενόχλητοι τα παραθαλάσσια μέρη. Οι μοναχοί του Άθω εξοντώθηκαν από Φραγκούς και Λατίνους, ενώ στην περίοδο της Τουρκοκρατίας απόλαυσαν μια κάποια αυτονομία απο τους σουλτάνους. Είναι χαρακτηριστικό ότι απευθύνονταν στις τουρκικές αρχές στα ελληνικά.
Το 1794 ιδρύθηκε η Αθωνιάδα Ακαδημία στα πλαίσια μιας νέας περιόδου ακμής του Όρους, με φωτισμένους δασκάλους. Όλα χάθηκαν όμως μαζί με την Επανάσταση και μόλις μετά το 1826 άρχισαν οι μοναχοί να επιστρέφουν στα ρημαγμένα μοναστήρια, σχεδόν πάνω στην ώρα για να τα προστατεύσουν από το κίνημα του πνασλαβισμού, των 4000(!) ρώσων μοναχών που κατέβηκαν κατά κύματα σύμφωνα με τις πολιτικές οδηγίες της ρωσικής κυβέρνησης. Το 1821 όμως πήραν ανοιχτά το μέρος της Επανάστασης ακολουθώντας τον ήρωα Εμμανουήλ Παππά, με αποτέλεσμα να εισβάλουν στο Όρος για πρώτη φορά 3000 Τούρκοι και να επικηρύξουν τον αγωνιστή στην αστρονομική τιμή των 2.500.000 γροσίων. Με φροντίδες των μοναχών εστάλησαν 6.000 γυναικόπαιδα με ψαριανά πλοία στα νησιά, ενώ 10.000 μαρτύρησαν ή πουλήθηκαν από τους Τούρκους. Το 1878, νέες προσπάθειες για επανάσταση στη Χαλκιδική ματαιώνονται εν οι μονές πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν και τις βουλγαρικές επιδρομές. Τέλος, την περίοδο των βαλκανικών πολέμων (1912) Έλληνες αντάρτες ξεσήκωσαν τα χωριά και κήρυξαν την ένωση με την Ελλάδα.
Στις 5/11/1912 ελληνικά πολεμικά πλοία με επικεφαλής τον «Αβέρωφ» ύψωσαν στο λιμάνι της Δάφνης την ελληνική σημαία. 14 χρόνια αργότερα αναγνωρίζεται από το ελληνικό κράτος το καθεστώς του Αγίου Όρους, αν και ο πληθυσμός του είχε αποδεκατιστεί.
Το 1922 εκατοντάδες πρόσφυγες κατέφυγαν στον Άθω να δουλέψουν στα μοναστικά κτήματα, απομονωμένοι, διωγμένοι από τους συμπατριώτες τους ως μιάσματα...Τα περισσότερα σπίτια στην Ουρανούπολη χτίστηκαν για να στεγάσουν τους πρόσφυγες της Ιωνίας. Λίγο αργότερα όμως, τα οικονομικά προβλήματα επέβαλλαν το ιδιόρρυθμο καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο κάθε μοναχός ασκήτευε από μόνος του εξασφαλίζοντας παράλληλα τα προς το ζην.
Η μοναδική μοναστική πολιτεία στον κόσμο υπήρξε το λίκνο της τυπογραφίας και της αγιογραφίας, με πανάξιους εκπροσώπους τον Θεοφάνη και τον Πανσέληνο, των οποίων οι βλοσυροί, αυστηροί άγιοι έλαμψαν στα Καθολικά της.
Πρώτος οικιστής θεωρρείται ο Πέτρος ο Αθωνίτης(7ος αι. μΧ) και αγρότες μοναχοί που πλήθυναν από τον 9ο αι. Η περίοδος ανάμεσα στους 10ο και 12ο αι. είναι η χρυσή περίοδος ακμής του Άθω, με την ακτινοβολία του να σκεπάζει όλα τα Βαλκάνια ως τη μακρινή Ρωσία. Τα προνόμια του κύρωσε ο Πορθητής.
Οι μονές επιμένουν ν' ακολουθούν και σήμερα το βυζαντινό ωρολόγιο και το Ιουλιανό ημερολόγιο, τουτέστιν η δύση του ήλιου είναι το πέρας της μέρας.
Το Όρος είναι αυτοδιοικούμενο τμήμα του ελληνικού κράτους. Υπάγεται στο ΥΠΕΞ και διοικείται με το σύστημα του νομού. Μοναστήρια, σκήτες και κελιά, καλύβες και καθίσματα, ερημητήρια, ησυχαστήρια (τα φοβερά Καρούλια ) -όλα αποτελούν την ιερά Κοινότητα του Όρους, το Περιβόλι της Παναγίας. 20 αντιπρόσωποι από τις ισάριθμες μονές ασκούν ετήσια θητεία κατέχοντας ως σώμα τη δικαστική, νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Για τις καθημερινές υποθέσεις, υπάρχει ο επιστάτης και ο πρωτοεπιστάτης και ιδιωτική αστυνομία. Στις Καρυές, την πρωτεύουσα του Άθω, εδρεύει ο πολιτικός διοικητής που εξαρτάται από το ΥΠΕΞ και έχει συμβουλευτική γνώμη στις συνεδριάσεις της Ιεράς Κοινότητας.
Σήμερα οι ελπίδες είναι πολλές και καλές γι' αυτό το υπερχρονικό περιβολάκι, που αναμετράται με τους καιρούς υψώνοντας τα πέτρινα τείχη της ψυχής του.
Στον Άθω μπορεί κανείς να πάει πεζοπορώντας, με αυτοκίνητο ή καΐκι, ακολουθώντας τα δημοφιλή δρομολόγια από την Ουρανούπολη στη Δάφνη ή από την Ιερισσό ως τη Μεγίστη Λαύρα

Της Κατερίνας Κορρέ
από το περιοδικό ''άωτον''

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου