Στο Άγιο Όρος με την επωνυμία «Αθωνιάς Σχολή» λειτούργησαν κατά περιόδους διάφορες σχολές. Αυτές απέβλεπαν στην «ιεροπρεπή και εγκυκλοπαιδικήν μόρφωσιν των Αγιορειτών μοναχών συμφώνως τω πνεύματι της Ορθοδόξου Εκκλησίας και του αγιορειτικού αρχαίου μοναχισμού».
Στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης δημιούργησε σχολείο. Μέχρι σήμερα οι μοναχοί ονομάζουν το χώρο που γινόταν τα μαθήματα «σχολείο». Οργανωμένη όμως σχολή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που έχουμε, ιδρύθηκε κατά την εποχή της φιλολογικής και καλλιτεχνικής ανθήσεως επί της δυναστείας των Παλαιολόγων, τον ΙΓ΄ αιώνα, στο Ιβηρίτικο Κελλί Aγιος Ιωάννης Θεολόγος με την επωνυμία «Ιβηριτική Θεολογική Σχολή», η οποία ήταν καθαρώς ελλνική σχολή.
Το 1749 ο φιλόμουσος ιερομόναχος Μελέτιος Βατοπεδινός με την προτροπή του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου του Ε΄ πρωτοστατεί στην ίδρυση σχολείου κοντά στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου και το οποίο ονομάσθηκε αργότερα από τον Ευγένιο Βούλγαρη «Αθωνιάς Εκκλησιαστική Ακαδημία».
Πρώτος σχολάρχης διορίσθηκε ο ιεροδιάκονος Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης, ο οποίος και σχολάρχησε τρία χρόνια. Μετά την παραίτησή του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το 1752, διόρισε σχολάρχη τον αρχιμανδρίτη του Παναγίου Τάφου Αγάπιο. Ο ενάρετος αυτός διδάσκαλος καταγόταν από την Γαλάτιστα της Χαλκιδικής. Πριν προλάβει όμως να αναλάβει τα καθήκοντά του, φονεύθηκε στις 18 Αυγούστου από τους Γενιτσάρους στη Θέρμη έξω από τη Θεσσαλονίκη.
Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Αγαπίου, διορίσθηκε σχολάρχης της σχολής του Αγίου Όρους, το 1753, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ο σοφότερος από τους μετά την Αλωση Έλληνες διδασκάλους Ιεροδιάκονος Ευγένιος ο Βούλγαρης.
Η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξέδωκε σιγίλλιο, με το οποίο κανονιζόταν τα της λειτουργίας, της διοικήσεως και των οικονομικών της Σχολής. Σύμφωνα με αυτό η Σχολή έπρεπε να είναι «φροντιστήριον ελληνικών μαθημάτων, παιδείας τε και διδασκαλίας παντοδαπής εν τε λογικαίς, φιλοσοφικαίς τε και θεολογικαίς επιστήμαις» και μπορούσαν να φοιτούν όχι μόνο μοναχοί από το Αγιον Όρος, αλλά και λαϊκοί από τον έξω κόσμο.
Επί των ημερών του Βούλγαρη η Αθωνιάς Ακαδημία είδε ημέρες ακμής, προσείλκυσε πλήθος μαθητών και κατέστη περίφημη όχι μόνο στον Ορθόδοξο κόσμο αλλά και πέραν αυτού.
Ο μέγας αυτός διδάσκαλος δίδαξε στους μαθητές του ότι με την πνευματική άνοδο, την αγιότητα του βίου, την επιστροφή στην παράδοση των αγίων Πατέρων, την εμμονή στην Ορθόδοξη πίστη και τη μόρφωση του Γένους θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την απελευθέρωση του Γένους.
Η σχολή αποτελούνταν από 9 τάξεις και διακρινόταν σε δύο βαθμίδες, την κατωτέρα των γραμματικών μαθημάτων και την ανωτέρα των φιλοσοφικών. Στην κατωτέρα η φοίτηση ήταν τετραετής. Στα δύο πρώτα έτη - για αρχαρίους - οι μαθητές ασχολούνταν με την γραμματική και την τεχνολογία, ενώ στα δύο επόμενα με την κατά είδη θεματογραφία και την ακριβή σύνταξη. Στην ανωτέρα βαθμίδα, η οποία ήταν πενταετής, διδασκόταν θεολογία, φιλοσοφία, μαθηματικά, λατινικά, κοσμογραφία και φυσική.
Πολλοί μαθητές προσέρχονταν για να μαθητεύσουν σ' αυτήν και να ακούσουν τον μεγάλο αυτόν διδάσκαλο. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερη θέση κατέχουν ο ισαπόστολος και εθναπόστολος Aγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Aνθιμος ο Ολυμπιώτης, ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, ο Σέργιος Μακραίος, ο Χριστόφορος Προδρομίτης, ο όσιος Αθανάσιος Πάριος, ο Δαμασκηνός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Παΐσιος Καυσοκαλυβίτης, ο Ιωάννης Πέζαρος.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και μετά την αναχώρηση του Ευγενίου κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για τη διατήρηση και ανόρθωση της Αθωνιάδος. Απέστειλε διδασκάλους και σχολάρχες και με εράνους και με ιδιαίτερη φροντίδα τη διατήρησε.
Σπουδαίοι διδάσκαλοι της προ της επαναστάσεως του 1821 περιόδου υπήρξαν ο ιεροδιάκονος Κυπριανός από την Κύπρο που μετέπειτα εξελέγη Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ο Νικόλαος Ζερζούλης, ο Αθανάσιος Πάριος, ο Ιωάννης Πέζαρος.
Κατά την εποχή του Παρίου η Αθωνιάς γνώρισε λαμπρές ημέρες. Μαθητές του πρόκοψαν στην αρετή, όπως ο Νεομάρτυρας Aγιος Αθανάσιος Κουλακιώτης και ο κτίτορας της Μονής Μεγάλου Δένδρου στην Πάρο όσιος Κύριλλος Παπαδόπουλος. Πνευματικός καθοδηγητής της Αθωνιάδος την περίοδο αυτή ήταν ο εφησιχάζων στο Aγιον Όρος Μητροπολίτης πρώην Κορίνθου Aγιος Μακάριος Νοταράς.
Μεταξύ των άλλων μαθητής της Αθωνιάδος υπήρξε και ο Ρήγας Φεραίος.
Την 1η Ιουνίου 1801 διορίσθηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο επίτροποι της Σχολής στο Aγιον Όρος: 1) ο επίσκοπος Τρίκκης Αμβρόσιος, 2) ο μοναχός Χριστόφορος Προδρομίτης και 3) ο Αγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, και στη Γαλλία, ο Αδαμάντιος Κοραής, με σκοπό να βοηθήσουν στην αναδιοργάνωση της σχολής.
Η Σχολή διέκοψε την λειτουργία της το 1821 λόγω της επαναστάσεως.
Το 1842 επαναλειτούργησε στις Καρυές. Με εράνους οικοδομήθηκε το νέο κτίριο στις Καρυές το 1844. Ο Ζώης Καπλάνης και ο Ευγένιος Βούλγαρης με τις διαθήκες τους άφησαν ένα σεβαστό ποσό για την συντήρηση της Σχολής.
Τον 19ο αιώνα η Σχολή συνάντησε πολλές δυσκολίες. Δίδαξαν σ' αυτή σπουδαίοι άνδρες όπως ο Δανιήλ Μάγνης, ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός, ο Δωρόθεος Ευελπίδης, ο Νικηφόρος Γλυκής, ο Δανιήλ Παντοκρατορινός, ο Χριστόφορος Προδρομίτης, ο Χρυσόστομος Λαυριώτης, ο Ιωάσαφ Λαυριώτης και άλλοι.
Μια νέα περίοδος αρχίζει για την Αθωνιάδα από το 1930, όταν μεταφέρεται στον εξωτερικό ξενώνα της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα. Αναδιοργανώνεται και λειτουργεί ως Ιερατική Σχολή. Μέχρι το 1940 σχολάρχησαν σε αυτή ο Αθανάσιος Παντοκρατορινός και ο Ιωακείμ Ιβηρίτης. Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, η Σχολή κλείνει τις πύλες της μέχρι το 1953.
Στις 3 Οκτωβρίου 1953 επαναλειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Αρχιμανδρίτη Ναθαναήλ Λαυριώτου του μετέπειτα Μητροπολίτου Κώου. Από το 1967 έως το 1988 διευθύνεται από τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Ροδοστόλου Χρυσόστομο. Από το 1988 έως το 1997 από τον Αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Μικραγιαννίτη.
Τρεις Οικουμενικοί Πατριάρχες επισκέφθηκαν κατά την τελευταία περίοδο της λειτουργίας της την Αθωνιάδα και ευλόγησαν το έργο της. Το 1963 ο Αθηναγόρας ο Α΄, τον Σεπτέμβριο του 1990 ο Δημήτριος ο Α΄, και τον Νοέμβριο του 1992 ο Βαρθολομαίος ο Α΄.
Τον Οκτώβριο του 1993 η Αθωνιάς εόρτασε πανηγυρικά τα 240 χρόνια από τον διορισμό του Ευγενίου Βούλγαρη σ' αυτήν και την ονομασία που της έδωσε «Αθωνιάς Εκκλησιαστική Ακαδημία» καθώς και τα 40 χρόνια επαναλειτουργίας της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όπως και παλαιότερα έτσι και τα τελευταία χρόνια η Αθωνιάς απέδωσε πολλούς καρπούς. Πολλοί από τους μαθητές της κατέλαβαν υψηλές θέσεις στην Εκκλησία και την κοινωνία. Συνετέλεσε στην επάνδρωση των Ιερών Μονών και ησυχαστηρίων του Αγίου Όρους και στη στελέχωση των Ορθοδόξων Μητροπόλεων της Ελλαδικής Εκκλησίας και του εξωτερικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου