Αρχάς του 2020 κυκλοφόρησε από τη «Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη», φορέα που
διαχειρίζεται με ιδιαίτερο Tόπο στο διαδίκτυο
τη μετεωρίτικη βιβλιογραφία, το βιβλίο ενός αγίου του 14ου αιώνα, του Γρηγορίου
Βυζαντίου. Το βιβλίο έγινε με επιμέλεια του μοναχού Νήφωνος Σιμωνοπετρίτη ως το πρώτο
βιβλίο της σειράς «Μετεωρίτικα Τετράδια», με υπεύθυνο τον π. Ιουστίνο
Σιμωνοπετρίτη, δημιουργό της Μετεωρίτικης
Βιβλιοθήκης.
Αφορά στον άγιο Γρηγόριο Κωνσταντινουπολίτη, ο οποίος μαζί με τον Αθανάσιο
Μετεωρίτη έφτασαν, προερχόμενοι από το Άγιον Όρος, στα τότε έρημα Μετέωρα και
οργάνωσαν τον εκεί μοναχισμό, ο οποίος έμελλε να έχει λαμπρά ιστορία.
Τίτλος: Άγιος Γρηγόριος ο Βυζάντιος. Διδάσκαλος του Ησυχασμού στο Άγιον
Όρος και τα Μετέωρα, Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη, Μετεωρίτικα Τετράδια 1, Σταγοί
2020, σσ. 78.
Περιέχονται δύο άρθρα: 1) Δημητρίου Γόνη, Γρηγόριος ο Βυζάντιος, διδάσκαλος
του οσίου Αθανασίου του Μετεωρίτη. 2) Σταύρου Γουλούλη, Γρηγόριος ο Βυζάντιος,
διδάσκαλος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και του οσίου Αθανασίου του
Μετεωρίτη.
Και οι δύο μελέτες διαπραγματεύονται ως μελέτη ιστορική, όχι καθαρά
αγιολογική, το ίδιο θέμα, την παρουσία του οσίου Γρηγορίου σε Κωνσταντινούπολη,
Άγιον Όρος και Μετέωρα. Θέματα γνωστά. Αλλά το νέο είναι η ταυτότητα του
προσώπου που τώρα φέρεται να είναι πνευματικός και του Γρηγορίου Παλαμά και του
Αθανασίου Μετεωρίτη.
Ο όσιος Γρηγόριος καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Στο επώνυμο λεγόταν
Δριμύς. Πρώτη φορά εμφανίζεται στον Άγιον Όρος ως γέροντας του Γρηγορίου Παλαμά
στην παραθαλάσσια περιοχή Γλωσσία που ανήκε στη Μονή Λαύρας (αρχές δεκαετίας
1320). Εκεί χωρίστηκαν λόγω πειρατών, ο Παλαμάς πήρε τον δρόμο του (1325). Ήταν
νέος ακόμη, αλλά πολύ ώριμο άτομο με τρομακτικών διαστάσεων παιδεία και η
Εκκλησία τον χρειαζόταν. Ο Γρηγόριος βρέθηκε μετά να μονάζει στην (Κόκκινη)
Μηλέα, αρκετά πάνω από τη Σιμωνόπετρα. Εκεί δέχτηκε τον νεαρό Ανδρόνικο από τη
Νεοπάτρα, αλλά τότε ερχόμενον από Κωνσταντινούπολη, όπου είχε συνδεθεί με την
κεντρική ομάδα των Ησυχαστών, έφτασε δηλαδή συστημένος. Τον ανέδειξε σε
μεγαλόσχημο μοναχό Αθανάσιο. Μετά, περί το 1335/36, ήλθαν μαζί στη Δυτική
Θεσσαλία, διέμεναν δέκα χρόνια στον Στύλο, πάνω από τους Σταγούς (την
Καλαμπάκα) -γι’ αυτό ο Γρηγόριος ονομάστηκε Στυλίτης-, αλλά μετά χώρισαν οι
δρόμοι τους: Ο Αθανάσιος κατέλαβε τον Πλατύλιθο, Μετέωρο, όπου έφτιαξε
κοινόβιο, ο Γρηγόριος, πήγε στην Κωνσταντινούπολη, ενίσχυσε το Πατριαρχείο.
Ο Γρηγόριος Δριμύς ή Στυλίτης δεν ήταν μόνον ασκητής, οργάνωνε κηρύγματα,
τόσον στους Σταγούς, στους περιοίκους, όσον και στην Κωνσταντινούπολη. Στη
Σύνοδο του 1351 που καταδίκασε τους αντίθετους στον ησυχασμό αυτός στήριξε τον
Παλαμά.
Δηλαδή η εξέχουσα αυτή φυσιογνωμία του 14ου αιώνα, η αγία μορφή, έβγαλε δύο
μεγάλους αγίους που χάραξαν τομές, ο καθένας με την κλίση του, όπως και ο ίδιος
είχε τη δική του πορεία. Μέχρι τώρα αυτό δεν ήταν γνωστό, για την ακρίβεια δεν
είχε παρατηρηθεί στην επίσημη βιβλιογραφία. Υπήρχαν ασύνδετες ιστορικές
πληροφορίες που δεν είχαν διασταυρωθεί.
Έτσι δύο στην ουσία αναξιοποίητα, μόνα τους, άρθρα βρήκαν την καλύτερη
λύση, να παρουσιασθούν μαζί στο ίδιο βιβλίο και να ενισχύσουν αυτή την
ταυτότητα. Πρωτότυπο, δεν γνωρίζω αν έχει γίνει άλλη φορά. Δεν έχει καμία σχέση
το ένα με το άλλο, ασχέτως αν διαπραγματεύονται το ίδιο θέμα.
Αυτό που κερδίζει πλέον όχι μόνον ο αναγνώστης, ειδικός ή μη, είναι ότι
πέραν του ότι γίνεται γνωστή μία αγία μορφή, που αξίζει να δει τι αγώνα έκανε
σε συγκεκριμένη εποχή, διασαφηνίζονται πολλά πράγματα για το μετά από αυτόν.
Δεν είναι μικρό αυτό που πέτυχε. Υπήρξε ο πνευματικός δύο μεγάλων
προσωπικοτήτων, αγίων της Εκκλησίας. Θεωρητικός ο ένας, ο Παλαμάς, έγραψε ένα
τεράστιο συγγραφικό έργο, συνοψίζοντας όλη την πατερική θεολογία, όπως ήταν από
παλαιά, σε νέα γλώσσα. Πρακτικός ο άλλος, ο Αθανάσιος Μετεωρίτης, πέραν του ότι
έκτισε τη μονή (Μεγάλου) Μετεώρου, από αυτόν εξαρτήθηκαν και τα υπόλοιπα,
σχεδόν όλα τα κελλιά της περιοχής, που εξελίχθηκαν μερικά στα σημερινά κυρίαρχα
μοναστήρια. Δημιούργησε κοινόβιο, αλλά αυτό ήταν ικανό με τη δική του πρακτική
και θεωρητική διδαχή και κανόνες που επέβαλε να δημιουργήσει τον εκπληκτικό
μοναχισμό των Μετεώρων, εξωτερικά θέαμα μοναδικό στον κόσμο, εσωτερικά με
πνευματικό πλούτο. Αναδύθηκε ένα κέντρο που στήριξε τον ελληνισμό, τον εκτός
Αγίου Όρους. Έχοντας ειδική φυσική προστασία Άγιον Όρος και Μετέωρα, το τι ρόλο
έχουν διαδραματίσει στην Ιστορία το κατανοεί ο καθένας. Αλλά στην εποχή τους οι
τρεις ηρωϊκές προσωπικότητες εργάστηκαν σκληρά για να βοηθήσουν την κοινωνία
τους, τη βυζαντινή πρωτίστως που είχε μεγάλες ανάγκες, αλλά και πέραν του
Βυζαντίου στον κόσμο των Σλάβων, να παγιώσει τον κώδικα της αλήθειας της
Ορθοδοξίας και της κοινωνικής ειρήνης σε μία τόσο δύσκολη εποχή.
Ο π. Ιουστίνος, μέντορας αυτής της προσπάθειας, και ο π. Νήφων, ο
επιμελητής, το διατυπώνουν σαφέστατα. Στο εξής όποιος θέλει να ασχοληθεί με τον
Ησυχασμό του 14ου αιώνα, θα λαμβάνει υπόψη το ποιος ήταν ο πνευματικός
καθοδηγητής των δύο μεγάλων αναστημάτων του Αγίου Όρους και των Μετεώρων.
Η πραγματική Ιστορία διαμορφώνει καλύτερα, πραγματικά ψυχωφελή, την
Αγιολογία.
Σταύρος Γουλούλης
Πηγή: Κιβωτός της Ορθοδοξίας,
05.03.2020, αρ. φύλλ. 185, σελ. 14.
Σχετικό: 12897 - Ο Άγιος Γρηγόριος ο Βυζάντιος
υπήρξε κοινός πατέρας των Αγίων Γρηγορίου Παλαμά και Αθανασίου του Μετεωρίτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου