13045 - Κτίρια και κατάλοιπα στο Άγιον Όρος σχετιζόμενα με την κτιτορική δραστηριότητα του αγίου Σάββα (Πλούταρχος Θεοχαρίδης)

Εισήγηση στην Επιστημονική Ημερίδα της Αγιορετικής Εστίας, με τίτλο: «Ο Αγιορείτης Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρινός», που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Στέφανος Δραγούμης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, την Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2019.

Πλούταρχος Θεοχαρίδης, 

Αρχιτέκτων

Κτίρια και κατάλοιπα στο Άγιον Όρος σχετιζόμενα με την κτιτορική δραστηριότητα του αγίου Σάββα.

Περίληψη

Από τις μαρτυρούμενες στους Βίους  του πολλές και ποικίλλες χορηγίες του αγίου Σάββα προς τα μοναστικά ιδρύματα του Αγίου Όρους, θα ασχοληθούμε με εκείνες τις οποίες μπορούμε σήμερα να συσχετίσουμε  με συγκεκριμένα κτίρια ή κτιριακά κατάλοιπα. Ιδιαίτερα θα εστιάσουμε σ’ εκείνα που του αποδίδουμε εδώ για πρώτη φορά, συγκεκριμένα στις Μονές Βατοπεδίου, Ξηροποτάμου και Φιλοθέου, ενώ το Χελανδαρινό σχετικό υλικό, που είναι επαρκώς τεκμηριωμένο, θα παρουσιαστεί εν συντομία. 

Στο Βατοπέδι ο άγιος εμόνασε για λίγα χρόνια πριν από την επανασύσταση το 1198 της Μονής Χελανδαρίου ως σερβικού πλέον καθίδρυματος. Ηγενναιοδωρία του, καθώς και του πατέρα του Συμεών (Στέφανου Νέμανια), θεωρούμε ότι συνέβαλε ουσιαστικά στην επέκταση του περιβόλου της μονής Βατοπεδίου προς νότον, η οποία τεκμηριώνεται σήμερα αρχαιολογικά. Στον μεγάλο πύργο της Μεταμορφώσεως, στο νοτιότερο και ψηλότερο σημείο του περιβόλου, διασώζεται ένα στοιχείο κυριολεκτικά μοναδικό. Πρόκειται για δύο ασκητικές εγκλείστρες, στο εσωτερικό ενός κτιστού όγκου που προβάλλει καθ’ όλο το ύψος της πρώτης φάσης του πύργου, στη βόρεια όψη του. Στο νότιο τοίχο της άνω εγκλείστρας σώζεται στο αρχικό επίχρισμα γραπτή μικρογράμματη επιγραφή των βυζαντινών χρόνων, μεγάλων διαστάσεων. Είναι γραμμένη με είδος πινέλου και κόκκινο χρώμα και το κείμενό της (με πολλές συντομογραφίες) έχει ως εξής : « +Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με τον αμαρτωλόν». 

Στην Ξηροποτάμου και τη Φιλοθέου, θεωρούμε επίσης ότι κάποια κατάλοιπα οχυρώσεων που αποκαλύφθηκαν σε πρόσφατες ανασκαφές θα μπορούσαν να ανήκουν σε έργα που είχαν γίνει με τις χορηγίες του αγίου. 

Πηγή: Οπτικοακουστικό υλικό από τις εργασίες της Επιστημονικής Ημερίδας με τίτλο: «Ο Αγιορείτης Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρινός».