Συνέντευξη του συγγραφέα Αντώνιου-Αιμίλιου
Ν. Ταχιάου
στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη,
εφημερίδα ΜΑΧΗΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, 17/11/2016
Ερ. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της
συγγραφής του βιβλίου «Στην σκιά του Άθω», εκδόσεις Κυριακίδη;
Απ. Εδώ και χρόνια σκεπτόμουν να
δημοσιεύσω ένα βιβλίο για το Ἀγιον Όρος το
οποίο έχει δημιουργήσει βαθιές συγκινήσεις μέσα στην καρδιά μου. Όλα όσα
καταγράφηκαν σ’ αυτό το βιβλίο προήλθαν από μία εσωτερική ώθηση για μία έκφρασή
τους, και ήρθε η στιγμή που αποφάσισα να τα καταστήσω γνωστά.
Ερ. Πότε επισκεφτήκατε για πρώτη
φορά το Άγιον Όρος;
Απ. Το Άγιον Όρος το επισκέφθηκα
για πρώτη φορά το 1951, τότε που ήμουν δευτεροετής φοιτητής της Θεολογικής
Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από τότε άρχισα αμέτρητες επισκέψεις.
Ερ. Οι μνήμες λένε μας καθορίζουν.
Εσείς τι θυμόσαστε πιο πολύ από τις επισκέψεις σας στον Άθω;
Απ. Ο Άθως μου έχει αφήσει άπειρες
αναμνήσεις, αλλά εκείνο που θυμάμαι περισσότερο είναι ο ασκητισμός και η
αγιότητα πλήθους πατέρων που ευτύχησα να γνωρίσω και να συνομιλήσω μαζί τους. Ήταν
όλοι τους μακριά από τον «κόσμο», την κοσμική ζωή που ζούμε στην δική μας
καθημερινότητα. Αυτοί ατένιζαν τον ουρανό και έβλεπαν μπροστά τους τον Ιησού
Χριστό.
Ερ. Μέσα από τα κείμενά σας
προβάλλονται μορφές ασκητών και μας μιλάτε για μοναχούς που πρόσφεραν τη ζωή
τους στην ιεροσύνη. Από πού αντλούσαν αυτή την δύναμη;
Απ. Την δύναμη αυτή την αντλούσαν
από την αδιάλειπτη προσευχή, είτε μέσα στον ναό είτε στο κελί τους, όπου
προσπαθούσαν να αποκτήσουν την νοερά προσευχή, αυτήν που μονίμως
επαναλαμβάνεται μέσα στον νου.
Ερ. Η μοναστική χερσόνησος του Άθω
είναι συνδεδεμένη με την ορθοδοξία. Γιατί ο Άθως εμπνέει και τροφοδοτεί με την
πνευματική του δύναμη όλους σχεδόν τους ορθόδοξους λαούς;
Απ. Πολύ σωστά λέτε ότι ο Άθως
τροφοδοτεί με την πνευματική του δύναμη όλους τους ορθοδόξους λαούς. Από την
στιγμή που δημιουργήθηκε ο μοναχικός βίος στον Άθω, όλοι οι λαοί που είχαν
προσέλθει στην Ορθοδοξία, Ρώσοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Γεωργιανοί, Ρουμάνοι κ.ά.,
βρήκαν στον Άθω το τέλειο πρότυπο του μοναχικού βίου, τον οποίο ασπάσθηκαν, και
με εγκαταβίωση στο Άγιον Όρος ή με συχνές επισκέψεις σ᾽ αυτό λάμβαναν μία πνευματική τροφή που τους έτρεφε
ψυχικώς.
Ερ. Ποιοι είναι ο βασικοί τύποι
μοναχικής ζωής;
Απ. Βασικοί τύποι της μοναχικής
ζωής είναι κατ’ αρχήν ο κοινοβιακός βίος, δηλαδή η ζωή μέσα σ’ ένα μοναστήρι,
όπου όλα είναι κοινά: η προσευχή, οι εκκλησιαστικές ακολουθίες, τα γεύματα, η
φροντίδα των ασθενών κλπ. Ένας αριθμός πατέρων ζει στην ίδια μονή, ασκεί κοινή
προσευχή και ενδιαιτάται σε κοινή «τράπεζα». Εκεί υπάρχει ο ηγούμενος, ο οποίος
είναι ο πνευματικός πατέρας και καθοδηγός όλων των μοναχών. Όλοι έχουν υπακοή
στον πατέρα αυτόν. Ένας δεύτερος τύπος ζωής είναι η σκήτη, ένα είδος μικρού
χωριού που αποτελείται από «κελλιά» ή «καλύβες», δηλαδή μικρά οικήματα, μέσα
στο καθένα από τα οποία ζει μικρός αριθμός πατέρων. Ο προϊστάμενος της σκήτης
ονομάζεται «δικαίος». Υπάρχουν όμως και οι κελλιώτες, αυτοί που ζουν σε μία
μικρή «καλύβα», όπως λέγεται, καλλιεργούν την γη και φροντίζουν να εξασφαλίσουν
μόνοι τους τροφή. Η κύρια ενασχόλησή τους είναι η προσευχή.
Ερ. Οι Αθωνίτες μοναχοί δεν είναι
συγγραφείς . Όταν όμως χρειάστηκε να υπερασπιστούν το ορθόδοξο δόγμα έγραψαν
σημαντικά έργα. Η εξωτερική πρόσκληση βοήθησε σε αυτή την έκφραση μέσα από τη
γραφή;
Απ. Όπως σωστά παρατηρείτε οι
Αθωνίτες μοναχοί δεν είναι συγγραφείς, δεν γνωρίζω δε και πότε υπερασπίστηκαν
το ορθόδοξο δόγμα του οποίου υπήρξαν πιστοί και ακλόνητοι οπαδοί. Αγιορείτες
μοναχοί έγραψαν βιβλία πνευματικού περιεχομένου, όπως π.χ. ο πατήρ Θεόκλητος ο
Διονυσιάτης, ο οποίος έγραψε συνολικώς 17 βιβλία, μεταξύ των οποίων το υπέροχο
έργο «Μεταξύ Ουρανού και γης», και τέσσερα βιβλία με τίτλο «Αθωνικά άνθη». Στα
βιβλία του αυτά περιλαμβάνονται διηγήσεις για παλαιότερους αλλά και συγχρόνους
του οσίους μοναχούς. Εκτός από τον π. Θεόκλητο υπήρξαν και άλλοι μοναχοί
συγγραφείς, αλλά το δικό του έργο υπερτερούσε όλων των άλλων. Μέσω αυτών των
έργων το ενδιαφερόμενο αναγνωστικό κοινό επιτέλεσε μία βαθιά γνωριμία με τον
μοναχικό κόσμο, κυρίως δε τον αγιορείτικό.
Ερ. Η ασκητική μορφή του μοναχού
είναι παράδειγμα προς μίμηση. Η προσευχή και η πίστη τον καθοδηγούν. Πώς
αλήθεια όμως αντιμετωπίζει σε όλη την επίγεια ζωή του τους πειρασμούς;
Απ. Αυτό είναι ένα ερώτημα στο
οποίο δύσκολα μπορεί να απαντήσει ένας κοσμικός. Δεν έχω ποτέ συζητήσει αυτό το
θέμα με μοναχό. Αυτό που παρατηρούσα ήταν ότι ο μοναχός απέφευγε οτιδήποτε ήταν
κοσμικό. Μία φορά βρισκόμουν επάνω στο πλοιάριο που εκτελούσε συγκοινωνία από
την Ουρανούπολη στις μονές. Δίπλα μου καθόταν ένας μοναχός ο οποίος κρατούσε
ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο, το οποίο είχε κατασκευάσει ο ίδιος. Τον ρώτησα πού το
πήγαινε και μου απάντησε ότι το πήγαινε στην Μονή Ξηροποτάμου για να το
πουλήσει. Ρώτησα τι ποσόν θα ζητούσε και όταν μου είπε τον ρώτησα γιατί δεν
πήγαινε στην Θεσσαλονίκη, όπου θα πετύχαινε μία πολύ καλύτερη τιμή. Μου
απάντησε: «Έχω σαράντα χρόνια να βγω από το Όρος στον κόσμο. Τον κόσμο τον έχω
απαρνηθεί. Δεν θέλω να τον ξαναδώ». Αυτή ήταν μία αποφυγή πειρασμού. Κατά τα
άλλα οι νέοι μοναχοί συζητούν το θέμα του πειρασμού με τον εξομολόγο τους και
αυτός τους καθοδηγεί στην αντιμετώπισή του. Πάντως το ισχυρότερο όπλο κατά του
πειρασμού είναι η προσευχή.
Ερ. Γράφετε και για τη γνωριμία
σας με τον Φώτιο Κόντογλου. Πού τον συναντήσατε; Ποιά ήταν η προσωπικότητα του
Κόντογλου;
Απ. Ο Κόντογλου ήταν μία λαμπρή
προσωπικότητα, χωρίς εγωισμούς και τάσεις προβολής. Ήταν ταπεινός. Το έργο του,
εμπνευσμένο από το μεγαλείο της βυζαντινής τέχνης, είχε μία βαθιά
πνευματικότητα. Ο πνευματικός κόσμος τον εκτιμούσε και τον σεβόταν πολύ. Δεν
είναι τυχαίο ότι ο μεγάλος εκδοτικός οίκος Αστήρ δημοσίευσε το 1960 δύο
πολυτελείς τόμους του Κόντογλου, οι οποίοι έφεραν τον τίτλο: «Βίβλος καλουμένη Ἔκφρασις, ἤγουν
ἱστόρησις τῆς Παντίμου Ὀρθοδόξου
Ἁγιογραφίας τῆς καὶ
λειτουργικῆς καλουμένης». Στο έργο αυτό
περιγράφεται ὄχι μόνο η τεχνοτροπία της
βυζαντινής αγιογραφίας αλλά και η πνευματικότητά της. Το έργο αυτό γνώρισε πολύ
μεγάλη κυκλοφορία.
Ερ. Στο βιβλίο παραπέμπετε και σε χειρόγραφα
του Φώτιου Κόντογλου. Ποια είναι η ιστορία αυτών των σημαντικών κειμένων;
Απ. Αυτές ήταν επιστολές που μου
είχε στείλει ο Κόντογλου, στις οποίες με σεβασμό εκφράζεται για το Άγιον Όρος. Αυτή
η μοναστική πολιτεία ήταν, θα έλεγα, το πνευματικό σημείο που μας έφερνε τον
έναν κοντά στον άλλο. Με τον Κόντογλου διατηρούσα αλληλογραφία και οι επιστολές
του ήταν για μένα ένα ιερό δώρο και μία πνευματική χαρά.
Ερ. Πώς νιώθετε που οι αναμνήσεις
σας εκδόθηκαν σε βιβλίο;
Απ. Νιώθω πολύ ικανοποιημένος που
οι αγιορείτικες αναμνήσεις μου παρουσιάζονται με το βιβλίο μου σε ένα ευρύτερο
κοινό. Το Άγιον Όρος πρέπει όχι απλώς να το έχουμε βαθιά μέσα στην ψυχή μας,
ασχέτως αν δεν είμαστε μοναχοί, αλλά και να το καθιστούμε γνωστό και σε όσους
δεν το γνωρίσαν.
Ερ. Ποιά βιβλία με το Άγιον Όρος
θα μας προτείνατε να διαβάσουμε;
Απ. Για το Άγιον Όρος έχουν γραφεί
άπειρα βιβλία, μάλιστα και σε ξένες γλώσσες. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να
αναζητήσει τίτλους μέσω του διαδικτύου. Δεν μου είναι εύκολο να συστήσω κάποιο
συγκεκριμένο βιβλίο, διότι αυτό εξαρτάται από το τί ακριβώς επιθυμεί να
γνωρίσει ο αναγνώστης. Η περί το Άγιον Όρος θεματολογία είναι εκτενέστατη και
δεν εξαντλείται σε ένα βιβλίο.
Ο Αντώνιος - Αιμίλιος Ν. Ταχιάος είναι καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο οποίο από το 1966 διδάσκει εκκλησιαστική
ιστορία και γραμματεία των Σλάβων. Από το 1975 είναι πρόεδρος της Ελληνικής
Εταιρείας Σλαβικών Μελετών και από το 1971 διευθύνει τη διεθνούς συνεργασίας
σλαβολογική επετηρίδα Cyrillomethodianum. Το συγγραφικό του έργο αναφέρεται
κυρίως στις ελληνοσλαβικές ιστορικές και πολιτιστικές σχέσεις. Στα δημοσιεύματά
του περιλαμβάνονται και τα εξής: "Επιδράσεις του Ησυχασμού εις την
εκκλησιαστικήν πολιτικήν εν Ρωσία 1328-1406" (1962), "Ο Παΐσιος
Βελιτσκόφσκι (1722-1794) και η ασκητικοφιλολογική σχολή του" (1964),
"The Slavonic Manuscripts of Saint Panteleimon Monastery (Rossikon) on Mount
Athos" (1981), "The Revival of Byzantine Mystic is among Slavs and Romanians"
(1986). Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, αλλοδαπό μέλος της
Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών και επίτιμος διδάκτορας του
Πανεπιστημίου της Σόφιας, του Ιnstitut de Theologie Orthodoxe του Παρισιού και
του St. Vladimir's Orthodox Theological Seminary της Νέας Υόρκης. Από το 1976
εκπροσωπεί την Ελλάδα στη Διεθνή Επιτροπή Σλαβολόγων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου