Του Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινού
Η αληθινή παιδεία, ο αληθινός
φωτισμός δεν είναι άλλο παρά η ακτινοβολία του αγιασμού, διότι μόνον οι άγιοι
είναι οι πραγματικά φωτισμένοι. Η θεία χάρις που αγιάζει, ταυτοχρόνως φωτίζει
και διδάσκει. Παιδεία στην πραγματικότητα σημαίνει φωτισμός. Η θεία χάρις μας
παρέχει το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, ο οποίος είναι φορέας και
δημιουργός της αγιότητας. Ο αγιασμός είναι η με τη βοήθεια της χάριτος ένωση με
τον Θεό, με τον αιώνιο Λόγο, με το νόημα της ζωής και της υπάρξεως, και
σ’ αυτό ακριβώς έγκειται η πληρότητα και η τελειότητα της ανθρώπινης
προσωπικότητας. Παιδεία χωρίς αγιότητα, χωρίς το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος,
επινόησε η ουμανιστική Ευρώπη και παραχάραξε την έννοια της προσωπικότητας. Η
απόκλιση των ευρωπαϊκών λαών σε διάφορες μορφές ειδωλολατρίας δεν είναι
αποτέλεσμα της λανθασμένης τους παιδείας; Όταν διαστρέφουν το νόημα του κατ’
εικόνα και ομοίωσιν ανθρώπινου χαρακτήρα με υλιστικά συστήματα και
σύμβολα της εικόνας του χοϊκού και όχι του επουράνιου, δεν
αποπροσανατολίζονται από τον καθολικό τους προορισμό;
Διότι «ενώ γνώρισαν τον Θεό μέσα από τη
δημιουργία, ούτε τον δόξασαν ούτε τον ευχαρίστησαν ως Θεό. Αντίθετα, η σκέψη
τους ακολούθησε λαθεμένο δρόμο, και η ασύνετη καρδιά τους βυθίστηκε στο σκοτάδι
της πλάνης. Έτσι, ενώ θριαμβολογούσαν για τη σοφία τους, κατάντησαν ανόητοι, ως
το σημείο, αντί για το Δημιουργό αθάνατο Θεό, να προσκυνούν είδωλα που
παρασταίνουν θνητούς ανθρώπους, πουλιά, τετράποδα ζώα και ερπετά»(Ρωμ.
1, 21-23). Η αληθινή παιδεία ως θεανθρώπινη και ευαγγελική φωτίζει τον άνθρωπο
με το θείο φως της χάριτος και τον καθοδηγεί σε καθετί αθάνατο και
αιώνιο. Αποστρέφεται την αμαρτία και την αμαρτωλότητα, νικά κάθε θάνατο
και κάνει τον άνθρωπο άπειρο και αθάνατο.
Από τους διδασκάλους και παιδαγωγούς
ο λαός ζητά κυρίως την αγιότητα. Από όπου αυτή απουσιάζει, εκεί δεν
υπάρχει ούτε παιδεία. Αυτή η αίσθηση και αντίληψη για την πραγματική παιδεία,
ως δείγμα αγιότητας και φωτισμού από το φως του Χριστού, ήταν η συνείδηση
του ορθόδοξου λαού. Με αυτό πέρασε τις δύσκολες ημέρες της δουλείας και
δεν πρόδωσε τα ιδανικά του. Τα ιδανικά αυτά, τα οποία κρατούσαν τη φυλή, ήσαν
απαύγασμα, δηλ. ακτινοβολία, των φωτισμένων προγόνων μας, που η πίστη τους στον
Χριστό ήταν η κύρια φροντίδα τους· οτιδήποτε άλλο ερχόταν σε δεύτερη μοίρα. Γι’
αυτό το λόγο και η παιδεία τους, και τα ήθη, και τα ιδανικά τους, ήσαν σύμφωνα
με τον Θεό και για τον Θεό, όλος δε ο στόχος και ο σκοπός τους στρεφόταν γύρω
από το θείο θέλημα, ενώ το σύνθημά τους ήταν «ο Κύριος είναι ο φωτισμός
μου και ο Σωτήρας μου, ο Κύριος είναι ο υπερασπιστής της ζωής μου» (Ψαλμ. 26,
1). Ο πρώτος και κύριος σκοπός τους ήταν η σωτηρία τους από την αμαρτία,
τον θάνατο και το διάβολο. Ακριβώς δε αυτό είναι το αποτέλεσμα της πραγματικής
παιδείας την οποίαν ο Θεάνθρωπος Κύριος μάς παρέδωσε με τους Αποστόλους και
τους αγίους ασκητές. Η πρώτη φράση, όταν αρχίζουμε την προσευχή μας είναι η
επίκληση των αγίων μας πατέρων, των πραγματικών μας φωτιστών. «Δι’ ευχών των
αγίων πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς». Μέσα
στους ναούς, όπου κι’ αν σταθούμε, τις μορφές των «αγίων πατέρων μας»
βλέπουμε και σ’ αυτούς απευθυνόμαστε, για να μας βοηθήσουν. Αυτοί, επειδή
βρίσκονται στους ουρανούς και στέκονται μπροστά στην μεγαλοσύνη του Θεού,
μπορούν να τον ικετεύσουν και για μας, ώστε να μην απομακρυνθεί από το νου και
την καρδιά μας το Πανάγιο Πνεύμα, και έτσι να μη βρει θέση ο πονηρός να
μας παρασύρει στα έργα του θανάτου. Όταν παρασυρθούμε από τα κακά παραδείγματα
των ανθρώπων αυτού του αιώνα, οι οποίοι «δεν σκέφτονται αυτά που θέλει ο Θεός αλλά αυτά που θέλει ο κόσμος
που βρίσκεται στην εξουσία του διαβόλου»(πρβλ.Α΄ Ἰω. 5, 19) και εγκαταλείψουμε την
θεανθρώπινη και ευαγγελική μας παιδεία και αγωγή, τότε τα αποτελέσματα της αμαρτίας,
ο θάνατος και τα μόριά του, θα μας μεταβάλουν σε «ευγενή» αλλά
πονηρότατα ανθρωπόμορφα θηρία. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι ο αγιασμός
μας, ο φωτισμός μας και η παιδεία μας. Αυτός έχει περπατήσει όλο το
δρόμο της ανθρώπινης ζωής και έκανε κατορθωτό το έργο του αγιασμού και φωτισμού
του ανθρώπου με την αιώνια αλήθεια και αιώνια ζωή. Εάν κάποιος στο δρόμο
της ζωής του βρεθεί σε δύσκολη θέση στο τί θα κάνει, ας στρέψει το νου
του στον Κύριό μας και ας ρωτήσει τον εαυτό του: «Αυτό το πράγμα θα το
έκανε εκείνος»; Αν ναι, τότε ας το κάνει και αυτός. Εάν όμως δεν θα το έκανε
εκείνος, ούτε αυτός να το κάνει. Έτσι μεταφέρει κοντά του και μπροστά στα μάτια
του το πρότυπό μας ως ζωντανό διδάσκαλο και καθοδηγητή.
Ο άνθρωπος σ’ αυτό τον κόσμο πρέπει
να έχει ως σκοπό της ζωής του μόνο τον ενάρετο βίο, να ζει τη
δικαιοσύνη και την αγιότητα του Χριστού. Η ψυχή αγιάζεται και φωτίζεται, όταν
ασκεί τον εαυτό της, το σώμα της, τις σκέψεις της, τα αισθήματά της και
όλους της τους πόθους στις θείες εντολές. Ο καρπός αυτής της προσπάθειας είναι
ζωή αιώνια. Η υποδούλωση και υποταγή του ανθρώπου στην αμαρτωλή ζωή οδηγεί στον
πνευματικό θάνατο από τον οποίο δεν υπάρχει ανάσταση. Ο δρόμος της αγιότητας
είναι η ομαλή κατάσταση της θεοειδούς ψυχής του ανθρώπου γι’ αυτό ο Κύριός μας
δίνοντάς μας εντολή, απαιτεί από εμάς «να γίνετε άγιοι, γιατί και εγώ είμαι άγιος» (Α΄
Πέτρ. 1, 16) και «αυτό είναι το θέλημα του Θεού, να γίνετε
άγιοι» (Α΄
Θεσσ. 4, 3).
Όλο το ευαγγέλιο συνοψίζεται
σε μία παραγγελία του Θεού σ’ εμάς: «να γίνετε άγιοι, γιατί και εγώ είμαι άγιος». Είναι
πολύ συγκλονιστικό το ότι ο υπερτέλειος Θεός της αγάπης καταδέχεται να εξισώνει
τους ανθρώπους με την θεοπρεπή του μεγαλοσύνη, να κάνει δηλαδή τους
ανθρώπους όμοιούς του! Τότε και για τους ανθρώπους και για τον Θεό ισχύει
το ίδιο ευαγγέλιο, με την ίδια χάρη, με την ίδια αλήθεια, με την ίδια
δικαιοσύνη, με την ίδια ζωή, με την ίδια αγαθότητα: «γιατί και αυτός που αγιάζει και αυτοί
που αγιάζονται έχουν τον ίδιο πατέρα»(Εβρ. 2, 11). Το ευαγγέλιο δεν
είναι άλλο παρά η κλήση των ανθρώπων από το Θεό στον αγιασμό. Ο μέγας
Απόστολος παρακινεί: «όλη σας η συμπεριφορά να είναι άγια,
όπως άγιος είναι κι ο Θεός που σας κάλεσε»(Α΄ Πέτρ. 1, 15). «Η επιδίωξη του αγιασμού»(πρβλ.Εβρ.
12, 14) αποτελεί χρέος όλων μας, διότι «χωρίς αυτόν κανείς δεν θα αντικρύσει τον Κύριο»(Εβρ.
12, 14). Μόνον οι ευλογημένοι με την αιώνια αλήθεια είναι όντως φωτισμένοι,
διότι «η χάρις και η αλήθεια ήλθε σε μας διά του Ιησού Χριστού»(Ιω. 1, 17).
Χωρίς αυτόν και έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει αλήθεια και ούτε μπορεί να
υπάρχει διότι μόνος του είπε ότι «εγώ είμαι η αλήθεια»(Ιω. 14, 6). Εάν κάποιος
δυσκολεύεται να το καταλάβει αυτό, είναι διότι πιέζεται από εμπαθείς διαθέσεις
και αμαρτίες. Αλλ’ ας μην αποθαρρύνεται· ο λόγος του ευαγγελίου παρηγορεί
ότι «κάθε δημιούργημα που έκανε ο
Θεός…εξαγιάζεται με το λόγο του και με τη προσευχή»( βλ. Α΄
Τιμ. 4, 4-5). Κάθε δημιούργημα, αλλά ποιό; Αυτό που πιστεύει στον Κύριο
Ιησού Χριστό ως Σωτήρα και εφαρμόζει τον εισαγγελικό νόμο των χριστοφόρων
πράξεων, της νηστείας, της αγρυπνίας και της προσευχής, τις οποίες η σύμφωνα με
τον Θεό παιδεία προτρέπει. Η σωτηρία έγκειται στον αγιασμό του ανθρώπου, ο
οποίος πραγματοποιείται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, όσο και αν είναι
μακροχρόνιος ή δύσκολος. Ο σκοπός της ζωής του ανθρώπου στη γη
δεν είναι άλλος παρά η απόκτηση του Παναγίου Πνεύματος, το οποίο έχασε με
την προγονική πτώση, και φόρεσε τους «δερμάτινους χιτώνες» δηλ. τη φθορά
και το θάνατο, τους οποίους διαρκώς θέλει να αποβάλει. Ο αγιασμός
φανερώνεται ως φωτισμός από το Άγιο Πνεύμα. Γι’ αυτό η ημέρα της Πεντηκοστής,
κατά την οποίαν το Πανάγιο Πνεύμα επιφοίτησε, ανέβλυσε τον θείο φωτισμό
στους πρώτους μαθητές και πιστούς, από τότε δε μέσω της Εκκλησίας και των
μυστηρίων της μεταδίδει συνεχώς στους πιστούς τον αγιασμό και το
φωτισμό σε όλη την αλήθεια. Για τον πνευματοφόρο λοιπόν άνθρωπο όλα είναι
φωτεινά και καθαρά, και η ζωή και ο θάνατος, η χαρά και η λύπη, και
γενικά το νόημα όλων στην παρούσα και στην μέλλουσα
ζωή. Αυτός διά του Πνεύματος του Αγίου βλέπει το σκοπό των πάντων και τα
νοήματά τους, και κανείς δεν μπορεί να τον εξαπατήσει, διότι
έχει πλέον νουν Χριστού.
Με το άγιο βάπτισμα και το χρίσμα ο
άνθρωπος λαμβάνει από το Άγιο Πνεύμα τη ζύμη της αγιότητας, με την οποίαν
πρέπει να ζυμωθεί όλη η ψυχή και το σώμα του με την άσκηση των
ευαγγελικών αρετών. Με την θεία ευχαριστία το Πανάγιο σώμα του Κυρίου μας
γίνεται πραγματικά και προσωπικά δικό μας. Με αυτό το μυστήριο παίρνουμε
το σώμα και το αίμα του Κυρίου μας, δηλαδή την πληρότητα και τον αγιασμό
των πάντων. Αυτή η αγιότητα φανερώνεται συνήθως ως φως, από αυτή δε την αλήθεια
ζει το ευαγγέλιο του Χριστού και στο δικό μας και στον αγγελικό κόσμο. Με
την μεταμόρφωσή του ο Κύριος μάς πληροφόρησε για τη δική μας μεταμόρφωση
και αγιότητα, φανέρωσε το φως το οποίον οι πιστοί θα έχουν ως ένδυμα και
σύμφωνα με το λόγο του «τότε
οι δίκαιοι θα λάμψουν σαν τον ήλιο στη βασιλεία του πατέρα τους»(Ματ.
13, 43).
Αφού μεταμορφωθούν με την αγιότητα
του Παναγίου Πνεύματος οι δούλοι του Θεού φέρουν ως ιμάτιο το άκτιστο φως της
θείας χάριτος το οποίον πολλές φορές απαστράπτει και εξωτερικά, διότι όλη η
ύπαρξή μας δέχεται το πλήρωμα του αγιασμού. Πολλά παραδείγματα
παλαιοτέρων και νέων πατέρων της Εκκλησίας μας βεβαίωσαν αυτήν την ενέργεια
του θείου φωτισμού. Το Γεροντικό αναφέρει τους Αββά Παμβώ, Αββά
Σιλουανό και τον Αββά Σισώη, των οποίων έλαμπε το πρόσωπο όπως ο ήλιος.
Αλλά και νεώτεροι στην εκκλησιαστική ιστορία, όπως ο Συμεών ο νέος
Θεολόγος, Σεραφείμ του Σάρωφ και στις ημέρες μας Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο
αείμνηστος Γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής, ο Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος και
πολλοί άλλοι τους οποίους ο Κύριός μας γνωρίζει.
Εκείνο το οποίο γνωρίζουμε από τους
συγχρόνους μας πατέρες και συστήνουμε ανεπιφύλακτα είναι ο
προγραμματισμός στη ζωή μας. Όπου δεν υπάρχει πρόγραμμα, η ζωή μοιάζει με
όχημα χωρίς τιμόνι. Ο προγραμματισμός στη ζωή των λογικών όντων δόθηκε από το
Δημιουργό αμέσως μετά τη δημιουργία τους, με τις θείες εντολές. Τί άλλο είναι
οι εντολές παρά τα προγράμματα που έδωσε ο Θεός, με τα οποία η λειτουργία
της ζωής καθίσταται ασφαλής και επιτυχής; Όσοι άνθρωποι φύλαξαν τα προγράμματα
(εντολές) παρέμειναν ακέραιοι και υγιείς κοντά στον Θεό, ενώ όσοι δεν τα
φύλαξαν ξέπεσαν από την υγιή θέση τους και τον Θεό, στον όλεθρο και την
καταστροφή. Τραγικά παραδείγματα είναι ο πρώην Εωσφόρος και τώρα σατανάς,
αλλά και οι πρόγονοί μας Αδάμ και Εύα, οι οποίοι εξορίσθηκαν από τη
ζωή, τον Θεό και τη βασιλεία του και κατάντησαν αυτοί
και οι απόγονοί τους στην κοιλάδα του κλαυθμώνος και των άλλων
δεινών!
Χρειάζεται άλλη αξιόπιστη μαρτυρία
για τη σημασία του προγραμματισμού στη ζωή μας; Και στην ασταθή και άτακτη
νεολαία το πρόγραμμα και οι κανόνες κρατούν την ευταξία. Και στις
συνοδείες των Ιερών Μονών κανένας άλλος παράγοντας δεν δημιουργεί την άριστη
ευταξία και αρμονία παρά ο προγραμματισμός και οι κανόνες των τυπικών.
Και στις πολυμελείς και ιδανικές οικογένειες η ευταξία και ο
προγραμματισμός γεννά την αρμονία και συμφωνία της ζωής. Κανένας λοιπόν
να μη ζει χωρίς προγραμματισμό, διότι όπου υπάρχει ακαταστασία και ταραχή, ο
Θεός αποχωρεί· και όπως λέει και η Γραφή, «ο Ιησούς είχε φύγει απαρατήρητος
εξαιτίας του πλήθους που ήταν μαζεμένο εκεί»(Ιω. 5, 13).
Όταν ζει κάποιος σύμφωνα με το
ευαγγέλιο, σημαίνει ότι ο Θεός Λόγος ακτινοβολεί σ’ αυτόν το θείο και
άκτιστο φως του. Και αν συνεχίσει να ζει σύμφωνα με το θείο θέλημα, θα τον
μεταμορφώνει σιγά-σιγά ο Κύριός μας με το φως του διότι θεότητα και
φως είναι αδιαίρετα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον οι άγιοί μας περιβάλλονται
στις εικόνες τους με φωτοστέφανο. Δεν υπάρχει αγιότητα χωρίς φως και φως
χωρίς αγιότητα. Δικαίως ο Ιωάννης αναφωνεί «το φως έλαμψε μέσα στου κόσμου το σκοτάδι μα το σκοτάδι δεν
το δέχτηκε»(Ιω. 1, 5). Αφού ο άνθρωπος εξέπεσε από τον Θεό και
έγινε θνητός, το βασίλειο του θανάτου τον κυρίευσε και αυτό είναι η
τραγική μοίρα του στον κόσμο. Ο ουμανισμός, το ευρωπαϊκό «παιχνίδι της
ρουτίνας» μέσα στον μύλο του θανάτου, είναι η φοβερότερη τραγωδία που μπορεί να
συμβεί, όταν ο άνθρωπος συζεί με την αμαρτία και το θάνατο. Πράγματι, εάν η
απέραντη φιλανθρωπία του Θεού Λόγου δεν διατηρούσε το λογικό φως της
χάριτός του, θα έχαναν τελείως τα λογικά τους και οι ελάχιστοι ευαίσθητοι
άνθρωποι μέσα στις φρικαλεότητες του κόσμου. «Το φως, ο Χριστός, ήλθε στον κόσμο, οι άνθρωποι όμως
αγάπησαν περισσότερο το σκοτάδι παρά το φως, γιατί οι πράξεις τους ήταν
πονηρές. Κάθε άνθρωπος που πράττει έργα φαύλα μισεί το φως και δεν έρχεται στο
φως, γιατί φοβάται μήπως φανούν τα έργα του και κριθούν»(Ιω. 3,
19-20). Είναι γνωστό ότι υπάρχει κάποια μυστική ταύτιση σκότους και
διαβολικού κακού. Από εδώ εξηγείται το μίσος του σκότους και του κακού
προς ό,τι είναι φωτεινό και καλό. «Όποιος κάνει πράξεις σύμφωνες με την αλήθεια του Θεού, αυτός
έρχεται στο φως· έτσι θα φανεί πως οι πράξεις του έχουν γίνει από υπακοή στον
Θεό»(Ιω. 3, 21).
Όταν ο Κύριός μας ως Θεάνθρωπος μας
επισκέφθηκε με τη δική μας φύση που προσέλαβε αναμάρτητη, μας λυπήθηκε που
είμαστε τότε βυθισμένοι στο σκοτάδι της αμαρτίας και του θανάτου
και μας προσκάλεσε κοντά του ως κουρασμένους και απελπισμένους. «Ελάτε σ’ εμένα όλοι όσοι κοπιάζετε κι
είστε φορτωμένοι, κι εγώ θα σας ξεκουράσω»(Ματ. 11, 28.). «Εγώ είμαι το φως του κόσμου· εκείνος που
με ακολουθεί δεν θα πλανιέται μέσα στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως που φέρνει
τη ζωή»(Ιω. 8, 12). Στ’ αλήθεια ο άνθρωπος που περπατά
χωρίς Χριστό μέσα στο θέατρο και τις σκιές, δηλαδή τον κόσμο, «δεν γνωρίζει που πηγαίνει»(Ιω.
12, 35). Για να βρει και να μάθει πού πηγαίνει και ποιός δρόμος
οδηγεί από αυτόν τον κόσμο στον άλλον, πρέπει να γίνει υιός φωτός, με την πίστη
στον Χριστό, ο οποίος είναι το φως του κόσμου. Για το θέμα αυτό ο Κύριός
μας λέει: «Εγώ ήρθα στον κόσμο σαν το φως, έτσι
ώστε όποιος πιστεύει σ’ εμένα να μη μείνει στο σκοτάδι» (Ιω.
12, 46). Ο Θεός είναι η τέλεια αγιότητα και το απόλυτο φως. Γι’ αυτό «δεν υπάρχει σ’ αυτόν καθόλου σκοτάδι»(Α΄
Ιω. 1, 5) Και εμείς είμαστε μαζί του, «εάν ζούμε μέσα στο φως, όπως ο
Θεός είναι φως»(Α΄ Ιω. 1, 7).
(Γέροντος Ιωσήφ, Εκ του
θανάτου εις την ζωήν, Ψυχωφελή Βατοπαιδινά 3, σ. 65-74,
σε μεταφορά στην
νεοελληνική γλώσσα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου