Εισήγηση στο 4ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Στέφανος Δραγούμης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, το Σάββατο 7 και την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2019.
Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης
Βιβλιοθηκάριος Σκήτης Καυσοκαλυβίων. Δρ. Θεολογίας
Ἡ Βιβλιοθήκη τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων. Τά νεώτερα στοιχεῖα γιά τούς Γραφεῖς τῶν Κωδίκων της ἀπό τή συνεχιζόμενη ἔρευνα.
Περίληψη
Ἡ μικρή, πλήν ἀξιόλογη Βιβλιοθήκη τοῦ Κυριακοῦ τῆς Σκήτης Ἁγίας Τριάδος τῶν Καυσοκαλυβίων, παρ᾿ ὅλο πού ἡ ἵδρυσή της ἀνάγεται στίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 18ου αἰ. κατέχει μία συλλογή ἀπό χειρόγραφους κώδικες, πού χρονολογοῦνται ἀπό τόν 11ο ὥς καί τόν 20ό αἰῶνα. Ἡ σημερινή συλλογή, πού μᾶς παραδόθηκε χάρη στήν φροντίδα καί τήν ἀξιέπαινη προσπάθεια τῶν κατά καιρούς βιβλιοφυλάκων τῆς Σκήτης, ἀποτελεῖται ἀπό 279 χειρόγραφα, τά περισσότερα τῶν ὁποίων εἶναι χάρτινα, ἐνῶ τρία εἶναι περγαμηνά. Ἐπιπλέον ὑπάρχουν καί μερικά περγαμηνά σπαράγματα. Ἡ συλλογή περιλαμβάνει κυρίως ἔργα ἁγιολογικά, πατερικά, πανηγυρικά, ὑμνολογικά, μουσικά καί ἱστορικά, πού προορίζονταν νά καλύψουν τίς πνευματικές ἀνάγκες τῶν πατέρων τῆς πλέον ἀπόμακρης καί δυσπρόσιτης ἁγιορειτικῆς Σκήτης. Χρονικά, τά χειρόγραφα αὐτά ἀντιπροσωπεύουν τίς περισσότερες ἀπό τίς ἐποχές τῆς βυζαντινῆς, τῆς μεταβυζαντινῆς καί τῆς σύγχρονης περιόδου. Ἄν ἐξαιρέσουμε ἕνα περγαμηνό τοῦ 10ου, δύο περγαμηνά τοῦ 11ου, τέσσερα τοῦ 14ου, πέντε τοῦ 15ου καί ἑπτά τοῦ 17ου αἰώνα, τά ὑπόλοιπα χειρόγραφα τοποθετοῦνται ἀνάμεσα στόν 18ο καί 19ο αἰῶνα.
Στό πλαίσιο τῶν προσπαθειῶν τοῦ γράφοντος γιά τήν ἀνασυγκρότηση καί τόν ἐμπλουτισμό τῆς Βιβλιοθήκης, ἀπό τό ἔτος 1999, ὁπότε καί δημιουργήθηκε ἰδιαίτερος χῶρος φύλαξης τῶν βιβλίων, καταρτίστηκαν καί δημοσιεύθηκαν Συμπληρωματικοί Κατάλογοι τῶν Κωδίκων (ἀριθ. 87 - 242, Θεσσαλονίκη 2005) καί (ἀριθ. 242-279, Θεσσαλονίκη 2016) μέσα ἀπό τούς ὁποίους παρουσιάσθηκε μία πλήρης εἰκόνα τῶν χειρογράφων πού μέχρι σήμερα εἶναι θησαυρισμένα στή Βιβλιοθήκη τῆς Σκήτης.
Ἐκτός ἀπό τό ἴδιο τό περιεχόμενο τῶν κωδίκων αὐτῶν, σημαντικό τμῆμα τοῦ ὁποίου παραμένει ἀδημοσίευτο, πολλές εἶναι οἱ πληροφορίες, πού ἀναδύονται μέσα ἀπό τούς κώδικες γιά τούς γραφεῖς οἱ ὁποῖοι τούς καλλιέγραψαν. Ἔτσι, μᾶς γίνονται γνωστοί, ἀνάμεσα σέ ἄλλους, οἱ γραφεῖς: Ἰωνᾶς Καυσοκαλυβίτης, Θεόκλητος Καρατζᾶς ὁ Βυζάντιος, Ραφαήλ Ἀκαρνάν, Διονύσιος Ἁγιαρτεμίτης, Ἰάκωβος Νεασκητιώτης, Ἰγνάτιος Λαυριώτης, Ἀγάπιος Ἁγιαννανίτης, Προκόπιος, Νήφων Ἰβηροσκητιώτης, Ἰωνᾶς Ἐσφιγμενίτης, Ἰωακείμ Σιμωνοπετρίτης, Δαυίδ Σκοπελίτης, Χαρίτων Τρικκαῖος, Αὐξέντιος Λαυριώτης, Μεθόδιος Ἡλιουπολίτης καί Ἀντώνιος Νεασκητιώτης.
Τά εὑρήματα ἀπό τή συνεχιζόμενη ἔρευνα καί μελέτη τῶν χειρογράφων τῆς καυσοκαλυβίτικης συλλογῆς θεωροῦμε ὅτι εἶναι πολύ ἐνδιαφέροντα γιά τή σπουδή τῆς Ἁγιορειτικῆς Γραμματείας καί Προσωπογραφίας καθώς πλειάδα ἀπό τά παραπάνω ἔργα, τῶν ὁποίων οἱ γραφεῖς δέν ἀναγράφονται σ᾿ αὐτά, μποροῦν πλέον μέ ἀσφάλεια νά ἀποδοθοῦν σέ πολύ σημαντικούς Ἁγιορεῖτες λογίους-κωδικογράφους, ὅπως ὁ ἱερομόναχος Ἰωνᾶς Καυσοκαλυβίτης, ὁ μοναχός Θεόκλητος Καρατζᾶς ὁ Βυζάντιος καί ὁ ἀρχιμανδρίτης Αὐξέντιος Λαυριώτης.
Ἀρκετά εἶναι τά χειρόγραφα πού καλλιέγραψαν γιά τίς λειτουργικές καί ἀναγνωστικές ἀνάγκες τῶν πατέρων, ἐνῶ σέ ἀρκετά ἀπό τά παλαιά ἔντυπα τῆς ἴδιας Βιβλιοθήκης ἔχουν προβεῖ εἴτε σέ χειρόγραφες συμπληρώσεις τοῦ κειμένου ἀπό τό ἔντυπο πού ἔχει ἐκπέσει εἴτε σέ προσθῆκες. Ἐμπλουτίζεται ἐπίσης ἡ γνώση μας γιά τή συμβολή, τουλάχιστον τῶν δύο πρώτων λογίων στήν ὀργάνωση τῆς Βιβλιοθήκης κατά τήν πρώτη περίοδο τῆς ἴδρυσής της στά μέσα τοῦ 18ου αἰώνα.
Πηγή: Οπτικοακουστικό υλικό από τις εργασίες του 4ου Διεθνούς Επιστημονικού Εργαστηρίου της Αγιορειτικής Εστίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου