Εισήγηση στο 4ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Στέφανος Δραγούμης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, το Σάββατο 7 και την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2019.
Στέργιος Στεφάνου,
Αρχιτέκτων Μηχανικός - Msc Αναστηλωτής / Διευθυντής Τ.Υ. του ΚεΔΑΚ
Περίληψη
Περί το 1046, ηγουμενεύοντος του Θεοδοσίου, η Ι. Μονή "της Δάφνης" (σήμερα "του Δοχειαρίου") επανιδρύεται στη σημερινή της θέση ως «Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ». Το 1078 ο Πατρίκιος Νικόλαος εκάρη μοναχός ως Νεόφυτος και ηγουμένευσε. Το 1092 αναφέρει: «…οικοδομάς παμπλείστους ανήγειρα… και... τον …Ναόν…του Αρχιστρατήγου… Μιχαήλ εκ κρηπίδων αυτών, τον πρώην διαλύσας ανήγειρα, όν ωραιότητι πολλή κατηγλάϊσα..». Το 1118 χαράχθηκε η ενθύμηση στον ΒΑ κίονα: «ετελειώθει η εκκλη(σια) και ηρξαμ(ε)θα ψάλλειν».
1: Η εξωτερική επιφάνεια του καθολικού έχει όλα τα δομικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά ομοιογένειας, που τεκμηριώνουν την ενιαία διαμόρφωσή της στον ίδιο χρόνο. Ωστόσο, στην ανώτερη ζώνη των προσόψεων το γείσο εμφανίζει στοιχεία φθοράς, αποδιοργάνωσης και ανάπλασης, συμβατά με αλλαγές που μπορεί να συνέβησαν από το 1554 ως το 1744. Το τόξο της ολοκλήρωσης των τυφλών αψιδωμάτων της ίδιας ζώνης περιγράφεται με δυο ζώνες πλίνθων αντί των τριών, που έχουν τα ομόλογα υποκείμενα. Επίσης, στο ΒΔ τμήμα της Βόρειας όψης εμφανίζονται -ως η ιδιαιτερότητα της κατεργασίας των ξύλινων απολήξεων- τεκμήρια στερέωσης της στέγης του Προσφορείου κατά τα μέσα του 16ου αι., ενώ λίγο μεταγενέστερη (1636) είναι η προσκόλληση του παρεκκλησίου των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, επί της ήδη από τότε διαμορφωμένης σημερινής πρόσοψης
2: Όλες οι εσωτερικές επιφάνειες της Λιτής και του κυρίως Ναού καλύπτονται από τοιχογραφίες, εμφανώς όμοιας τεχνοτροπίας, που ολοκληρώθηκαν το 1568. Η τοιχογραφημένη επιφάνεια καλύπτει, σε πολλές διάσπαρτες θέσεις στην ζώνη άνωθεν του ανωφλίου του θυρώματος του κυρίως ναού, ίχνη προγενέστερων δομικών στοιχείων, προφανώς υπολείμματα κατασκευών κάλυψης των ανωδομών, που αντικαταστάθηκαν από την τελευταία διατηρούμενη κάλυψη. Το γείσο στην στάθμη της ζεύξης των κιόνων της Λιτής με τους περιμετρικούς τοίχους, αποτελείται από ένα ισχυρά προβάλλον κάτω μέρος με τη μορφή τεταρτοκυκλίου και από ένα ανώμαλο άνω μέρος ορθογώνιας διατομής σε ισχυρή υποχώρηση. Εικάζεται ότι είναι υπόλειμμα αρχής θολοδομίας, που αποτελούσε την οροφή της Λιτής σε προγενέστερη φάση.
3: Ο κυρίως ναός, εμφανώς μικρότερος της Λιτής, έχει ιδιαίτερα τονισμένη τη διάσταση του ύψους και διαθέτει μικρό Σύνθρονο στο Ιερό, στύλους μαρμάρινου τέμπλου πίσω από το μεταγενέστερο ξύλινο, πολύ υψηλούς ολόσωμους μαρμάρινους κίονες με κιονόκρανα του 11ου αι., μαρμάρινα ανάγλυφα θωράκια στην βάση των διαφραγμάτων των χορών ομοίως της ίδιας εποχής, ενώ το δάπεδο είναι όμοιο με αυτό της Λιτής και καλύπτει την σολέα.
4: Το δυτικό τμήμα του βόρειου τοίχου διαπλατύνθηκε ελαφρά από κατασκευής και στο εσωτερικό της τοιχοποιίας διαμορφώθηκε κλίμακα, που, κατόπιν τροποποιήσεων, οδηγεί σε κλειστό υπερώο, κάτω από την κάλυψη της Λιτής με ιδιότυπη θολοδομία, η οποία επεκτείνεται και πάνω από τα δυτικά διάχωρα του κυρίως ναού, έχοντας ενσωματώσει μια ένδειξη οξυκόρυφης αετωματικής απόληξης της δυτικής όψης του κυρίως ναού.
Φαίνεται, ότι το Καθολικό διέθετε εξ αρχής κατηχούμενα στη μεγάλη Λιτή, που κατά τον σεισμό του 1554 πρέπει να κατέπεσαν, οπότε τροποποιήθηκε η στέγαση της Λιτής και του Καθολικού, αλλά και η πρόσβαση στα κατηχούμενα ώστε να οδηγεί στο σημερινό κλειστό υπερώο. Μελλοντικές εργασίες για την δομική ενίσχυση της στέγασης του Καθολικού ενδέχεται να αποκαλύψουν περισσότερα στοιχεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου