3784 - Λόγοι Αθωνιτών πατέρων: Λόγος περί Οσιακού τέλους

Γέρων Θεόφιλος Λαυριώτης

40.  Πρώην εγγονός του αείμνηστου ησυχαστού Χαρίτωνος υπήρξε και ο Χαρίτων μοναχός, ο Καυσοκαλυβίτης. Ακολούθησε τα ευλογημένα ίχνη του παππού του και επιδόθηκε στην άθληση και τα κατορθώματα της ασκήσεως, νέος όταν ήταν ακόμη. Πολλές φορές έπεφτε σε έκσταση ενώ έτρωγε. Αδιάκοπη νίψη και αδιάλειπτος προσευχή ήταν η ζωή του. Και ο θάνατος του οσιακός και αυτός. Έπεσε κατάκοιτος στο κρεβάτι και στα τελευταία του έβλεπε ουράνια οπτασία. Πάτερ Αθανάσιε, έλεγε στον παραδελφό του, κοίταξε. Που βρέθηκαν τόσο μικρά ολόλευκα παιδάκια; Ω, τι ωραία, κοίτα. Κρατούν λουλούδια στα χεράκια τους. Σε ευχαριστώ Θεέ μου, που με αξίωσες να δω τους αγγέλους σου.

41.  Ο Λαυριώτης γέρων Θεόφιλος φρόντισε για τα μνημόσυνά του και είχε δώσει χρήματα για τα επιμνημόσυνα έξοδα. Προ του θανάτου του μοίρασε όλα τα προσωπικά του είδη στους αδελφούς και πατέρας.

42.  Ένας καλός και ενάρετος ιερομόναχος της ιερά μονής του αγίου Παύλου, απεβίωσε, βρισκόμενος έξω την Μονής σε ένα βραχάκι καθισμένος και ευλογών με το δεξί του χέρι.

Γέρων Αββακούμ

  

  43.  «Χριστέ μου, το μέγα Σου έλεος» Αυτοί ήταν οι τελευταίοι λόγοι του γέροντος Αββακούμ του ανυπόδητου, με τους οποίους λόγους και εκοιμήθη με ειρήνη.

  

  44.  Ένας μοναχός ρώτησε ένα άλλο γέροντα, ηλικίας άνω των 100 χρονών. Τώρα που θα φύγεις από τον πρόσκαιρο αυτό κόσμο τι αισθάνεσαι; Αισθάνομαι τόσο χαρούμενος και ειρηνικός σαν να πηγαίνω σε γάμο είπε.

  

  45.  Ένας μοναχός εκοιμήθη επικαλούμενος τις τελευταίες στιγμές του βίου του το Πανάγιο Πνεύμα, λέγων  το Πνεύμα το Αγιον. Το Πνεύμα το Αγιον. Το Πνεύμα το Αγιον. Το είπε τρεις φορές και ξεψύχησε.

Ερημίτης Φιλάρετος

  

  46.  Οσιακή η ζωή, οσιακό και το τέλος του ερημίτου Φιλάρετου φίλου της αρετής και της ερήμου. Λίγο πριν κοιμήθη, κάλεσε δυο αδελφούς των Δανιηλαίων, Δανιήλ και Ακάκιο και αφού τους είπε πολλά περί της νοεράς προσευχης και την μοναχικής πολιτείας, κατόπιν σηκώθηκε όρθιος και παρακάλεσε να του ψάλουν τον εθνικό ύμνο του Άθωνος, δηλαδή το «Άξιον εστίν». Στάθηκε προσοχή και άκουσε ευφραινόμενος και με δάκρυα ως συνήθως. Μετα τους αγκάλιασε τους ησπάσθη με το εν Χριστώ ασπασμό και τους είπε. Αδέλφια μου, αγγελούδια της Παναγίας, δεν πρόκειται να σας ξαναδώ με τα μάτια του σώματος μου, γιατί με κάλεσε ο Κύριος, με την πρεσβεία της Παναγίας και των αγιορειτών Πατέρων, να με πάρει στα ουράνια θεία Σκηνώματα. Την άλλη μέρα που τον επισκέφτηκαν να τον δουν και να λάβουν την ευχή του, είχε σχηματιστεί μόνος του με σταυρωμένα τα χέρια; Πάνω στο ξύλινο κρεβατάκι του με τα μάτια κλειστά, σαν να κοιμάται τον φυσικό ύπνο.

Ασκητής Πέτρος

  47.  Όταν ο ενάρετος και ο υπαίθριος ασκητής Πέτρος προαισθάνθηκε το τέλος του, πήγε και αποχαιρέτησε τους πατέρες και αδελφούς της ερήμου. Δεν θα ξαναϊδωθούμε έλεγε στο γέροντα Γεράσιμο τον Υμνογράφο. Ήταν παραμονή του οσίου Πέτρου του Αθωνίτου όταν επέστρεψε στην σπηλιά, όπου υπάρχει και ναός προς τιμή του αγίου. Είχαν συγκεντρωθεί όλοι οι ερημίτες για το πανηγύρι. Μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων. Ευχήθηκαν οι πατέρες και οι αδελφοί για την γιορτή του καλό παράδεισο γέρο – Πέτρο με το ασκητικό κέρασμα, είπε το «αμήν» και εκοιμήθει με ειρήνη. Λίγες μέρες πριν είχε μεταβεί στις Καρυές , χαιρέτισε τους πάντες, έδωσε το εργόχειρων του για να εξασφαλίσει χρήματα για τα έξοδα της κηδείας και για σαρανταλείτουργο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α/ Ο ΠΑΤΗΡ ΠΑΙΣΙΟΣ ΜΟΥ ΕΙΠΕ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΥΨΕΛΗ

Β/ ΑΘΩΝΙΚΟ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι. ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ . ΆΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Γ/ ΌΣΙΟΣ ΠΑΙΣΙΟΣ ΒΕΛΙΤΣΚΟΦΣΚΥ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΤΡΟΣ ΜΠΟΤΣΗΣ.

πηγή: titomihelakis.blogspot.gr 

http://www.diakonima.gr

φωτογραφίες: http://athosprosopography.blogspot.gr

3783 - CD Αγρυπνία των Βατοπαιδινών Αγίων 2011

Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου εξέδωσε πρόσφατα μία εορταστική έκδοση αφιέρωμα στην εορτή της Συνάξεως των Βατοπαιδινών Αγίων με ηχογραφημένα αποσπάσματα της αγρυπνίας που πραγματοποιήθηκε στις 10/23 Ιουλίου 2011.

Στον δεξιό χορό έψαλλε ο βυζαντινός χορός «Τρόπος» και στον αριστερό οι πατέρες της Μονής.

Η επιμελημένη έκδοση (βιβλίου και τριών CD’s) περιλαμβάνει τον πρόλογο του Καθηγουμένου της Ι.Μ. Μονής Βατοπαιδίου, Αρχιμανδρίτου Εφραίμ, σχόλια στα ψαλλόμενα μέλη από τον Πρωτοψάλτη και Δάσκαλο της Ψαλτικής Τέχνης Κωνσταντίνο Αθ. Αγγελίδη, έναν πλούσιο φωτογραφικό διάκοσμο και τους τρεις ψηφιακούς δίσκους με την ηχητική αποτύπωση της αγρυπνίας, αποτέλεσμα «που φανερώνει το μεράκι, την αγάπη για την ψαλτική τέχνη και την θεία Λατρεία».

Μπορείτε να ακούσετε ως δείγμα τον αργό στίχο, το «Ο κατοικών εν ουρανοίς εκγελάσεται…», μέλος Ιωάννου Κουκουζέλους, ήχος πλ. δ´, όπως το ερμηνεύει ο βυζαντινός χορός «Τρόπος» και τον αργό στίχο, το «Τότε λαλήσει προς αυτούς εν οργή…»,  μέλος Ιωάννου Κουκουζέλους, ήχος πλ. δ´, όπως το ερμηνεύει η χορωδία των βατοπαιδινών πατέρων, εδώ: http://www.vatopedi.gr

Δείτε και ένα δείγμα, μερικές σελίδες, από το συνοδευτικό βιβλιαράκι: ΕΔΩ

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις «Εν Πλω»,

Κολοκοτρώνη 49, 105 60 Αθήνα,

τηλ. 210-3226343, fax: 210-3221238,

e-mail: sales@enploeditions.gr

3782 - Λαμπρή υποδοχή Ιερού Λειψάνου του Αγίου Γεωργίου στην Ουκρανία. Το μετέφερε ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ξενοφώντος Αγίου Όρους (φωτογραφίες)

Στο Κίεβο βρίσκεται από χθες τεμάχιο του Ιερού λειψάνου του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου από την Ιερά Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους.

Το ιερό κειμήλιο το οποίο θα παραμείνει στην Ουκρανία μέχρι και τις 5 Δεκεμβρίου, συνοδεύει ο ηγούμενος της Μονής Ξενοφώντος ενώ το υποδέχθηκε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας κ. Β. Γιανούκοβιτς.

Το ιερό προσκύνημα γίνεται με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου αλλά και του Μητροπολίτη Κιέβου κ. Βλαδίμηρου ενώ τελεί υπό την αιγίδα της ουκρανικής προεδρίας.

Το Λείψανο του Αγίου Γεωργίου θα μεταφερθεί σε διάφορες περιοχές της Ουκρανίας ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι πιστοί να έχουν την ευκαιρία να το προσκυνήσουν.

http://fotolitopys.in.ua

http://www.dogma.gr

3781 - «Άξιόν Εστιν»

Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελος

Στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων για την συμπλήρωση εκατόν ετών από την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, η πόλη φιλοξένησε την εφέστιο εικόνα του Αγίου Όρους την επιλεγομένην «Άξιόν Εστιν». Η φιλοξενία αυτή πιστεύω ότι ήταν η σημαντικότερη εορταστική εκδήλωση της εκατονταετηρίδος.

Η εικόνα παρέμεινε στον ναό του πολιούχου Αγίου Δημητρίου από τις 13 Οκτωβρίου μέχρι την 1η Νοεμβρίου και την προσκύνησαν πολύ περισσότεροι από 100.000 πιστοί, Έλληνες και Ξένοι.

Η όλη εκδήλωση μου θύμησε τις γιορτές για την απελευθέρωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους, όταν, στις 15 Αυγούστου του 1261, εισήλθε θριαμβευτικώς στην Πόλη, από την Χρυσή Πύλη, ο Μιχαήλ 8ος ο Παλαιολόγος «ως νέος Κωνσταντίνος», προπορευομένου του παλλαδίου της Πόλεως, της εικόνας της Θεοτόκου Οδηγητρίας.

Έτσι και τώρα, οι Θεσσαλονικείς ανεζήτησαν εικόνα της Παναγίας για να γιορτάσουν· εικόνα της Παναγίας καθαγιασμένη με δάκρυα και προσευχές, με μακροχρόνια ξενύχτια επιστεγασμένα από δάκρυα ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας, εικόνα αρχαία και ιστορική. Αλλά τέτοιες εικόνες δεν έχει πλέον η πόλη τους. Η κάηκαν, η κλάπηκαν, η (φεύ!) μπήκαν στα μουσεία. Προσέφυγαν λοιπόν στο Άγιον Όρος, αρχαία επαρχία της Μητροπόλεώς τους, και εζήτησαν για την περίσταση το παλλάδιον του Όρους, το «Άξιόν Εστιν». Και οι «φυλάττοντες τον Τόπον» συγκατένευσαν, και μετ᾽ ολίγον η Μητέρα τους η «Καρυώτισσα» εξήλθε στο Κελλάριον, παρά τον πύργον του αίματος, και ανηφόρησε προς τον ναόν του Μεγαλομάρτυρος.

Πλήθος λαού συνόδευε την «Πρωταΐτισσα», κι ανάμεσά τους, στις πρώτες τις σειρές, μπορούσες να ιδής (αν η προσευχή σου υπήρξε βαθειά, κοπιώδης και ένδακρυς, όσο και η γνώση σου) τον Μιχαήλ αγαλλόμενον και ακολουθούμενον από τον Δεσπότη Ανδρόνικο, τον λησμονημένον έσχατο Παλαιολόγο της πόλεως.

Όμως η Χαλκιδική, η μάννα της Θεσσαλονίκης, δικαίως εζήλευσε, και παρεκλήτευσε μερίδα εκ της ευλογίας. Οι δορυφορούντες και φυλάσσοντες, ως τέκνα και αυτοί της Χαλκιδικής, συγκατένευσαν υιϊκώς και προθύμως, προκειμένου οι συμπατριώτες τους και ιδίως οι συμπατριώτισσές τους, να προσκυνήσουν την καλογερομάννα και περιβολάρισσα του Αγίου Όρους. Δυο μέρες έμεινε στον Πολύγυρο η Ελεούσα και μία στην Αρναία. Το πλήθος των προσκυνητών πρωτόγνωρο, η ροή συνεχής, η κατάνυξη βαθυτάτη, η χαρμολύπη για το μικρόν της παραμονής έκδηλη.

Στις 2 Νοεμβρίου ήταν η μέρα η επίσημη του Πολυγύρου, αλλά και όλης της Χαλκιδικής, γιατί ήταν η επέτειος της απελευθερώσεως του τόπου μας από τον αλλόθρησκο κατακτητή. Στον Αϊ-Νικόλα το αδιαχώρητο, με την Γλυκοφιλούσα στην μέση του ναού λουλουδοστολισμένη και πανέμορφη, τον Γέρο-Νικόδημο εν λαμπρότητι στον θρόνο του, γλυκύλαλον και εκδήλως ευτυχή, τους προσκυνούντας σε συνεχή πυκνή σειρά να απολαμβάνουν έκαστος τα αναλογούντα δευτερόλεπτα της προσκυνήσεώς του· δευτερόλεπτα που χωρούσαν μυριάδες παρακλήσεων για μεσιτία στον Θεό της και παιδάκι της, που απέστρεφε το πρόσωπό του απ᾽ τα φιλιά της Μάννας Του για να την αναγκάσει να προσπαθήσει κι άλλο.

Κι αν η προσευχή σου ήταν βαθειά, κοπιώδης και ένδακρυς, όσο και η γνώση σου, θα ᾽βλεπες εκεί στο παραθρόνι τον ελευθερωτή της Χαλκιδικής μας και ημών, τον εγγονό του Θοδωρή, τον Γεώργιο Κολοκοτρώνη, να παρακολουθή εν κατανύξει, σεμνός και μετρημένος, ασκεπής και χωρίς παράσημα, με μια μεγάλη κόκκινη στάμπα στο αμπέχωνό του στη μέση του στήθους. Το πηλίκιό του έμεινε τότε (λίγους μήνες μετά) στην Τζουμαγιά, όπου αντικατέστησε τα παράσημά του με την κόκκινη στάμπα στη θέση τους.

Στο παραθρόνι ο Γεώργιος άκουσε, για δεύτερη φορά, από τον ομώνυμο και ομότεχνο εγγονό του γιατρού, τον Αντώνιο Ιωάννου Παλαμήδη, τον πανηγυρικό της λαμπροφόρου ημέρας. Λόγον γεμάτον ευφροσύνη, μηνύματα, προβλέψεις και συστάσεις. Λόγον αγαθόν, εκφωνηθέντα αψόγως. Λόγον που καθαγιάσθηκε για δεύτερη φορά, εκφωνούμενος όμως τώρα μπροστά στην Μάννα όλων ημών. Η όλη εκδήλωση μου θύμησε την υπογραφή, μπροστά στην ίδια εικόνα το 1913, «του Ιερού Ψηφίσματος» με το οποίο οι Αγιορείτες διεκήρυξαν την Ένωσή τους με την Ελλάδα των ονείρων τους:

Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Η έκτακτος του Αγίου Όρους Ιερά Σύναξις συγκροτουμένη εκ των Καθηγουμένων και Προϊσταμένων των Είκοσι κυριάρχων βασιλικών και πατριαρχικών και σταυροπηγιακών Ιερών Μονών, κανονικώς και νομίμως εκπροσωπούσα την όλην αυτοδιοίκητον μοναχικήν πολιτείαν του Αγίου Όρους, συνελθούσα σήμερον την 3 Οκτωβρίου, ημέραν πέμπτην του σωτηρίου έτους 1913, εν τώ ιερώ ναώ του «Πρωτάτου» εν Καρυαίς, ενώπιον της εφεστίου και θαυματουργού εικόνος της Υπεραγίας Θεοτόκου του «Αξιον εστίν», ψηφίζει εν Αγίω Πνεύματι: (…….)

Γ’- Διατάσσει ίνα η δότειρα της ελευθερίας του αγίου Όρους ελληνική σημαία εξακολουθή κυματίζουσα εις το διηνεκές επί πασών των εν αυτώ Ιερών Μονών και των Εξαρτημάτων αυτών ως σύμβολον κυριότητος και προστασίας.

(…….)

Ήρθε η γλυκόπικρη ώρα του χωρισμού. Η Κυρία των Αγγέλων έπρεπε να πάει ν᾽ αναπαυθή στο Περιβόλι της, εν μέσω των εν διαρκεί μετανοία αγγελοσχήμων. Νοερώς την ξεπροβόδησαν όλες οι αρχαίες Παναγίες της Χαλκιδικής:

Πρώτα-πρώτα η Μεγάλη και (φεύ) υφαρπαγείσα των Ρεβενικίων. Η «Αθυτιώτισσα», μαζί με την συγκάτοικό της την εικονισθείσα υπό του Δανιήλ Διονυσιάτου. Η της Ποτιδαίας, εκ του Πλατάνου της Θράκης. Η Κορυφινή των Μουδανίων. Η Νικητιανή η Αϊγιωργήτισσα. Η Μαρμαρινή η Αμιδόκτινος, η και «του Πύργου» λεγομένη. Η Ζωοδόχος Πηγή του Καλαμιτσίου. Η της Σάρτης η εκ της Αφουσίας. Η δέρνουσα των Πυργαδικίων. Η αμφιπρόσωπη των Νέων Ρόδων. Η μαχαιρωμένη των Ραβνών.

Αλλά όπως έβλεπα την σκηνή, (εν σώματι η εν πνεύματι; ουκ οίδα…) μου φάνηκαν πολύ περισσότερες οι Παναγίες. Πλησίασα σιγά την Αϊγιωργήτισσα, που ως συγχωριανός της είχα θάρρος περισσότερο, και ρώτησα. Με κοίταξε με τα τρανά τα μάτια τ᾽ αμυγδαλωτά και μου ᾽πε:

-«Βρέ Γιακείμ, ξεχνάς πόσες καήκαμε το 21; Θαρρείς ότι χαθήκαμε; Όλες είμαστε ᾽δώ. Να η παλιά η Νικητιανή, να η Αϊνικολάτσα, να η Παρθενιώτσα, να η Σκιώτσα, να η Μεταγκιτσινή, να η Ορμυλιώτσα…», και μου τις σύστησε όλες, καμμιά εξηνταριά, πανώριες Παναγιές, αρχαίες. Και κάθε μια που άκουγε τ᾽ όνομά της γυρνούσε, και με αχνό χαμόγελο, χαμόγελο μάννας κι αδελφής, ήταν σαν να μου ᾽λεγε:

-«Αχ βρέ Γιακείμ, μας ξέχασες; Εσύ δεν μίλησες για την “μαρτυρία της σιωπής” όταν μας ζήτησες και δεν μας βρήκες;».

Ψέλισα ένα καλογερικό, «ευλόγησον», και μόλις που πρόλαβα να ιδώ την Πρωταΐτισσα ή Καρυώτισσα ή Ελεούσα, ήγουν το Άξιόν Εστιν, να περνάει πάνω απ᾽ το παλιό της λημέρι, τον λάκκο του Άδειν, τον μοναδικό λάκκο του κόσμου που έχει όνομα σε απαρέμφατο και, επί πτερύγων ανέμων, να φθάνει στο υπερχιλιετές σπίτι της, το γεραρόν Πρωτάτο…

http://www.diakonima.gr

3780 - Σχέσεις του Ιερομονάχου Σεραφείμ Δημόπουλου με Άγιον Όρος και Γέροντα Παΐσιο

Αφού πήρε το πτυχίο της Θεολογικής (σημ.: ο π. Σεραφείμ Δημόπουλος), έκανε και την στρατιωτική του θητεία. Για ένα διάστημα εμείνε στο Άγιον Όρος κοντά σ’ έναν Σέρβο ασκητή, τον π. Γεώργιο, που μόναζε στο Παλαιομονάστηρο της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος, και μυήθηκε στην νοερά προσευχή. Δεν έγινε όμως μοναχός, ούτε θέλησε να μείνη οριστικά στο Άγιον Όρος. Ο Θεός είχε άλλα σχέδια γι’ αυτόν, αλλού τον κατηύθυνε.

Ο Γέροντας είχε μεγάλη ευλάβεια για το Περιβόλι της Παναγίας και έλεγε: «Αυτά που κάνουμε εμείς εδώ κηρύγματα, φιλανθρωπίες… είναι για τα νήπια. Το Άγιον Όρος είναι το Πανεπιστήμιο. Εκεί οι μοναχοί δεν κόβουν τα πάθη, αλλά γνωρίζουν μεθόδους που ξερριζώνουν τα πάθη μια για πάντα. Ο μοναχός πρέπει να κάθεται στο κελλί του κι ας μην κάνη πολλά πνευματικά. Εάν ο μοναχός βγαίνη έξω στον κόσμο δεν κάνει καμμία προκοπή».

Κάποιος του πήγε ενα βιβλίο για το Άγιον Όρος. Ο Γέροντας το πήρε στα χέρια του, έψαξε μία- μία τις φωτογραφίες με Αγιορείτες γέροντες, τις ασπάστηκε, τις εναγκαλίστηκε θερμά και αμέσως μετά επέστρεψε το βιβλίο λέγοντας «πάρτο τώρα».

Κάποτε τον ρώτησαν αν γνώρισε από κοντά τον γέροντα Παΐσιο τον Αγιορείτη και είπε:

-Ναί, τον συνάντησα 2-3 φορές. Σε κοίταζε βαθειά με τα διαπεραστικά του μάτια και σε “διάβαζε”. ‘Όταν είχα βαρειά άρρωστους, κυρίως καρκινοπαθείς, του έστελνα γράμμα και όλοι τους έγιναν καλά, ούτε ένας δεν πέθανε.

-Γέροντα, πως απέκτησε τόση χάρι ο γέροντας Παΐσιος;

-Ξέρεις τι προσευχές έφτιαχνε ο γέροντας Παΐσιος; Άστα, εμείς δεν κάνουμε τίποτα. Όλα με την προσευχή γίνονται.

-Πως γίνεται Γέροντα, όποιος άνθρωπος κι αν ανοίξη ενα βιβλίο του γέροντα Παΐσιου, να μαγνητίζεται και να ζητάη να διαβάση το βιβλίο, ενώ για άλλα βιβλία να μένη αδιάφορος;

-Ο γέροντας Παΐσιος είχε πολλή χάρη και αυτή μεταφέρεται στα βιβλία του∙ όποιος τα διαβάζει, πληροφορείται και αναπαύεται η ψυχή του. Είχε τόση χάρι, που και τα βιβλία που γράφουν οι άλλοι για αυτόν τραβάνε σαν μαγνήτης. Εμείς όμως τελικά τίποτα δεν ξέρουμε για τον γέροντα Παΐσιο. Αυτά που νομίζουμε πως ξέρουμε είναι πολύ λίγα. Αυτός ζούσε μεγάλα πράγματα και δεν τα είπε ποτέ σε κανέναν. Έε!… δεν λέγονται εύκολα αυτά».

Αλλά και ο γέροντας Παΐσιος εκτιμούσε ιδιαίτερα τον π. Σεραφείμ. Σε μία παρέα νέων από την Λάρισα, που τον επισκέφθηκαν στην Παναγούδα, τους είπε: «Γιατί έρχεστε σε μένα; Εσείς εκεί στην Λάρισα έχετε έναν άγιο άνθρωπο, τον π. Σεραφείμ». Όμως την επόμενη φορά που οι νέοι αυτοί επισκέφθηκαν την Παναγούδα ανέφεραν στον γέροντα Παΐσιο ότι δεν υπάρχει κανένας π. Σεραφείμ στις ενορίες της Λάρισας. Βέβαια ο π. Σεραφείμ δεν είχε δική του ενορία, αλλά πήγαινε σε χωριά και όπου αλλού τον έστελνε η Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης, γιατί ήταν ιεροκήρυκας. Ο γέροντας Παΐσιος απάντησε: «Εκεί είναι, αλλά κρύβεται σαν τον λαγό πίσω από τους θάμνους, ψάξτε λίγο και θα τον βρείτε».

Γνωστός Θεολόγος Λαρισαίος (Αθανασόπουλος Κωνσταντίνος, πρώην Διευθυντής Ακαδημίας Λάρισας) επεσκέπτετο πολύ συχνά τον π. Παΐσιο. Πάντα τον ρωτούσε να μάθη νέα για τον π. Σεραφείμ και, όταν έφευγε, του έλεγε να του μεταφέρη τους χαιρετισμούς του.

Του ανέφερε κάποιος ότι ένας Αγιορείτης Γέροντας μιλούσε υποτιμητικά για τον γέροντα Παΐσιο, λέγοντας πως δεν ξέρουμε αν είναι άγιος. Ο π. Σεραφείμ στενοχωρέθηκε και με έναν παιδικό αυθορμητισμό απάντησε: «Τί να κάνουμε; Αφού είναι Άγιος». Είχε την φωτογραφία του γέροντος Παϊσίου στον τοίχο πάνω από το κρεββάτι του, δείγμα ιδιαίτερης ευλαβείας, μαζί με τον Εσταυρωμένο, εικόνες της Παναγίας και την Αποκαθήλωση.

Περισσότερα: http://www.pemptousia.gr

Σχετικό: 974 - Μοναχός Γεώργιος, ο Ερημίτης του Άθω (1920-1972)

3779 - Μοναχός Νεκτάριος Γρηγοριάτης

Μοναχού Δαμασκηνού Γρηγοριάτου

Το 2003 κυκλοφόρησε ένα χαριτωμένο αγιορείτικο βιβλίο. Περιέχει διδακτικές διηγήσεις, περιστατικά και ιστορίες από την ζωή παλαιτέρων και νεωτέρων Πατέρων του Άθωνος. Τιτλοφορείται: Αγιορείτικα ανέκδοτα και διηγήσεις και όχι μόνο. Συγγραφεύς φέρεται ο μοναχός Νικάνωρ Καυσοκαλυβίτης.

Τα διηγήματά του γραμμένα με απλή και κατανοητή γλώσσα, είναι διδακτικά και ωφέλιμα για κάθε καλοπροαίρετο αναγνώστη. Ανάμεσα σ  αὐτά τα περιστατικά ευρήκα και την ζωή του π Νεκταρίου Γρηγοριάτου μοναχού, η οποία λόγω της μεγάλης ωφελείας που θα προσφέρη, σκέφθηκα να την καταχωρήσω εδώ σ  αὐτό το  Γρηγοριάτικο Γεροντικό, εφ  ὅσον κι αυτός συγκαταλέγεται στην χορεία των παλαιοτέρων Γρηγοριατών πατέρων. Παρουσιάζω την περιπετειώδη βιογραφία του, χωρίς ν  ἀλλοιώσω τα ιστορικά της στοιχεία, ενώ η σύνταξις του κειμένου θα φέρη τον προσωπικό χαρακτήρα του γράφοντος. Στην ιερά Μονή του Οσίου Γρηγορίου μετέβη, πριν από 100 χρόνια, κάποιος νέος να μονάση. Ασφαλώς τότε ηγούμενος ήτο ο ικανώτατος Γέροντας αρχιμ. π.Συμεών Αγγελίδης, ο εκ Τριπόλεως Πελοποννήσου, ο οποίος εχρημάτισε ηγούμενος από το 1860 μέχρι το 1906.

Γεννήθηκε ο μοναχός αυτός, άγνωστο πότε, στην Πάτρα και το βαπτιστικό του όνομα ήτο Νικόλαος. Σύμφωνα με την τάξι του Αγίου Όρους, δοκιμάσθηκε επί μία τριετία και μετά εκάρη μεγαλόσχημος μοναχός ονομασθείς Νεκτάριος. Την εποχή εκείνη, λόγω πτωχείας, ίσως είχε ευλογία κάθε μοναχός, ακόμη και κοινοβιάτης, να ασχολήται με κάποιο εργόχειρο για τα προς το ζην αναγκαία. Ίσως ο μοναχός Νεκτάριος να ζούσε εκτός της Μονής σαν εξαρτηματικός και ησχολείτο με κάποιο εργόχειρο για να καλύπτη τα απολύτως αναγκαία της ζωής του. Ήθελε, λοιπόν, ν  ἀγοράση παπούτσια και μερικά άλλα προσωπικά του αντικείμενα.

Ζήτησε ευλογία από τον Γέροντά του να πάη στην Θεσσαλονίκη για να πωλήση το εργόχειρό του. Δεν μας είναι γνωστό τι κατεσκεύαζε. Ο Γέροντάς του του απήντησε:

-Δεν πρέπει να βγης, έξω π. Νεκτάριε. Είσαι νέος μοναχός και ίσως κινδυνεύσης.

-Γέροντα, θα πάω να πωλήσω τα εργόχειρό μου και να ψωνίσω ο, τι προσωπικό μου χρειάζομαι και να επιστρέψω. Ο Γέροντας όμως δεν ευλογούσε την έξοδό του, αλλά και ο μοναχός δεν παραιτείτο από το θέλημά του. Τελικά υπεχώρησε ο Γέροντάς του και του είπε:

-Πήγαινε, αλλά δεν θα καθυστερήσης περισσότερο από τρεις ημέρες. Δηλαδή δύο ημέρες το ταξίδι σου και μία ημέρα για τα ψώνια σου.

Έφυγε ο π. Νεκτάριος κι έφθασε στην Θεσσαλονίκη. Ενώ εβάδιζε κοντά στον Βαρδάρη, ύψωσε το βλέμμα του σ  ένα μπαλκόνι και είδε μία κοπέλλα να τινάζη τις κουβέρτες. Αλλά και η κοπέλλα τον είδε και  επίμονα με το βλέμμα της τον περιεργαζόταν.

Αυτός ενόμισε ότι η κοπέλλα τον εκύτταξε με πονηρό λογισμό. Από εκείνη την στιγμή μπήκε μέσα του ο πειρασμός. Την επομένη ημέρα ξαναπέρασε πάλι από εκεί μήπως και την ιδή. Το ίδιο έκανε και τις υπόλοιπες ημέρες.

Οι λογισμοί του να εγκαταλείψη τον μοναχικό του Σχήμα για να κερδίση την κοπέλλα, φούντωσαν μέσα του. Δεν χάνει καιρό και θέτει σε εφαρμογή το σατανικό αυτό σχέδιο. Κάποιο απόγευμα έβγαλε τα ράσα του, έκοψε τα γένεια του και συνέχισε σαν λαϊκός πλέον τώρα να συχνάζη σ  εκείνη την εστία του πειρασμού. Δεν άργησε να προχωρήση και σε άλλα μέτρα για να μη χάση…το δόλωμα, που ο διάβολος του είχε βάλει μπροστά του. Ενοίκιασε δωμάτιο κοντά σ  αυτή την γειτονιά και εν συνεχεία έψαχνε να βρη δουλειά. Γνωρίσθηκε με κάποιον, ο οποίος και τον πήρε στην δουλειά του. Μία ημέρα είπε σ  αὐτόν που ήταν αφεντικό του στην δουλειά:

-Αυτή η κοπέλλα που μένει απέναντί μας, την έχω συμπαθήσει και θέλω να την κάνω γυναίκα μου.

-Τι λες βρε Νίκο; Είναι αλήθεια; Ξέρεις αυτή η κοπέλλα είναι αδελφή ενός πολύ καλού φίλου μου. Θα κάνω το παν να σε γνωρίσω μαζί του.

Πράγματι γνωρίσθηκε ο Νικόλαος με τον αδελφό της κοπέλλας και ένα βράδυ επήγαν μαζί στο σπίτι της. Τους υποδέχθηκε η μητέρα της κοπέλλας και τους προσέφερε ένα κέρασμα.

Επήγε και πάλι και πάλι ο Νικόλαος στο σπίτι της κοπέλλας. Τότε  είπε ο φίλος του στον αδελφό της κοπέλλας:

-Ο νεαρός Νικόλαος που εγνώρισες έχει ερωτευθή την αδελφή σου και θέλει να την κάνη γυναίκα του.

-Αλήθεια, λες βρε Γιώργο;

-Ναι, είναι σοβαρός άνθρωπος.

-Το βλέπω κι εγώ ότι είναι σοβαρός. Θα το ειπώ στην μητέρα μου.

Η μητέρα του, όταν έμαθε το νέο αυτό, απόρησε και τον ερώτησε:

– Βρε παιδί μου, αυτός δεν είναι απ  εδώ, είναι από την Πάτρα. Πως θα δεχθή να φτιάξη οικογένεια μακριά από τους ιδικούς του συγγενείς;

Τελικά συζήτησαν το θέμα όλοι μαζί και οι γονείς τους. Η κοπέλλα τους είπε:

-Εγώ, μητέρα, δεν έχω σκοπό να παντρευτώ ακόμη. Τελικά η κοπέλλα δέχθηκε τις πιεστικές προτάσεις των γονέων της και υποσχέθηκε να υπαντρευθή.

Έτσι μία ημέρα έγιναν οι γάμοι του Νικολάου και της Όλγας. Γρήγορα απέκτησαν και το πρώτο τους παιδί.

Στο Μοναστήρι οι Πατέρες περίμεναν τον μοναχό Νεκτάριο, αλλά ακόμη δεν φαινόταν πουθενά…Ο Ηγούμενος και όλοι οι Πατέρες έμαθαν για τα …κατορθώματά του και έκαναν προσευχή. Παρακαλούσαν τον Θεό να τον συγχωρήση και να λάβη την απόφασι να επιστρέψη.

Ο μοναχός Νικόλαος συνέχιζε κανονικά την κοσμική του ζωή, μη μεριμνώντας για τίποτε άλλο παρά μόνο για την οικγένειά του, το παιδί του και και τις δουλειές του. Κάθε ανάμνησι για το παρελθόν την απέφευγε διότι τον εμπόδιζε στην απόλαυσι της κοσμικής του ζωής.

Κάποια ημέρα, περίοδος καλοκαιριού, επήγε με το παιδί του, ηλικίας τότε οκτώ ετών, στην παραλία για να κάνουν το μπάνιο τους. Μετά το λούσιμο στην θάλασαα, βγήκε έξω να παίξη τόπι με τον παιδάκι του. Σε μια στιγμή του είπε το παιδί του:

-Μπαμπά, τι είναι αυτό το μαύρο πανί που έχεις επάνω σου;

-Δεν φορώ κάποιο μαύρο πανί επάνω μου, παιδί μου!  Δεν βλέπεις ότι είμαι μόνο με το “μαγιώ”;

-Εγώ βλέπω να φορής ένα μαύρο πανί με κόκκινα γράμματα και με κόκκινο σταυρό στο στήθος σου.

Εδώ ο Θεός  άκουσε τις προσευχές του Γεροντός του και των Αδελφών της Μονής του και έδωσε την δυνατότητα στο παιδάκι του να ιδή με τα νοερά καθαρά του μάτια το υπερφυσικό αυτό φαινόμενο. Είδε να έχει ενδυθή ο πατέρας του με το Αγγελικό Σχήμα. Αυτό σημαίνει ότι το Σχήμα του μοναχού αποτυπώνεται σαν σφραγίδα στο στήθος και στην ζωή του μοναχού. Έτσι, κι αν ακόμη ο μοναχός αρνηθή το Σχήμα του, το Σχήμα όμως δεν τον αρνείται. Τον ακολουθεί και αυτός ενώπιον του Θεού θα σταθή και θα κριθή σαν μοναχός Μεγαλόσχημος.

Ο πατέρας του κατάλαβε αμέσως τι του έλεγε το παιδί του. Σκέφθηκε και μονολόγισε μόνος του: “Ακόμη με θυμάται και μ  ἀγαπᾶ ο Θεός!  Μετά είπε στο παιδί του:

-Φεύγουμε. Ετοιμάσου να πάμε στο σπίτι μας.

Έφθασαν στο σπίτι, αλλά ο Νικόλαος, όπως ήτο στενοχωρημένος, φαινόταν  αγνώριστος από την γυναίκα του.

-Τι έχεις, βρε Νίκο, γιατί είσαι τόσο στενοχωρημένος; Άλλη φορά ήσουν πάντα χαρούμενος και γελαστός. Κάτι σοβαρό σου συμβαίνει. Θέλω να μου το ειπής.

-Ετοίμασε να φάμε και μετά θα σου ειπώ τα πάντα με ειλικρίνεια.

Μετά το φαγητό, έβαλαν το παιδί να κοιμηθή και τότε ο Νικόλαος της απεκάλυψε για πρώτη φορά στην γυναίκα του τα εξής:

-Άκουσέ με, Όλγα. Εγώ, πριν σε γνωρίσω και σε ζητήσω για γάμο ήμουν μοναχός στο Άγιον Όρος. Ήλθα για δουλειές μου στην Θεσσαλονίκη. Σε είδα, σε ερωτεύθηκα. Πέταξα τα ράσα μου και το Σχήμα μου, εγκατέλειψα τις καλογερικές μου υποχρεώσεις και το μοναστήρι μου για να πάρω εσένα. Σήμερα το παιδί μας, με θεία νεύσι, είδε επάνω στο στήθος μου το Αγγελικό μου Σχήμα, το οποίον και κατερύπωσα με αυτή την άσωτη ζωή μου..

-Τι είναι αυτά που λέγεις, βρε Νίκο; Αν είναι αλήθεια αυτά που μου λέγεις, τότε είσαι δολοφόνος…Κατέστρεψες τρία σπίτια: Το δικό μας, της μητέρας μου και επρόσβαλλες το μοναστήρι σου και το Άγιο Σχήμα σου…Σήκω και φύγε αμέσως…Και τα δάκρυά της επήγαιναν ποτάμι. Ήτο άνθρωπος της εκκλησίας..

-Θα φύγω της είπε αυτός και θα γυρίσω στο Μοναστήρι μου. Αν με κρατήσουν θα μείνω για πάντα εκεί και εκεί θα πεθάνω. Εάν δεν με κρατήσουν, θα σκεφθώ που θα πάω..

-Φύγε, αμέσως για το μοναστήρι σου. Μη σκέπτεσαι εμένα και το παιδί μας. Θα φροντίση για εμάς ο Θεός. Φύγε για να μη καταδικασθής αιώνια. Όσο καθυστερής στον κόσμο, τόσο παροργίζεις τον Πανάγαθο Θεό μας. Εάν κάνης έτσι και μετανοήσης ειλικρινά θα σε συγχωρέση ο Θεός και θα σε σώση…

-Σε παρακαλώ, της είπε, μην ειπής τίποτε στο παιδί μας. Όταν μεγαλώση θα μάθη από σένα ποιός είναι και που είναι ο πατέρας του…

Πράγματι, έφθασε στο μοναστήρι του συντετριμμένος σαν τον άσωτο υιό ο Νεκτάριος. Μόλις τον είδε ο Γέροντάς του, τον γνώρισε, τον αγκάλιασε και τον έφερε μέσα στο Μοναστήρι.

Ο Νεκτάριος έπεσε στα πόδια του και με στεναγμούς παρακαλούσε και του έλεγε:

-Γέροντά μου, συγχώρεσέ με. Είμαι ο δεύτερος άσωτος γυιός. Δεν είμαι άξιος να στέκομαι μπροστά σου. Κατεμόλυνα το Σχήμα μου, το οποίο από τα χέρια σου έλαβα. Δεν έχω  μάτια να σ  ἀντικρύσω. Δέξαι με όχι σαν δούλο σου, όχι σαν γυιό σου, αλλά σαν το σκουλήκι και το σκουπίδι της γης.

Εν τω μεταξύ ήλθαν κι οι άλλοι Αδελφοί και Πατέρες. Άλλοι έκλαιγαν και άλλοι εχαίροντο για την επιστροφή του. Σηκώθηκε ο Γέροντάς τους, παπά Συμεών, τον αγκάλιασε και πήγανε μαζί στο Αρχονταρίκι. Εκεί του εξωμολογήθηκε ο Νεκτάριος όλα τα παθήματά του. Και ο Γέροντάς του του είπε:

-Παιδί μου, όλοι εμείς, εγώ ο Γέροντάς σου και οι Αδελφοί σου σε δεχόμεθα και πάλι στο μοναστήρι. Όμως θα πας να μείνης στην σπηλιά του Οσίου Γρηγορίου, του Κτίτορος της Μονής μας.

Ο Νεκτάριος δέχθηκε την εντολή του π. Συμεών και τον ευχαρίστησε διότι τον δέχθηκαν και πάλι στο μοναστήρι.

Ο Γέροντάς του του έδωσε μία φραντζόλα ψωμί και νερό και τον επήγε ο ίδιος να τον εγκαταστήση μέσα στην σπηλιά. Εκεί επέρασε ο Νεκτάριος ένα μήνα μ  αὐτό το ψωμί. Όταν πεινούσε έτρωγε και λίγα χόρτα, απ  αὐτά που φύτρωναν έξω εκεί στα κηπάρια του Καθίσματος της Παναγίας. Είχε βέβαια πολύ αδυνατίσει.

Μετά από ένα μήνα τον επισκέφθηκε και πάλι ο Γέροντάς του και του έφερε νερό και ψωμί. Τον ερώτησε:

-Πως είσαι, πάτερ Νεκτάριε;

-Καλά με τις ευχές σας, Γέροντα. Δόξα σοι ο Θεός, πολύ καλά.

-Θα έλθη καιρός να κατέβης και κάτω στο Μοναστήρι μας, αλλά όχι τώρα.

Τώρα μόνο εσύ θα κάνης νηστεία, αγρυπνία και προσευχή για να δεχθή την μετάνοιά σου ο Θεός.

Μετά από αρκετό καιρό του μετέφερε ο Γέροντάς του μέσα σε μία στάμνα βρεγμένα όσπρια. Του είπε:

-Πάρε αυτή την στάμνα με τα όσπρια, όσα είναι μέσα. Θα βάζης το χέρι σου μόνο μία φορά την ημέρα και όσα βγάζης, θα τα τρως. Πάρε κι αυτά τα δύο πρόσφορα και το νερό σου.

Ήλθε καιρός και πέθανε ο παπά Συμεών και τον διαδέχθηκε ο παπά Ιάκωβος. Συνέχιζε κι αυτός να του πηγαίνη τρόφιμα καό νερό, όπως ο προηγούμενος.

Με τις προσευχές και τα δάκρυα καθαρίσθηκε η ψυχή του π. Νεκταρίου. Ήδη είχε φθάσει και 75 ετών.

Μία ημέρα τον ερώτησε ο Ηγούμενος:

-Πως πας, Αδελφέ;

-Καλά, δόξα σοι ο Θεός, Γέροντα. Και άρχισε να κλαίη ασταμάτητα. Μόλις ησύχασε λίγο, είπε στον Γέροντά του:

-Γέροντα, έρχεται ένα πουλάκι και μου κάνει παρέα.

Ο Γέροντας κατάλαβε ότι ήτο το Άγιο Πνεύμα, αλλά  τον ρώτησε:

–Τι πουλάκι είναι αυτό, Νεκτάριε;

-Να, είναι ένα άσπρο και ωραίο πουλάκι. Έρχεται και με κυττάει. Μου κάνει παρέα και μετά από λίγο φεύγει και πάλι έρχεται.

-Καλά, παιδί μου, συνέχισε την προσευχή σου.

Τελικά ο π. Νεκτάριος έφθασε στην ηλικία των 80 ετών.

Μία ημέρα τον επισκέφθηκε και πάλι ο Γέροντάς του και τον ρώτησε:

-Πως πας, Αδελφέ Νεκτάριε;

-Καλά, Γέροντα. Να το πουλάκι ήλθε και πάλι πολύ κοντά μου. Άπλωσα το χέρι μου να το πιάσω, αλλά αυτό μ  ἕνα πήδημα μπήκε μέσα στο στόμα μου και από τότε πάλι δεν έρχεται. Τώρα πως θα το βγάλω από μέσα μου; Και άρχισε να κλαίη.

-Δεν πειράζει. Μην ανησυχής, Νεκτάριε. Τώρα είναι καιρός να γυρίσης στο μοναστήρι μας. Θα μένης στο γηροκομείο και θα σ  ἔχουμε κοντά μας.

-Όχι, του είπε ο π. Νεκτάριος. Καλά είμαι εδώ. Άφησέ με να πεθάνω εδώ στην σπηλιά σε παρακαλώ.

-Όχι, του είπε ο Γέροντάς του, πρέπει να κάνης υπακοή και να κατέβης στην Μονή.

-Και αφού ήτο θέμα υπακοής, κατέβηκε μαζί του στην Μονή ο π. Νεκτάριος και έμενε πλέον στο γηροκομείο. Σε ηλικία 85 ετών εκοιμήθη εν Κυρίω. Έκαμαν την κηδεία του και στα τρία χρόνια έβγαλαν τα οστά του. Τι το εξαίσιο και θαυμάσιο; Τα οστά του ευωδίαζαν. Απ  αὐτό αντιλαμβάνεται ο καθένας τι καρπούς πνευματικούς ημπορεί να φέρη η υπακοή και η μετάνοια.

Δόξα στον Πανοικτίρμονα Θεό μας, ο Οποίος δέχθηκε την μετάνοια του μοναχού Νεκταρίου και τον επανέφερε όχι μόνο στην μοναχική τάξι, στην οποία ευρισκόταν και παλαιότερα, αλλά και τον αρίθμησε μεταξύ των χορών των αγίων της Εκκλησίας μας.

Αιωνία η μνήμη του οσίου γέροντος Νεκταρίου, ο οποίος ανήλθε εξ άδου κατωτάτου και μας άφησε σαν πνευματική κληρονομία το υπέροχο παράδειγμα της συνεχούς μέχρι θανάτου μετανοίας του.

Κύριε Ιησού Χριστέ πρεσβείαις πάντων των Οσίων Γεροντάδων μας και του αγίου Γέροντός μας π. Γεωργίου αξίωσον και ημάς της αιωνίου μακαριότητος. Αμήν.

Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου
Άγιον Όρος Άθω
2005

Πηγή: http://anavaseis.blogspot.gr 
http://www.diakonima.gr

3778 - Δημοσιοποίηση φωτογραφιών του εργαστηρίου της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονος (19ος αιώνας) από την Αγιορειτική Φωτοθήκη

Σειρά φωτογραφιών (1867-1872) του εργαστηρίου της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονος

Το έτος 1996 η Αγιορειτική Φωτοθήκη και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Βορείου Ελλάδος της ΕΤΕ οργάνωσαν την πρώτη έκθεση με φωτογραφίες αυτής της ενότητας. Την έκθεση συνόδευε ο κατάλογος: Πλούταρχος Θεοχαρίδης, Μονές και Σκήτες του Αγίου Όρους, φωτογραφική καταγραφή του 1870, Αγιορειτική Φωτογραφία 4, Θεσσαλονίκη 1996 (στα ελληνικά και αγγλικά).

***

Το έτος 2003 οι εκδόσεις “Ίντρικ” δημοσίευσαν το βιβλίο: Μοναστήρια και Σκήτες του Αγίου Όρους Άθω σε φωτογραφίες από το άλμπουμ του μεγάλου πρίγκιπα Κωνσταντίνου Κωνσταντίνοβιτς Ρομανόφ, 1867-1872, Μόσχα 2003 (στα ρωσικά).

***

Το έτος 2011 η Αγιορειτική Φωτοθήκη οργάνωσε  Έκθεσης φωτογραφίας στο Κρατικό Ιστορικό Μουσείο Μόσχας, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και η σειρά αυτών των φωτογραφιών. Την έκθεση συνόδευε ο κατάλογος: «Όρος Άθως. Εικόνες του Ιερού Τόπου», “Ίντρικ”, Μόσχα 2011 (στα ρωσικά). Ο κατάλογος βρίσκεται αναρτημένος στο διαδίκτυο (http://gora-afon.ru ).

***  

Ακολουθούν φωτογραφίες από το άλμπουμ του πρίγκιπα Κωνσταντίνου Κωνσταντίνοβιτς Ρομανόφ, οι οποίες χρονολογούνται την περίοδο 1867-1872.

 

Φωτογραφίες: http://leipsanothiki.blogspot.gr