2752 - Η σκηνή του Μεγάλου Ναπολέοντα, ένα από τα κειμήλια της Ι.Μ. Εσφιγμένου

Στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου υπάρχει η καλούμενη Πύλη δηλαδή η Σκηνή του Ναπολέοντα του Α', η οποία κατά την ετήσια πανήγυρη της Μονής απλώνεται σαν παραπέτασμα στην είσοδο του κυρίως Ναού από τη Λιτή (Βασιλική Πύλη).

Αυτή η Πύλη είναι Γοβελίνειο ύφασμα από το περίφημο ταπητουργείο των Γοβελίνων (Γκομπλέν-Gobelins) στο Παρίσι, αριστούργημα υφαντουργίας και χρυσοποικιλτικής του ΙΗ΄αιώνα.

Το ταπητουργείο αυτό, το οποίο απέκτησε παγκόσμια φήμη από τα προϊόντα του, τα οποία μιμούνται διάφορα ζωγραφήματα (με την ύφανση), ιδρύθηκε το 1667 από τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ το Μεγάλο στη θέση του εργαστηρίου του βαφέα πορφυρών μαλλιών της Βενετίας Γοβελίνου (Γκομπλέν), συγχρόνου του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου του Α΄ (1496—1547), στις όχθες του Βιέβρ και στο προάστειο του αγίου Μαρκέλλου στο Παρίσι. Ατυχώς όμως πυρπολήθηκε κατά την παρισινή πυρκαγιά μετά τον Γαλλο-Γερμανικό πόλεμο όταν επαναστάτησε η Κοινότητα το 1871, και καταστράφηκαν όλα τα αριστουργήματα της τέχνης.

Η σκηνή ανήκε στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο τον ΙΣΤ΄ (1774 —1792), ο οποίος είχε υπουργό τον περίφημο Ζακ Τουργκώ. Στη συνέχεια περιήλθε στον Ναπολέοντα Α΄ τον Βοναπάρτη και αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής σκηνής του Ναπολέοντα, συγκεκριμένα το ένα τέταρτο (οροφή). Όταν ο Ναπολέων κατέκτησε την Αίγυπτο, τότε Έλληνες πειρατές κατέλαβαν το πλοίο που μετέφερε στο Ναπολέοντα διάφορα εφόδια μαζί με τη σκηνή αυτή, την οποία χώρισαν σε τέσσερα τμήματα· τα τρία από αυτά τα πώλησαν, ενώ το τέταρτο δόθηκε, άγνωστο από ποιούς, στον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄, ο οποίος διατηρώντας στενές σχέσεις με τους Εσφιγμενίτες λόγω των πολλών του ευεργεσιών προς αυτούς, κάμφθηκε από τις παρακλήσεις τους και το 1819 δώρησε στο αρτισύστατο Κοινόβιο του Εσφιγμένου τη σκηνή.

Άλλη παράδοση αναφέρει ότι το τμήμα αυτό της σκηνής του Ναπολέοντα ήρθε στην Μονή κατά την επάνοδο του Καθηγουμένου της Μονής Αρχιμανδρίτου Αγαθαγγέλου το έτος 1851 από την Ρωσσία, όπου του δωρήθηκε από τον Καθηγουμένο της Λαύρας του Κιέβου. Ο Καθηγούμενος Αγαθάγγελος περιοδεύοντας στη Ρωσσία χάριν ελέους, πληροφορήθηκε οτι υπάρχουν στη Λαύρα του Κιέβου περγαμηνοί κώδικες της Μονής Εσφιγμένου, που τους είχε πάρει ο Αρσένιος Σουχάνωφ, ο οποίος από πολλές Μονές αγόρασε κώδικες κατά την παραμονή του στο Άγιον Όρος· εξέφρασε τότε τη λύπη του στον Καθηγούμενο της Λαύρας του Κιέβου, ο οποίος κάμφθηκε και του δώρησε το τμήμα της σκηνής του Μεγάλου Ναπολέοντα και διότι οι Μονές των Καθηγουμένων αυτών συνδέονταν με πνευματικούς δεσμούς, επειδή ο άγιος Αντώνιος ο Σπηλαιώτης του Κιέβου υπήρξε μοναχική κουρά της Μονής του Εσφιγμένου. Ο Καθηγούμενος του Κιέβου του εξήγησε ότι περιήλθε στα χέρια των Ρώσσων η σκηνή αυτή την 26η Οκτωβρίου 1812, κατά την οποία οι Ρώσσοι υπό την διοίκηση του στρατηγού Κουτούζωφ κατέστρεψαν 30.000 Γάλλους στην Μαλοϊκραβιτία.

Αυτό το ιστορικό δεν γίνεται αποδεκτό, ως μη αναφερόμενο ούτε από τον Ρώσσο συγγραφέα Πορφύριο Ουσπένσκι. Ήταν προφανώς πολύ δυσχερές να αφαιρεθεί τέτοιο κειμήλιο από τον Καθηγούμενο της Λαύρας του Κιέβου και να δωρηθή στον της Εσφιγμένου, γιατί άλλωστε συνδεόταν και με εθνικά γεγονότα της πατρίδας του.

Το μέγεθος του λαμπρότατου τούτου χρυσοΰφαντου και ολοκέντητου υφάσματος είναι 3,04μ. Χ 2,81μ., ενώ η χρυσοκέντητη παρυφή του 0,37μ. πλάτους. Είναι πεποικιλμένο με διάφορα ποικίλματα χρυσοκέντητα και μεταξόχνοες εικόνες, χρώματος πορφυρού, βαθυγάλαζου, πράσινου, σκουροκόκκινου κλπ. που διατηρούνται λαμπρές και ανεξίτηλες. Εικονίζονται σ' αυτό διάφορα δοχεία με άνθη, η γηίνη σφαίρα σε τραπέζι, στην οποία είναι χαραγμένα γεωμετρικά σχήματα, βιβλία και γεωμετρικά εργαλεία, διαβήτες, ορθογώνια κλπ. Σε πολλά σημεία εικονίζεται ο τρικέφαλος Κέρβερος, ο σκύλος-φύλακας του Ταρτάρου της μυθολογίας, έγχορδα όργανα, λαμπτήρες, πολυτελείς τρουλίσκοι, διάφορα πουλιά, αετοί κλπ. Εικονίζονται επίσης ο αστερισμός του Σκορπιού και γύρω από την γυρισμένη ουρά του έξι χρυσοί αστέρες, του Τοξότη με τρεις χρυσούς αστέρες και του Αιγόκερω με έξι αστέρες. Κάτω από αυτούς, μέσα σε τρία ορθογώνια μήκους 1,48μ. και πλάτους 0,53 μ. εικονίζονται κεντημένες αριστερά πάνοπλη η Παλλάδα Αθηνά ύψους 0,53 μ., ενώ στο δεξί της πόδι μικρή κόρη γονατιστή στο άλλο γόνατο, η οποία κρατά βιβλίο ανοικτό και διαβήτη, και εξερευνά τον ουρανό· στο αριστερό πόδι της θεάς απεικονίζεται το ιερό σύμβολο της σοφίας, η κουκουβάγια και κάτω από αυτήν μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο ουραγγοτάγκος με κεφαλόδεσμο που φυσά πνευστό όργανο, ενώ δεξιά εστεμμένη η σεβαστότερη θεά Ήρα πάνω σε νεφέλες· στο δεξί της κρατά σκήπτρο, ενώ στο αριστερό στέμμα· κάτω από αυτήν παιδί γονατιστό και αριστερά της το ιερό της πτηνό, το παγώνι. Το μεσαίο ορθογώνιο περιέχει τον Ηρακλή με απλωμένη στην κοιλιακή χώρα και στα γόνατά του την άτρωτη λεοντή του τεραστίου λιονταριού που έπνιξε στη Νεμέα των Μυκηνών, και κοντά του παιδί με γυμνά πόδια.

Άλλο μικρό τμήμα του ίδιου υφάσματος της σκηνής χρησιμεύει σαν παραπέτασμα στην αγία Πρόθεση.