1063 - Ο Αλέξανδρος Α΄ Οβρένοβιτς στο Χιλιανδάρι, 1896

(απάντηση στην ανάρτηση 1011)

Την 21^η Μαρτίου 1896, Μεγάλη Πέμπτη, σημειώθηκε στο Άγιο Όρος ένα αξιοσημείωτο γεγονός. Ο Βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος ο Α΄ (1876-1903), του οίκου των Οβρένοβιτς, με οθωμανική θαλαμηγό, η οποία του παρεσχέθη στη Θεσσαλονίκη, μετά από εντολή του Σουλτάνου, έφτασε στο Αγιο Όρος.

Αποβιβάστηκε στον αρσανά της Ι.Μ. Χιλιανδαρίου που βρίσκεται στο ΒΑ άκρο της χερσονήσου.

Ο λόγος της επίσκεψής του ήταν η εκπλήρωση θρησκευτικών καθηκόντων, στην πραγματικότητα όμως ήλθε για ν αναθερμάνει το αίσθημα των πατέρων της Μονής, οι οποίοι ήταν Βουλγαρικών φρονημάτων και να επανασυτήσει τις αρχαίες σχέσεις αυτών με τους Σέρβους ηγεμόνες, οι οποίοι είναι και οι κύριοι κτίτορες της Ι.Μ. Χιλιανδαρίου.

Για την υποδοχή του κατήλθαν από τις Καρυές οι ορισθέντες από την Ιερά Κοινότητα οκτώ αντιπρόσωποι Ιερών Μονών, οι Αλέξανδρος (Μεγίστης Λαύρας), Ιάσων (Βατοπεδίου), Δανιήλ (Ιβήρων), Ευλόγιος (Ξηροποτάμου), Ναθαναήλ (Ζωγράφου), Χαρίτων (Κουτλουμουσίου), Θεόφιλος (Σταυρονικήτα) και Γεράσιμος (Εσφιγμένου). Παρόντες ήταν επίσης και ο Πρωτοεπιστάτης Λαυριώτης Δωρόθεος με τον Αρχιγραμματέα της Ιεράς Κοινότητος Χριστόφορο Ιβηρίτη.

Τον Βασιλέα προσεφώνησαν πρώτος ο Καϊμακάμης στα γαλλικά και δεύτερος ο Πρωτοεπιστάτης στα Ελληνικά. Στη συνέχεια ο Αλέξανδρος ο Α΄ διήνυσε πεζός την απόσταση (50΄) από τον αρσανά μέχρι τη Μονή. Τον συνόδευαν υπουργοί και στρατιωτικοί, ο ακόλουθος του Σουλτάνου, ο γιατρός, ο διευθυντής της αστυνομίας του Βελιγραδίου, οι αντιπρόσωποι της Κοινότητας με τους Σερδαρέους και μερικούς χωροφύλακες του Καϊμακάμη.

Σε απόσταση 20΄ από τον αρσανά η ακολουθία του Βασιλιά σταμάτησε κι αυτός φωτογραφήθηκε να φυτεύει δύο κυπαρίσσια και δύο ελιές εκατέρωθεν του δρόμου, στο σημείο όπου «πατήρ κα υιός, βασιλεύς και διάδοχος, ο της Σερβίας Στέφανος Νεμάνια και ο όσιος Σάββας, συνέφαγον κατά γης ξηρόν άρτον».

Στο σημείο αυτό υπάρχει και η προ 650 ετών φυτευθείσα ελιά από τον Σέρβο Βασιλιά Στέφανο Δουσάν.

Δέκα λεπτά μετά από το σημείο αυτό προϋπάντησε τον Αλέξανδρο ο Επίκοπος της Σάμπατς Δημήτριος, ο οποίος είχε αφιχθεί πριν λίγες ημέρες από την Σερβία. Παρόντες ολόκληρο το Ιερατείο της Μονής και οι λοιποί Προϊστάμενοι.

Από το σημείο αυτό, όπου υπάρχει προσκυνητάριο προς ανάμνηση της ευρέσεως της εκ Σερβίας αφικούμενης αγίας Εικόνος της Τριχερούσας, μέχρι τη Μονή, ο Βασιλιάς ασκεπής και θυμιώμενος υπό των Ιεροδιακόνων, έφθασε στα προπύλαια της Μονής, όπου Αρχιμανδρίτης κρατώντας στα χέρια αργυρόν δίσκο με ψωμί και αλάτι, του το προσέφερε σύμφωνα με σλαβικό έθιμο και τον προσεφώνησε στα σερβικά.

Στην Ι.Μ. Χιλιανδαρίου παρέμεινε μέχρι τη Δευτέρα της Διακαινησίμου.

 

Οι μοναχοί δώρισαν στον Βασιλιά το πρωτότυπο ενός Ευαγγελίου του ΙΓ΄ αιώνα, γραμμένο σε περγαμηνή μήκους 0,415 μ. και πλάτους 0,285 μ., το οποίο ανήκε στον ηγεμόνα της Σερβίας Μιροσλάβο. Επίσης δώρισαν και το χρυσόβουλλο (1198) του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ΄ του Κομνηνού, στο οποίο αναγράφονται όλες οι τοποθεσίες γύρω από τη Μονή Χιλιανδαρίου με ελληνικά ονόματα.

Ο Αλέξανδρος δεν κατόρθωσε να μεταβεί στην Ι.Μ. Βατοπεδίου, όπως ήθελε, επειδή στο λιμάνι ήταν αδύνατο να προσεγγίσει καράβι, λόγω των σφοδροτάτων ανέμων.

Τελικά πήγε στην Ι.Μ. Ρωσικού (Αγίου Παντελεήμονος), όπου τον ανέμεναν οι πατέρες και αξιωματικοί της ελληνικής θαλαμηγού "Σφακτηρία", η οποία είχε αποσταλεί από τον Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄ για να τον παραλάβει από το Αγιο Όρος και να τον μεταφέρει στον Πειραιά. Μετά τις καθορισμένες διατυπώσεις στην Ι.Μ. Ρωσικού ανεχώρησε αυθημερόν στην Ελλάδα.   

ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΩΡΟ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΩΝ ΣΤΟ ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙ

Την 27^η Μαρτίου (9^η Απριλίου) 1900, μεταφέρθηκε από το λιμάνι της Δάφνης στην Ιερά Μονή Χιλιανδαρίου το αποσταλέν από τον βασιλιά της Σερβίας Αλέξανδρο Α΄ λάβαρο, σε ανάμνηση της προσκυνηματικής του επίσκεψης το 1896 στο Σέρβικο μοναστήρι.

Το λάβαρο ήταν τοποθετημένο μέσα σε δύο κιβώτια και το συνόδευε ο Επίσκοπος της Σερβικής Επαρχίας Σάμπατς, Δημήτριος, ο οποίος είχε παραβρεθεί και στην επίσκεψη του βασιλέως στην Ιερά Μονή Χιλιανδαρίου.

Ο Δημήτριος προσεκόμισε και συστατήριο Πατριαρχική επιστολή, με αριθμό πρωτοκόλλου 549/8 Φεβρουαρίου 1900, η οποία περιείχε μεταξύ των άλλων και τα εξής:

«Η Α. Μεγαλειότης ο ευσεβέστατος βασιλεύς της Σερβίας Αλέξανδρος Α΄ ηυδόκησεν αφιερώσαι τη ιερά Μονή Χιλιανδαρίου λάβαρον, ως ανήγγειλεν ημίν ο σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Βελιγραδίου και Μητροπολίτης Σερβίας κ. Ιννοκέντιος, εις ανάμνησιν της εν έτει 1896 προσκυνήσεως του ευαγούς τούτου Σκηνώματος. Η επίδοσις του αυλικού δώρου ανετέθη τω Επισκόπω της θεοσώστου εν Σερβία επαρχίας Σάμπατς κ. Δημητρίω, ος προσεχώς ελεύσεται και ότι έχει παρ' ημών την άδειαν του ιερουργείν κατά την αυτόθι διαμονήν αυτής και προτρέπομεν, όπως εκδηλώσητε την οικείαν τω ιερώ Τόπω χριστιανικήν φιλοξενίαν».

Να σημειώσουμε εδώ ότι την εποχή εκείνη την Ιερά Μονή Χιλιανδαρίου κατείχαν βουλγαροφρνούντες μοναχοί.

Ο Επίσκοπος Δημήτριος, δύο ημέρες μετά την άφιξή του στο Χιλιανδάρι, κάλεσε όλους τους Πατέρες της Μονής και τους ανακοίνωσε την εύνοια του βασιλιά της Σερβίας και τη δωρεά του λαβάρου, προς ανάμνηση της κατά το 1896 επισκέψεώς του.

Ανέπτυξε σ' αυτούς τις αδελφικές σχέσεις, οι οποίες συνδέουν όλους τους Σέρβους με τη Μονή της Μετανοίας τους και την υψηλή προστασία επ' αυτής του βασιλέως Αλεξάνδρου του Α΄ και τους έπεισε να υπογράψουν Πρακτικό, στο οποίο να φαίνεται ότι οι μεν Πατέρες της Μονής αποδέχονται την κοινοβίαση Σέρβων, αφού η Ιερά Μονή Χιλιανδαρίου ιδρύθηκε από Σέρβους ηγεμόνες και ανήκει σ' αυτούς, οι δε Σέρβοι ότι θα αναλάβουν την πληρωμή των χρεών αυτής που ανήρχοντο σε 5.000 οθωμανικές λίρες το εξωτερικό δάνειο και σε 5.000 το εσωτερικό.

Στις 3/16 Απριλίου αφίχθησαν στο μοναστήρι τρεις Σέρβοι Αρχιμανδρίτες με σκοπό να μονάσουν, κατατάχθηκαν αμέσως στη χορεία των Προϊσταμένων της Συνάξεως και παρέλαβαν τα δύο από τα τέσσερα τμήματα της σφραγίδας της Μονής. Κατέθεσαν δε 3.000 λίρες προς απόσβεση των χρεών, δηλώσαντες ότι σε μικρό χρονικό διάστημα θα καταβάλλουν και άλλα χρηματικά ποσά. Η δε σερβική Κυβέρνηση, η οποία από λίγων ετών χορηγούσε 300 οθωμανικές λίρες ετησίως, υποσχέθηκε να χορηγεί στο εξής 1.000.

Να σημειωθεί ότι και η βουλγαρική Κυβέρνηση πριν από λίγα χρόνια άρχισε να χορηγεί 500 ναπολεόνια ετησίως, αυταπατώμενη με χρυσές ελπίδες για το μοναστήρι.

Και να επανέλθουμε στο βασιλικό δώρο προς το μοναστήρι, το πολύτιμο λάβαρο, που ονομάζεται Horougva (Χορούγκβα), σήμερα βρίσκεται κρεμασμένο στη λιτή της Μονής.

Στις φωτογραφίες οι δύο όψεις του λαβάρου.

Περιγραφή του Λαβάρου από τον Γεράσιμο Σμυρνάκη (1902), ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, σελ. 494-496

Προς ανάμνησιν της σεπτής αυτού επισκέψεως της Μονής η Α. Μεγαλειότης ο Αλέξανδρος εδωρήσατο αυτή Λάβαρον πολύτιμον αξίας 15.500 χρυσών φράγκων, αποσταλέν αυτή τη 27^η Μαρτίου 1900 δια του Επισκόπου της εν Σερβία Επαρχίας Σάμπατς κ. Δημητρίου. Τούτο, αφ' ου αφηρέθησαν απ' αυτού οι υποστηρίζοντες εξάριθμοι κοντοί ή στυλίδες, ανηρτήθη επί του μέσου της υποθολίου δυτικής αψίδος του Καθολικού Ναού, καθελκόμενον δια τροχαλίας.

Το μνημονευθέν λάβαρον, όπερ παρά τοις Σέρβοις καλείται Χορούγκβα, εγένετο κατ' απομίμησιν της αυτοκρατορικής πορφυράς σημαίας της «εφ' υψηλού δόρατος χρυσώ κατημφιεσμένου» κατά τον Ευσέβιν τον Παμφύλου, Επίσκοπον Καισαρείας της Παλαιστίνης, εφ' ης ο Μέγας Κωνσταντίνος πρώτος αντικατέστησε τον αετόν δια του Σταυρού και του ιερού μονογράμματος του Ιησού Χριστού και ήτις εκλήθη Λάβαρον. Ερείδεται δ' επί δύο μεγάλων κοντών εκ ξύλου καρύας, μήκους 2,78 μ., κεχρυσωμένων μετά διαζωμάτων γεγλυμμένων κατά το μέσον. Επί των άνω άκρων των κοντών εισίν εντεθειμέναι στεφάναι χρυσαί μετά λαβών, εντός των οποίων διαφαίνονται τα βασιλικά μονογράμματα μετά διαφόρων σμιλευμάτων. Άνω των στεφανών υπάρχουσιν ανά δύο σφαιρώματα χρυσά γεγλυμμένα, ων τα κάτω είναι μείζονα. Κάτωθεν δε τούτων εντός των κοντών επεκτείνονται αι επίχρυσοι λαβαί αυτών, μήκους 0,30 μ. μετά δύο ωτίδων επιχρύσων. Επί δε των λαβών τούτων είναι προσηρμοσμένη επιμήκης επίχρυσος ράβδος μήκους 2,05 μ., εξ ης εξήρτηται το κυρίως Λάβαρον. Άλλοι τέσσαρες κοντοί ή στυλίδες, μήκους 1,53 μ., εγκαρσίως υποστηρίζουσι προς ορθοστασίαν τους δύο μεγάλους κοντούς, μεθ' ων συνδέονται δια κοχλιωδών επιχρύσων αγκίστρων. Άπαντες δ' οι κοντοί φέρουσιν επιχρύσους πτέρνας μεταλλικάς. Η ειρημένη επιμήκης ράβδος φέρει άνωθεν καθ' όλον το μήκος αυτής τόρευμα ή πλαίσιον επίχρυσον, άριστα εξειργασμένον, εν δε τω μέσω αυτής εξέχει πολύτιμος Σταυρός, ου τα κέρατα είναι εκ μίλτου.

Κάτωθεν της ράβδου εξήρτηται το Λάβαρον, αποτελούμενον εξ υφάσματος ολοσηρικού βυσσινόχρου, χήματος ορθογωνίου, απολήγοντος κάτωθεν εις τρεις τριγωνικάς ανίσους γλωχίνας, μήκους την μεν μέσην από της εξαρτήσεως 2,68 μ., τας δ' εκατέρωθεν 2,47 μ. το δε πλάτος αυτού είναι 1,58 μ. Επί των παρυφών του Λαβάρου είναι επερραμμένη χρυσή πλατεία σειρίς, επί δε του άνω μέρους αυτού υπάρχουσι πέντε αστέρες μεγάλοι χρυσοί, εκ δε των άκρων των γλωχίνων εξήρτηνται τρεις μεγάλοι χρυσοποίκιλτοι θύσσανοι, ενώ τας παρυφάς αυτών περικοσμούσι κροσσοί. Ομοίως εκ των επιχρύσων ωτίδων των λαβών των μεγάλων κοντών και εκατέρωθεν της επιμήκους χρυσής ράβδου εξήρτηνται δύο αορτήρες μήκους έκαστος 2,26 μ. μετά θυσάνων χρυσοποικίλτων.

Έχει δε το Λάβαρον δύο προσόψεις. Κατά δε το άκρον της εξαρτήσεως αυτού κατά μήκος της επιχρύσου ράβδου υπάρχουσιν εφ' εκατέρας των προσόψεων δύο πρόσθετα εκ του αυτού υφάσματος τμήματα μετά τριών γλωχίνων, μήκους 0,30 μ., εφ' ων είναι επερραμμένη χρυσή σειρίς μετά χρυσών κροσσών. Και επί μεν του προσθέτου τμήματος μεταξύ δύο χρυσών αστέρων υπάρχει χρυσοκέντητος σερβική επιγραφή: «Τη Σερβική Βασιλικη Λαύρα του Χιλιανδαρίου ο της Σερβίας Βασιλεύς Αλέξανδρος Α΄ επί τη αναμνήσει της ελεύσεως Αυτού 21-25 Μαρτίου 1896», κάτωθεν της οποίας είναι χρυσοκέντητον μικρόν στέμμα εντός χρυσού πλέγματος. Εκατέρωθεν δε τούτου επί των δύο άκρων γλωχίνων εντός κύκλων ο δικέφαλος αετός. Κάτωθεν δ' επί του κυρίως Λαβάρου είναι χρυσοποίκιλτον τρίγωνον, συμβολίζον την αγίαν Τριάδα, επί των γωνιών του οποίου υπάρχουσι τα εκ της Εξόδου (γ΄. 14) ειλημμένα γράμματα Ο, Ω, Ν. Κάτωθεν δε τούτων υπάρχει χρυσοποίκιλτον λαμπρόν μέγα στέμμα, φέρον επί των προεξοχών (κόψεων) αυτού σειράς μαργαριτών ίσων το μέγεθος προς ερέβινθον και μικρά λεπτοκάρυα, περί την βάσιν δε και άνωθεν αυτής δύο στεφάνους πεποικιλμένους δια πολυχρώμων πολυτίμων λίθων ίσων προς κύαμον, σμαράγδων και ρουβινίων. Κάτωθεν δε του στέμματος είναι ο βασίλειος θρόνος εκ μεταξοχνοώδους υφάσματος (βελούδου) υσγινοβαφούς (άλικου) μετά συνεπτυγμένων και επτυχωμένων παραπετασμάτων προεχόντων επί λευκού εδάφους. Εντός δε των παραπετασμάτων τούτων είναι δύο Αρχάγγελοι δορυφορούντες και κρατούντες το εκ δικεφάλου λευκού αετού διάσημον του σερβικού Έθνους. Εκατέρωθεν δε του παραπετάσματος του θρόνου επιφαίνονται προς μεν τα άνω άκρα αργυρού ξίφους και σκήπτρου βασιλικού χιαστί τεταγμένων, κάτωθεν δε αι χρυσαί λαβαί αυτών. Όλος ο θρόνος περιβάλλεται υπό χρυσοποικίλτου πλέγματος μετά κρίνων κυανολεύκων. Κατωτέρω δε επί των γλωχίνων είναι το βασιλικόν μονόγραμμα και άλλα ποικίλματα.

Επί δε του προσθέτου τμήματος της ετέρας προσόψεως υπάρχει επιγραφή χρυσοκέντητος μετά σερβικών γραμμάτων, ειλημμένη εκ των ψαλμών του Δαυΐδ (142^ου και 25^ου): «Κύριε εμνήσθην ημερών αρχαίων εμελέτησα εν πάσι τοις έργοις σου. Ηγάπησα ευπρέπειαν οίκου Σου». Κάτωθεν δ' επί της ετέρας ταύτης προσόψεως του κυρίως Λαβάρου υπάρχει τετράγωνον πλαίσιον, εντός του οποίου είναι μετά θαυμασίας λαμπρότητος ενυφασμένος εξ ευωνύμων μεν ο Άγιος Συμεών, φέρων μοναχικόν μανδύαν, ου τα άκρα εισι κεκομβωμένα πρόσθεν και έσωθεν του οποίου διαφαίνεται ο Ανάλαβος του Μοναχού ή τα Σχήματα, και επανωκαλυμμαύχιον επί της κεφαλής, εκ δεξιών δε ο Άγιος Σάββας ως Αρχιεπίσκοπος, φέρων βυζαντιακόν σάκκον πλήρη σταυρών και την λοιπήν αρχιερατικήν αμφίεσιν. Αμφότεροι δε κρατούσιν εν ταις χερσί τον Καθολικόν Ναόν της Μονής. Και ο μεν Άγιος Συμεών δια της δεξιάς ευλογεί, ο δε Άγιος Σάββας εν τη αριστερά φέρει Ευαγγέλιον. Εν τω μέσω δ' εκάστης των πλευρών του περιβάλλοντος αυτούς τετραγώνου πλαισίου και έξωθεν αυτού υπάρχουσιν εντός κύκλων επί βάσεων κυανοχρόων τέσσαρες βασιλείς ευεργέται της Μονής. Τούτων ο μεν Στέφανος Ουρώς ο Α΄ (1240-1272) εύρηται επί της άνω πλευράς, ο δε Λάζαρος ο Α΄ (1372-1389) επί της κάτω, αριστερόθεν δε ο Στέφανος Μιλουτίνος Ουρώς ο Β΄ (1281-1320) και δεξιόθεν ο Στέφανος Δουσάν Ουρώς ο Δ΄ (1331-1355) πάντες φέροντες βασιλικόν διάδημα και εν χερσί κρατούντες σκήπτρον.

Επί δε της μέσης γλωχίνος του Λαβάρου τοξοειδώς δια χρυσών γερμανικών γραμμάτων είναι γεγραμμένον και το όνομα των κατασκευαστών αυτού «Ερνέστος Κρίσσηλ και Σχβάϊγκερ. Βιέννη Κολμάρκτ 2 + 1899»   

Ο Σταυρός του βασιλιά Aleksandar Α΄ Obrenovic

Στον περιβάλλοντα χώρο της Ιεράς Μονής Χιλιανδαρίου υπάρχει μια κρήνη με Σταυρό και επιγραφή σε ανάμνηση της προσκυνηματικής επίσκεψης του σέρβου βασιλιά Aleksandar Obrenovic Α, τον Μάρτιο του 1896.

 Η επιγραφή αναφέρει:

Το μνημείο του Σέρβου βασιλιά Αλέξανδρου Α εγερμένο προς τιμή του ερχομού του εις την σερβική μονή Χιλανδαριού, στην οποία έμεινε από 21 έως 25 Μαρτίου το 1896. Αυτό το μνημείο μετά του περιβάλλοντος αμπελιού και υδραγωγού εγείρει με την άδεια της αδελφότητος χιλανδαρινής πολλώ κόπω ο αρχιμανδρίτης Βασίλειος Χιλανδαριώτης.