Δύο επεισοδιακά γεγονότα σημάδεψαν τη σαρανταπεντάχρονη σχέση του Τζουζέπ Τέρο με την Ελλάδα. Η σύλληψή του στην Αθήνα το 1973 έξω από το κτίριο της Μπουμπουλίνας και η δωδεκάωρη κράτηση στην Ασφάλεια επειδή φωτογράφιζε το «σφαγείο». Είκοσι χρόνια αργότερα, στο Αγιον Ορος, το 1993, όταν δεν έγινε δεκτός σε μονή επειδή είναι Καταλανός.
Η πρώτη περιπετειώδης εμπειρία σφράγισε το δέσιμό του με την Ελλάδα και την καλλιτεχνική του πορεία, η δεύτερη καθόρισε τη σχέση της Καταλωνίας με την Αθωνική Πολιτεία. Η συγγνώμη των Καταλανών, για τις καταστροφές που
είχαν προκαλέσει προγονοί τους στο Αγιον Oρος στις αρχές του 14ου αιώνα, ήρθε το 2005 με μια συμβολική αποζημίωση χάρη στη διαδικασία που κίνησε ο Καταλανός τραγουδοποιός. Ηταν η πρώτη και μοναδική πολεμική αποζημίωση που κατέβαλε η καταλανική κυβέρνηση σε ξένο κράτος. «Αισθάνθηκα ντροπή ως persona non grata στο Αγιον Ορος για ολόκληρο τον καταλανικό λαό», μας είπε, «τον μοναδικό στον κόσμο που δεν ήταν ευπρόσδεκτος στην Αθωνική Πολιτεία. Με εντυπωσίασε τότε πώς έμεινε άσβεστη στην αγιορείτικη παράδοση, επί επτά ολόκληρους αιώνες, η βαρβαρότητα που επέδειξαν στο Αγιον Oρος οι πολεμιστές της Καταλανικής Εταιρείας –μισθωμένοι από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο έπειτα από τη βαριά ήττα που υπέστη από τους Οθωμανούς το 1302– μετά τον θάνατο του αρχηγού τους Ρογήρου ντε Φλορ», εξομολογείται στην «Κ» ο Καταλανός καλλιτέχνης, δεκατρία χρόνια μετά την αποκατάσταση των σχέσεων Καταλωνίας - Αγίου Oρους.
είχαν προκαλέσει προγονοί τους στο Αγιον Oρος στις αρχές του 14ου αιώνα, ήρθε το 2005 με μια συμβολική αποζημίωση χάρη στη διαδικασία που κίνησε ο Καταλανός τραγουδοποιός. Ηταν η πρώτη και μοναδική πολεμική αποζημίωση που κατέβαλε η καταλανική κυβέρνηση σε ξένο κράτος. «Αισθάνθηκα ντροπή ως persona non grata στο Αγιον Ορος για ολόκληρο τον καταλανικό λαό», μας είπε, «τον μοναδικό στον κόσμο που δεν ήταν ευπρόσδεκτος στην Αθωνική Πολιτεία. Με εντυπωσίασε τότε πώς έμεινε άσβεστη στην αγιορείτικη παράδοση, επί επτά ολόκληρους αιώνες, η βαρβαρότητα που επέδειξαν στο Αγιον Oρος οι πολεμιστές της Καταλανικής Εταιρείας –μισθωμένοι από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο έπειτα από τη βαριά ήττα που υπέστη από τους Οθωμανούς το 1302– μετά τον θάνατο του αρχηγού τους Ρογήρου ντε Φλορ», εξομολογείται στην «Κ» ο Καταλανός καλλιτέχνης, δεκατρία χρόνια μετά την αποκατάσταση των σχέσεων Καταλωνίας - Αγίου Oρους.
Τον συναντήσαμε στη Θεσσαλονίκη, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, βουτηγμένο στο αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ του ΕΛΙΑ, όπου αναζητούσε σεφαραδίτικα τραγούδια για τον νέο του δίσκο που θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες.
«Εκδιώχθηκα από τη μονή όταν, πάνω στη συζήτηση στη γαλλική γλώσσα, ένας μοναχός διαπίστωσε ότι ήμουν Καταλανός. Αναγκάστηκα να διανυκτερεύσω στην ύπαιθρο. Για εκείνη την ταπεινωτική επίσκεψη στο Αγιον Ορος, δεν είχα μιλήσει τότε σε κανέναν στην Ελλάδα. Η μόνη σκέψη που με βασάνιζε ήταν τι μπορούσαμε να κάνουμε ως λαός για την επανόρθωση της Ιστορίας», θυμάται ο Τζουζέπ Τέρο. Απευθύνθηκε τότε στο υπουργείο Πολιτισμού. Το θέμα έμεινε στα αρχεία.
Η πρόταση
«Δέκα χρόνια αργότερα, όταν ο φίλος μου ποιητής Κάρλες Ντουάρτε ανέλαβε τη θέση του γενικού γραμματέα της Τζενεραλιντάντ, επεξεργαστήκαμε την ιδέα να χρηματοδοτήσουμε την αναστήλωση ενός αγιορείτικου μνημείου. Ο Ντουάρτε προώθησε την πρόταση στον πρόεδρο Πουγιόλ, έγινε κατανοητό στο κοινό, και με σχέδιο νόμου υπερψηφίστηκε από το καταλανικό Κοινοβούλιο». Η συμβολική αποζημίωση των 240.000 ευρώ, με την οποία προχώρησε η αναστήλωση ενός ιστορικού κτιρίου του 16ου αιώνα της Μονής Βατοπεδίου, του αγαπημένου μοναστηριού του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου, αποτελούσε τη χειρονομία συμφιλίωσης και ηθικής αποκατάστασης.
Σήμερα στεγάζει το σκευοφυλάκιο της μονής όπου φυλάσσονται πολύτιμα κειμήλια που χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 16ο αιώνα. Η εγχάρακτη αναμνηστική πλακέτα της χορηγίας στο βατοπεδικό σκευοφυλάκιο υπενθυμίζει την ιστορική στιγμή της Καταλωνίας που έσβηνε αυτό το στίγμα της ιστορίας της.
«Η συγγνώμη της χώρας μου μπορεί να άργησε 700 χρόνια, αλλά αν δεν είχε έρθει, θα βάρυνε την ψυχή μου. Πήγα στο Αγιον Ορος για να κατανοήσω τη βυζαντινή μουσική και τις ασυνείδητες επιρροές που έχω από αυτήν. Είναι μια μουσική που σου δίνει την αίσθηση του πετάγματος. Ενας άλλος λόγος ήταν να γνωρίσω τη σχέση της βυζαντινής με τη ρομανική τέχνη».
Η σύνδεση με την Ελλάδα
Οι δρόμοι όμως που τον οδήγησαν στην Ελλάδα ήταν βαθύτεροι: το ελληνικό του DNA. Προερχόμενος από έναν τόπο, το Εμπόριο –Empurias της επαρχίας της Τζιρόνα, την πρώτη αποικία των Μασσαλιωτών Φωκαέων (600 π.Χ.) στην ιβηρική χερσόνησο–, αναζητούσε πάντα τη σύνδεσή του με την Ελλάδα. «Οι ελληνικές μου ρίζες, το επίθετο της μητέρας μου που προέρχεται από τη λέξη “άνθραξ”, τα μνημεία, οι πέτρες, οι άνθρωποι, κάρφωσαν την ιδέα ότι η πατρίδα μου δεν ήταν τα στενά όρια μέσα στα οποία είχα μεγαλώσει, αλλά εκτεινόταν πέραν αυτής».
Πρωτοπάτησε το πόδι του στην Ελλάδα σε ηλικία 21 ετών, επί χούντας. Μπήκε στην Ελλάδα από τη Σάμο μέσω της Τουρκίας με μια κιθάρα και το σακίδιό του. «Στο λιμάνι είχε μεγάλη κίνηση. Επιασα την κιθάρα μου κι άρχισα να παίζω στο πλήθος Μίκη Θεοδωράκη “και τούτοι μες στα σίδερα, και εκείνοι μες στο χώμα”. Ξαφνικά όλοι διασκορπίστηκαν. Κατάλαβα ότι επικρατούσε φόβος. Εφυγα για την Αθήνα. Αφησα τις αποσκευές μου στο ξενοδοχείο και πήγα αμέσως στο κτίριο της Μπουμπουλίνας. Αρχισα να φωτογραφίζω κάθε σημείο του κτιρίου. Ηθελα να ανακαλύψω ποιον μηχανισμό είχε επινοήσει το δικτατορικό καθεστώς που να καλύπτει τις κραυγές από τους βασανισμούς των πολιτικών κρατουμένων, για τους οποίους είχε τόσα διαβάσει. Με συνέλαβαν. Στην ανάκριση επινόησα μια ιστορία. Τους είπα ότι με ενδιέφερε η αρχιτεκτονική του κτιρίου, ότι είχα ραντεβού με την παρέα μου για μια τουριστική περιήγηση. Με άφησαν να φύγω. Περπάτησα μέχρι την Ομόνοια αλλά με ακολούθησαν. Επιστρέψαμε στη φυλακή. Με άφησαν ελεύθερο αργά το απόγευμα. Πήγα στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Κατά τύχη βρήκα πέντε άγνωστες γυναίκες από την Καταλωνία. Αγκάλιασα μία από αυτές. Από τότε γίναμε φίλοι».
Από το 1973 έως σήμερα επισκέπτεται κάθε χρόνο την Ελλάδα. Σε κάθε έναν από τους έντεκα δίσκους του υπάρχει κάτι ελληνικό. Μελοποίησε ποιήματα του Ρίτσου και του Καβάφη. Στον δίσκο του «Kavafis en Concert», η Μαρία Φαραντούρη διαβάζει ποιήματα του Αλεξανδρινού ποιητή. Συνεργάστηκε με τον Μανώλη Ρασούλη, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, τον Χρήστο Τσιαμούλη, έδωσε συναυλίες, ετοιμάζει μια δουλειά σε συνεργασία με τον αρχαιολόγο μουσικό Δημήτρη Σφακιανάκη. Αυτή την περίοδο δουλεύει πυρετωδώς τον νέο του δίσκο με τα τραγούδια από δύο διαφορετικούς ξεριζωμούς: πληθυσμών με καταλανική κουλτούρα που εκδιώχθηκαν τον 12ο αιώνα για θρησκευτικούς, πολιτικούς και εθνοτικούς λόγους από τη σημερινή νότια Γαλλία, και των Eβραίων της Ισπανίας το 1492, πολλοί από τους οποίους ρίζωσαν στη Θεσσαλονίκη.
Ο δίσκος
«Αναζητώ στα αρχεία σας σεφαραδίτικα τραγούδια, καινούργιες λέξεις λαντίνο και στοιχεία που δεν τα έχω συναντήσει ακόμα πουθενά. Τα τραγούδια θα είναι μια νέα σύγχρονη παραλλαγή σε μουσικές συνθέσεις που δουλεύω εδώ και έξι χρόνια. Ο δίσκος θα κυκλοφορήσει υπό την αιγίδα της Εβραϊκής Κοινότητας της Τζιρόνα με κείμενα του ιστορικού και ποιητή Μανουέλ Φορκάνο, που γράφει για τους δύο ξεριζωμούς των Kαταλανών.
Ο Φορκάνο είναι ένας από τους πολλούς λόγιους ερευνητές - ελληνιστές που ασχολούνται με την ιστορία της Ελλάδος. «Η Καταλωνία είναι η περιοχή που ασχολήθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης με τον ελληνικό πολιτισμό», μας λέει ο Τέρο. Το ενδιαφέρον των ελληνιστών δεν είναι όψιμο, εξηγεί. Ξεκίνησε με το κίνημα novecento που ήρθε ως απάντηση στην τρέλα της αρ νουβό με κύριο εκπρόσωπό της τον Γκαουντί. Μέσα στο πλαίσιο της επιστροφής στην ιδέα του κλασικισμού και στην αισθητική της ισορροπίας, πολλοί Καταλανοί στράφηκαν στον ελληνικό πολιτισμό μέσω του Εμπορίου. Υπάρχει ακόμη ο διχασμός μεταξύ των οπαδών της αρ νουβό και του κλασικισμού. Η προσήλωση στο πνεύμα της Ελλάδος παραμένει αμείωτη έως σήμερα. Ενας από τους οπαδούς του είμαι και εγώ».
ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ
Σχετικά:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου