9979 - Το Άγιο Όρος του Δημήτρη Γιολδάση

Μονή Μεγίστης Λαύρας, 1935 • Υδατογραφία με προσχέδιο μολύβι, 34,6x25 εκ.

Οι φωτογραφίες είναι από την Αγιορειτική Πινακοθήκη

Δημήτρης Γιολδάσης 1897 - 1993

Ο ζωγράφος Δημήτρης Γιολδάσης υπήρξε ένας σεμνός άνθρωπος και καλλιτέχνης σε όλη την μακρά πορεία της ζωής του. Γνήσιος και πηγαίος καλλιτέ-χνης, έζησε απλά και ειλικρινά αφοσιω-μένος στον τόπο που τον γέννησε και τον ανάθρεψε καταθέτοντάς το αυτό και στη ζωγραφική του. Πέθανε πλήρης ημερών, αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο έργο τόσο σε καλλιτεχνική, όσο και ιστορική αξία, γιατί κατέγραψε με τη ζωγραφική του ένα τόπο, ο οποίος στη πάροδο όλων αυτών των χρόνων άλλαξε με ρυθμούς γρήγορους και βάρβαρους χάνοντας τη γνησιότητα της ομορφιάς του. Γεννημένος στο ορεινό χωριό της Καρδίτσας το Μορφοβούνι, (Bουνέσι), από γονείς Σαμα-ριναίους, πέρασε πολύ σκληρά παιδικά χρόνια δουλεύοντας σε καπνομάγαζα στα Τρίκαλα και την Καρδίτσα, αφιερώνοντας όμως τον λίγο του χρόνο να ζωγραφίζει οτιδήποτε τον συγκινούσε.

Σ' αυτές τις πρώτες ζωγραφικές του απόπειρες φαίνεται ένα πρόωρο ταλέντο, το οποίο αργότερα τον βοήθησε σε πρακτικό επίπεδο να μπορέσει να παρακολουθήσει και ν' αποφοιτήσει από τη Σχολή Καλών Τεχνών. Η εγγραφή του σ' αυτήν έγινε στο τμήμα κοσμηματογραφίας ελλείψη απολυτηρίου Δημοτικού που οι δυσκολίες της ζωής των παιδικών του χρόνων δεν του επέτρεψαν να το αποκτήσει. Καθηγητής του σ' αυτό ήταν ο Μποκατσιάμπης. Όμως η εργατικότητά του σε συνδυασμό με το ταλέντο του τον βοηθούν να μεταπηδήσει στο τρίτο έτος του τμήματος ζωγραφικής, από το οποίο αποφοίτησε το 1921. Δάσκαλοί του ήταν οι Γερανιώτης, Βικάτος και Ιακωβίδης. Στη διάρκεια της φοίτησής του, βραβεύτηκε αρκετές φορές με το Αβερώφειο βραβείο. Κάποιες σπουδές που υπάρχουν από την εποχή αυτή στη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης Καρδίτσας δείχνουν ευκολία στο σχέδιο και χρωματική ευαισθησία, είναι όμως υποταγμένες στα διδάγματα του Ακαδημαϊσμού.

Κορυφή του Άθω, 1935 • Λάδι σε χαρτόνι, 24,5x33,7 εκ.

Μονή Κουτλουμουσίου, 1935 • Λάδι σε μουσαμά, 34,5x25 εκ.

Μονή Καρακάλλου, 1935 • Λάδι σε χαρτόνι, 25x34,3 εκ.

Ο Δημήτρης Γιολδάσης υπήρξε ανήσυχος ως προσωπικότητα και ως καλλιτέχνης. Αυτή η ανησυχία του τον οδήγησε σε μακρινά ταξίδια επαφής και πληροφόρησης με την τέχνη εποχών και και των λαών. Βαθύς στοχαστής της μελετητής της ανθρώπινης ύπαρξης και της τέχνης, ανήκει σε μια γενιά πολυσυζητημένη, αυτή του μεσοπολέμου η οποία έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στη Νεοελληνική Ιστορία της Τέχνης. Από πολύ νωρίς όμως ο Γιολδάσης τοποθετήθηκε απέναντι στις αναζητήσεις της γενιάς του. Από τα πρώτα του έργα ως τα τελευταία, η απόφασή του ήταν να προσεγγίσει τα θέματά του με ηθογραφική διάθεση και αυτή υποστήριξε ως το τέλος της ζωής του με ρεαλιστική ειλικρίνεια. Αυτή του η απόφαση βέβαια δεν απέκλεισε και διαπραγματεύσεις με άλλες θεματολογίες όπως για παράδειγμα τις προσωπογραφίες και το γυμνό. Στο πρώτο του ταξίδι στην Αμερική το 1924 κατέγραψε τις εντυπώσεις του με έντονο ρεαλισμό και ακρίβεια. Σε μια σειρά από υδατογραφίες κατέγραψε μεμονωμένα πρόσωπα γυναικών συνταξιδιωτών του, αυθόρμητα, με χρώματα ζεστά και απαλά. Οι υδατογραφίες του αυτές δείχνουν τόσο την ευαισθησία του στο χρώμα όσο και την γνώση του επάνω στα υλικά. Ένα από τα αγαπημένα του ηθογραφικά θέματα ήταν το παζάρι, το τόσο οικείο στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Το διαπραγματεύτηκε σε πολλούς πίνακές του, αλλά πάντα με την ίδια βασική αρχή, αυτή της προσέγγισης στο γνήσιο και μοναδικό χαρακτηριστικό στοιχείο της μορφής του Θεσσαλικού εμπορίου. Η θεσσαλική γη που τον γέννησε και τον ανέθρεψε στάθηκε από τα πρώτα του έργα η πηγή της έμπνευσής του. Η ανθρώπινη βιοπάλη την οποία ο ίδιος προσωπικά βίωσε, στάθηκε και θέμα των έργων του ως το τέλος της ζωής του. Στα πρώτα του έργα με με αυτή τη θεματολογία υπάρχει ένας έντονος ρεαλισμός, μια αυθόρμητη κίνηση, μια γνήσια και πιστή ηθογραφική απόδοση των χωριάτικων ασχολιών λουσμένη σ' ένα φως μαλακό χωρίς σκληρότητα η οποία θυμίζει τον γνωστό ζωγράφο Millet με τα αντίστοιχα χρώματα, αλλά μας παραπέμπει και σε μια επίδραση από το δάσκαλο - φίλο του και συγκάτοικό του για μια εποχή, έλληνα ζωγράφο Κωνσταντίνο Μαλέα.

Οι συνθέσεις του αυτές χαρακτηρίζονται επίσης από την αυθόρμητη κίνηση, τη λιτότητα και την αυστηρότητα των πλακάτων χρωμάτων, αλλά και την ατμόσφαιρα του θεσσαλικού κάμπου, την τόσο οικεία στον Δημήτρη Γιολδάση. Το τοπίο ήταν ένα θέμα που απασχόλησε πάρα πολύ τον Γιολδάση στη ζωγραφική του, αφήνοντας πίσω του μια σειρά έργων από τοπία διαφόρων περιοχών της Ελλάδας και του εξωτερικού, αλλά κυρίως του θεσσαλικού χώρου. Γνήσιος υπαιθριστής ο Γιολδάσης στο τοπίο. Δεν του υιοθέτησε στοιχεία από ρεύματα, αλλά δημιούργησε μια δική του προσωπική γλώσσα, που απέδιδε την υποκειμενικότητα και την πραγματικότητα της έκφρασης και έβγαινε μέσα από την αγάπη του για τον τόπο, από την εξοικείωση με αυτόν, σαν κοινωνός αυτού, και όχι σαν παρατηρητής. Στα περίφημα "Χιονισμένα" τοπία του υπάρχει μια ατμόσφαιρα πολύ οικεία στους ανθρώπους του θεσσαλικού χώρου, άλλοτε μουντή, άλλοτε λαμπερή και παγερή. Όλα αυτά τα χιονισμένα τοπία που έχουν γίνει πριν την απόφασή του να αφιερώσει την ζωή του στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Καρδίτσα, στην οποία εγκαταστάθηκε το 1966, φέρουν τη σφραγίδα της αγάπης του γι' αυτόν τον τόπο στον οποίο βέβαια περνούσε μεγάλα διαστήματα. Στη θεματολογία του ο Γιολδάσης πέρα από τους ανθρώπους του μόχθου που δούλευαν στην ύπαιθρο, συμπεριέλαβε κι αυτούς που μοχθούσαν μέσα σε εσωτερικούς χώρους καταθέτοντας εικόνες από επαγγέλματα χαμένα ανεπιστρεπτί και βέβαια εξαφανισμένα στις ημέρες μας. Σε δυο χαρακτηριστικούς του πίνακες ο Γιολδάσης καταθέτει εικόνες από δυο επαγγέλματα εξίσου σκληρά όσο κι αυτά της υπαίθρου. Του σαμαρά και του σιδερά. Με ζεστά σκούρα χρώματα αποδίδει τα δυο αυτά θέματα με την οικειότητα της καθημερινής επαφής, μιας οπτικής πραγματικότητας βαθιά βιωμένης. Μια άλλη εικόνα που επίσης έχει χαθεί από το θεσσαλικό τοπίο είναι αυτή που βλέπουμε στον πίνακα "βοσκός και κοπάδι", αποδομένη με ζεστά γήινα χρώματα, με μια στατικότητα χαρακτηριστική της ηρεμίας και της γαλήνης μιας πραγματικότητας άλλης εποχής. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης προερχόταν από μια οικογένεια κτηνοτρόφων. Η προσωπογραφία είναι ένα θέμα το οποίο διαπραγματεύτηκε σε πολλούς πίνακές του ο Γιοδάσης. Χαρακτηριστικό σε αυτή την διαπραγμάτευση είναι ότι τα πρόσωπα που χρησιμοποιεί ανήκουν στον οικείο χώρο του, είναι πρόσωπα αγαπημένων του ανθρώπων. Τα διαπραγματεύεται με τη γνωστή ήρεμη κλασική πόζα, με έμφαση στο πρόσωπο, τον καθαυτό φορέα της έκφρασης. Προσέχει τη λεπτομέρεια και τονίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, πάντα όμως με μια ελευθερία και μια συναισθηματική φόρτιση. Ως άνθρωπος ο Δημήτρης Γιολδάσης υπήρξε μια προσωπικότητα με γνήσια και ειλικρινή συνείδηση και όλη του η ζωή ήταν μια πράξη αντίστασης απέναντι σε οποιονδήποτε και οτιδήποτε καταπατούσε τα δικαιώματα του ανθρώπου. Πίστευε στην ελευθερία ως το πολυτιμότερο αγαθό και στην Ειρήνη και τη Φιλία των λαών. Υποστήριξε με πάθος αυτά τα πολυτιμότατα αγαθά για τον άνθρωπο και όποτε χρειάστηκε τα υποστήριξε και έμπρακτα, όπως για παράδειγμα μέσα από τις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης στις μαύρες ημέρες της κατοχής. Ως καλλιτέχνης ο Δημήτρης Γιολδάσης άφησε παρακαταθήκη ένα έργο βαθύτατα ελληνικό, το οποίο έφερε την προσωπική του σφραγίδα διαπνεόμενο από ειλικρίνεια, αγάπη, αφοσίωση και σεμνότητα στην ψυχική και αυτοτελή του ιδιοσυγκρασία. Τα έργα του αποτελούν κομμάτια ζωής, έτσι όπως αυτός επέλεξε να τη ζήσει από κοντά, γεμάτα συναισθηματική εσωτερικότητα, λιτότητα και ευγενική αντίστοιχη με αυτή της ψυχής του. Λιτή, ανθρώπινη και ανεπιτήδευτη η ζωγραφική του όπως ακριβώς και η προσωπικότητά του. Το χρώμα υπήρξε σε όλες τις φάσεις της καλλιτεχνικής του δημιουργίας ένα πρωταρχικό μέσο έκφρασης, ενώ η αγάπη του για τον τόπο του και τους ανθρώπους τον οδήγησε στην παραγωγή ενός έργου μοναδικού, το οποίο τον τοποθετεί επάξια δίπλα στους καλλιτέχνες της Γενιάς του μέσα στην Ιστορία της Νεοελληνικής Τέχνης.

ΚΕΙΜΕΝΟ: Μάγδα Κουμπαρέλου Ιστορικός Τέχνης μέλος της A.I.C.A.

http://www.karditsa-net.gr