9970 - Η οικουμενική ακτινοβολία του Αγίου Όρους

Μια επίσκεψη στο περιβόλι της Παναγίας

Λινός Δημήτριος 

Ήταν απόγευμα όταν φθάσαμε με το γιατρό της αμερικανικής πρεσβείας στη Σιμωνόπετρα. Μετά από τη σύντομη τακτοποίηση στα «κελλιά» μας, χτύπησε το τάλαντο για τον εσπερινό, τον οποίο και παρακολουθήσαμε εγώ εύκολα, ο αμερικανός γιατρός υποθέτω δύσκολα. Ο ιερομόναχος της ακολουθίας, μετά το «Δι' ευχών», μας έκανε νόημα να μην απομακρυνθούμε. Πράγματι, αφού έβγαλε τα άμφια και φόρεσε τον μοναχικό σκούφο, μας κάλεσε σ έναν περίπατο μαζί του, έξω από το μοναστήρι.

Μπροστά πήγαινε ο μοναχός με τον Αμερικανό κι εγώ ακολουθούσα, παρακολουθώντας με κάποια έκπληξη τα γέλια και την ενθουσιώδη κουβέντα τους, όταν κατάλαβα ότι είχαν και οι δύο μεγαλώσει στο Λονγκ Άιλαντ της Β. Αμερικής, με κοινές μουσικές προτιμήσεις στα τραγούδια του Lou Reed και του Leonard Cohen. Ο πατήρ Μάξιμος, όπως ήταν το μοναστικό όνομα του ιερέα, συνέχισε να μοιράζεται με τον Αμερικανό και εμένα κομμάτια της ζωής του, ακόμα και τι τον ώθησε να γίνει μοναχός στο Άγιον Όρος: «Έγινα καθηγητής στο Harvard στα σαράντα μου, μου δώσανε ένα μεγάλο γραφείο με δερμάτινα έπιπλα - γνωρίζετε εσείς, κύριε Λινέ, έτσι δεν είναι;» Με ανοιχτό το στόμα απάντησα δειλά ένα «ναι» για να τον αφήσω να ολοκληρώσει τη διήγησή του.

 

«Δεν περίμενα κάτι περισσότερο και αποφάσισα να παραιτηθώ από το Harvard και να προσπαθήσω να ζήσω πιο κοντά στο Θεό». Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο του Introduction to Maximos the Confessor, the Ambigua (Harvard University Press, 2014), μπορεί να υποψιασθεί τι είναι εκείνο που κάνει κάποιον να αφήσει το Harvard για το Άγιον Όρος.

Το Αγιον Ορος στην Αμερική σήμερα

Πριν από μερικά χρόνια, κατά τη διάρκεια ενός αμερικανικού συνεδρίου χειρουργικής στην πόλη Τούσον της Αριζόνας, αποφάσισα να επισκεφθώ το ορθόδοξο μοναστήρι που αναφέρει ο καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μaine Kyriacos Markides στο βιβλίο του Τ%e Mountain of Silence. A Search for Orthodox Spirituality, ο οποίος περιγράφει την εμπειρία του στο Άγιον Όρος.

Πράγματι, η Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου δεσπόζει στην έρημο της Αριζόνας. Καταλαμβάνει έκταση δύο χιλιάδων στρεμμάτων και εντυπωσιάζουν οι πέντε διαφορετικές ορθόδοξες εκκλησίες, σύμφωνα με την ελληνική και ρωσική παράδοση. Κοντά στη μονή βρίσκεται και ένα ακόμα εκκλησάκι, με χρώματα μπλε και άσπρο, σαν αυτά που συναντάς στη Σαντορίνη. Ο ταξιτζής που με πήγε στο μοναστήρι μού ανέφερε το θαύμα που έγινε το 1995, όταν άρχισε η κατασκευή του από τον πατέρα Εφραίμ, ο οποίος σε ηλικία εξήντα επτά ετών εγκατέλειψε το Άγιον Όρος για να αφιερωθεί στην ανάπτυξη του μοναχισμού στην Αμερική. Ο πατήρ Εφραίμ έδωσε εντολή να κάνουν γεώτρηση σ' ένα ορισμένο σημείο της ερήμου απ' όπου ανάβλυσε άφθονο νερό, που κρατάει καταπράσινο όλο το μεγάλο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου στη μέση της ερήμου.

Σήμερα ηγούμενος είναι ο πατήρ Παΐσιος από το Άγιον Όρος και στο μοναστήρι ασκητεύουν πάνω από τριάντα πέντε μοναχοί, κυρίως Αμερικανοί, αλλά και άλλων εθνικοτήτων. Ο ίδιος ο πατήρ Εφραίμ συνεχίζει την ίδρυση νέων μοναστηριών σε όλη την αμερικανική ήπειρο, με σκοπό να φτάσει τα είκοσι μοναστήρια, όσα ακριβώς και του Αγίου Όρους. 

Ήδη λειτουργούν άλλα δεκαέξι εκτός από εκείνο του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα:

Την τελευταία αυτή μονή είχα την ευκαιρία να την επισκεφθώ και να γνωρίσω την ηγουμένη Μελανία, μία ακόμα εντυπωσιακή για την απλότητα αλλά και αποτελεσματικότητά της μοναχή από την Ελλάδα.

Ο ογδονταοχτάχρονος πλέον πατήρ Εφραίμ συνεχίζει την πνευματική επιστασία και των δεκαεπτά μοναστηριών που έχτισε σύμφωνα με το αγιορείτικο τυπικό και παράδοση. Χιλιάδες είναι οι Αμερικανοί που καθημερινά, μετά την επίσκεψή τους σε κάποιο από αυτά τα μοναστήρια, βλέπουν τη ζωή τους διαφορετικά.

Το Αγιον Ορος στην Ευρώπη

Στην Αγγλία, κοντά στο Έσσεξ, δημιουργήθηκε από τον πατέρα Σοφρώ- νιο το 1959 η Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Ιωάννου. Αυτό που μου έκανε εντύπωση όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθώ αυτό το ξακουστό μοναστήρι του Έσσεξ, ήταν ότι ζούσαν μαζί τη μοναστική ζωή και άντρες και γυναίκες, χωρίς να διαταράσσεται η αγιορείτικη ατμόσφαιρα. Ο πατήρ Σοφρώνιος ήταν μαθητής του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου και έφυγε από το Άγιον Όρος για να συνεχίσει τη μοναστηριακή ζωή στην Ευρώπη.

Αυτός που έφερε την πραγματική αναγέννηση του μοναχισμού, όχι μόνο στο Άγιον Όρος αλλά και, μέσω του Αγίου Όρους, στην Ευρώπη, είναι ο πρώην ηγούμενος της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας γέροντας Αιμιλιανός, ο οποίος ανέπτυξε βαθιά πνευματική σχέση με τον γέροντα Σοφρώνιο όταν, το 1980, συναντήθηκαν στο Έσσεξ κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του πατέρα Αιμιλιανού στα καινούργια τότε μοναστήρια της Γαλλίας, τα οποία θεωρούσε και αγιορείτικα μετόχια.

Πράγματι, το 1978 ο πατήρ Αιμιλιανός είχε στείλει τρεις αγιορείτες μοναχούς στη Γαλλία για να δημιουργήσουν αντίστοιχα μοναστήρια. Ο πατήρ Ηλίας ίδρυσε την Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην αρχή στο Μαρτέλ και αργότερα στην πόλη Τερασόν-Λαβιλντιέ. Ο πατήρ Πλακίδας και ο πατήρ Σεραφείμ το μοναστήρι του Μεγάλου Αντωνίου στο Σεν Λορέν εν Ρουαγιάν στο Βερκόρ. Το 1985 πέντε μοναχές, κάτω από την καθοδήγηση του πατέρα Πλακίδα, ίδρυσαν το μοναστήρι της Αγίας Σκέπης της Θεοτόκου, που σήμερα βρίσκεται στην κοινότητα Λα Μπαστίντ ντ' Ενγκρά. Από το 1996 ο πατήρ Σεραφείμ έγινε ερημίτης στο νησί Πορκερόλ, στο Κάστρο της Μετανοίας, το οποίο έχτισε με τα χέρια του και το ονόμασε Ιερά Μονή της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Για την πνευματική επίδραση όμως του γέροντα Αιμιλιανού σε χιλιάδες άντρες και γυναίκες που επέλεξαν είτε τη μοναστική είτε την κοσμική ζωή στην Ευρώπη, την Αμερική, την Αφρική, την Ασία αλλά και την Αυστραλία (η καλύτερη κλινική ιατρός που έχω γνωρίσει είναι μοναχή από την Αυστραλία στο μετόχι του Αγίου Όρους στην Ορμύλια Χαλκιδικής) απαιτείται ειδικό κεφάλαιο.

Το Αγιον Ορος στην Αφρική

Το Άγιον Όρος συνεχίζει την πνευματική αναγέννηση των εγχρώμων συνανθρώπων μας στην Αφρική μέσα από το έργο του αγιορείτη ιερομόναχου, πατέρα Θεολόγου. Όπως ο πατήρ Εφραίμ στην Αμερική και ο γέροντας Αιμιλιανός στην Ευρώπη, ο πατήρ Θεολόγος μετέφερε το Άγιον Όρος στο Κονγκό της Αφρικής, όπου ασκήτεψε για πολλά χρόνια. Ο ίδιος, αρχιτέκτονας του Πολυτεχνείου της Αθήνας, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, έχτισε δέκα εκκλησίες, ένα επισκοπείο, έναν ραδιοφωνικό σταθμό, ένα σχολείο (δημοτικό και γυμνάσιο) με τριακόσιους πενήντα μαθητές, ένα ορφανοτροφείο που φιλοξενεί τριάντα ορφανά, ένα μοναστήρι, δύο κλινικές. Παράλληλα συνεχίζει το πνευματικό του έργο βαπτίζοντας εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους Αφρικανούς. Μέχρι τους Πυγμαίους του Ιμπφόντο, στο βορειοανατολικό τμήμα του Κονγκό, έχει προσεγγίσει και οδηγήσει σε νέα πνευματική πορεία.

Στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών έγινε το Σεπτέμβριο του 2013 μία έκθεση φωτογραφίας από το έργο του στην Αφρική, που έδειξε ότι η υψηλή τεχνική, η προχωρημένη και συνάμα ορθόδοξη αρχιτεκτονική πάνε παράλληλα με τη σύγχρονη διεθνή παρουσία του Αγίου Όρους και στην Αφρική.

Η ιδιαίτερη αναφορά μου στον παλαιό συμμαθητή μου Δημήτρη Χρυσανθακόπουλο (από το 1980 πατέρα Θεολόγο) δεν έχει σκοπό να μειώσει ούτε κατ' ελάχιστο τη σημαντική προσφορά του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και των επισκόπων του στη διακονία των ορθοδόξων της Αφρικής, αλλά να τονίσει για μία ακόμα φορά το συνεχιζόμενο θαύμα του Θεού, που επιλέγει μορφωμένους ή αμόρφωτους, πλούσιους ή φτωχούς, Έλληνες ή ξένους, για να μεταφέρουν την πνευματική παρουσία του Αγίου Όρους στον υπόλοιπο κόσμο.

Το Αγιον Ορος στην Ασία

Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ πάλι στην προσωπική μου εμπειρία από το σημερινό έργο στην Ασία ενός «νέου» ογδόντα επτά ετών, του μητροπολίτη Πισιδίας Σωτηρίου. Όπως και ο ηλικίας σήμερα «νέος» ογδόντα οκτώ ετών αρχιμανδρίτης Εφραίμ, που συνεχίζει την ίδρυση νέων μοναστηριών στην Αμερική, έτσι και ο πατήρ Σωτήριος συνεχίζει την αναστήλωση και λειτουργία ερειπωμένων ορθόδοξων ναών στην Τουρκία. Δεν του έφθασε η ορθόδοξη πνευματική αναγέννηση της Νότιας Κορέας, όπου ως μητροπολίτης εκεί ίδρυσε ορθόδοξο ιεραποστολικό κέντρο στη Σεούλ, κέντρο κοινωνικής μέριμνας στο Τσουντσόν, ορθόδοξο νηπιαγωγείο στο Πουσάν, καλλιτεχνικό γυμνάσιο και λύκειο στην Τσοντζού και την Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην περιοχή Καπιόνγκ, αλλά επέλεξε να συνεχίσει το ιεραποστολικό του έργο και από τη νέα θέση της «πάλαι λαμψάσης» Μητροπόλεως Πισιδίας.

Πριν από μερικά χρόνια αγοράστηκε ο χώρος μιας τουρκικής γκαλερί στην Αττάλεια της Τουρκίας, όπου το 1844 είχε χτιστεί ορθόδοξος ναός από Έλληνες, ο οποίος εγκαταλείφθηκε μετά την καταστροφή του 1922. Ο πατήρ Σωτήριος, με προσοχή, λόγω των ελληνοτουρκικών διαχρονικών εχθρικών σχέσεων, αποκατέστησε όχι μόνο αρχιτεκτονικά αλλά και εκκλησιαστικά τον Ιερό Ναό του Αγίου Αλυπίου Ατταλείας, αλλά, το κυριότερο, έδωσε ζωή στην πρώτη ίσως ορθόδοξη ενορία στην Τουρκία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Θυμάμαι, στα θυρανοίξια του νέου, ανακαινισμένου ναού, τους χαμη¬λούς τόνους που ο πατήρ Σωτήριος μας ζήτησε να κρατήσουμε, τόσο κατά την προσέλευση στο ναό όσο και γενικότερα, ώστε να μην ενοχληθούν οι τουρκικές Αρχές.

Επίσης, στο ταξίδι αυτό για τον Άγιο Αλύπιο, σταματήσαμε και τελέσαμε εσπερινό στα ερείπια ενός ορθόδοξου ναού στην πόλη Σπάρτη της Μικράς Ασίας. Νέες, αλλά κυρίως ηλικιωμένες Τουρκάλες ήρθαν αθόρυβα κοντά μας και με χαρακτηριστική ευλάβεια παρακολουθούσαν την ακολουθία, που κανονικά θα έπρεπε να τους είναι άγνωστη και αδιάφορη. Ποτέ δεν θα ξεχάσω τα βουβά δάκρυα μιας Τουρκάλας που δέχθηκε με λατρεία μια εικονίτσα της Παναγίας που της έδωσε η γυναίκα μου. Τη φίλησε, κοίταξε προσεκτικά γύρω της μήπως την έβλεπε κάποιος συμπα-τριώτης της και την έκρυψε μέσα στο στηθόδεσμό της.

Μπορεί ο πατήρ Σωτήριος να μην έζησε πολλά χρόνια στο Άγιον Όρος, όμως η ασκητική του ζωή, η αγάπη του χωρίς όρια για όλους τους ανθρώπους του Θεού, είτε είναι Κορεάτες είτε Τούρκοι είτε Έλληνες, και η ακούραστη προσωπική του καθημερινή εργασία οδηγούν σε καινούργιες φανερώσεις του αληθινού Θεού στην Ασία.

Θα επανέλθω στην επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος με το γιατρό της αμερικανικής πρεσβείας για να αναφέρω κάτι ακόμα που μου έκανε εντύπωση. Αφού γνωρίσαμε στον εσπερινό τον πατέρα Μάξιμο, τον καθηγητή του Harvard που έγινε μοναχός, στις τρεις το πρωί, πάλι με τους ξύλινους ήχους του σήμαντρου ξυπνήσαμε και πήγαμε στη Θεία Λειτουργία. Η εμπειρία της καθημερινής για τους μοναχούς αλλά σπάνιας για εμάς τους λαϊκούς βραδινής Θείας Λειτουργίας, με το φως των κεριών, το άκουσμα των πολυπληθών χορών της πραγματικής βυζαντινής μουσικής, τη μυ¬ρωδιά του μοναδικού θυμιάματος, τη γεύση του ψωμιού βουτηγμένου σε κρασί για να σε κρατήσει ξύπνιο, δεν περιγράφεται με λόγια. Όπως δεν περιγράφεται ο έρωτας. Αν δεν τον ζήσεις, δεν μπορείς να μιλήσεις γι' αυτόν. Είναι μια εμπειρία προσωπική που σου χαρίζεται. Φαίνεται ότι και ο έρωτας του Θεού χαρίζεται σε ορισμένους ανθρώπους, ώστε να παρατάνε την οικογένειά τους, το επάγγελμά τους, τα πλούτη τους, τη δόξα τους και να γίνονται μοναχοί στο Άγιον Όρος, ή μοναχοί σε κάποια άγνωστη πόλη της Αμερικής, της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής.

Μόλις βγήκαμε από τη βραδινή Λειτουργία, ο αμερικανός γιατρός κι εγώ κατευθυνθήκαμε σ' ένα από τα περίφημα ξύλινα μπαλκόνια της Σιμωνόπετρας που βλέπουν στο Αιγαίο Πέλαγος. Ήταν έξι το πρωί και με δυσκολία διακρίναμε τα πρόσωπα δύο ακόμα προσκυνητών που είχαν καθίσει στο μπαλκόνι πριν από εμάς. Συστήνω τον εαυτό μου και το γιατρό της πρεσβείας και ρωτώ: «Εσείς από πού είστε;» «Εγώ είμαι ο Πρόεδρος της Ελβετίας και είναι η πέμπτη φορά που επισκέπτομαι το μοναστήρι», μας απαντάει ο ένας προσκυνητής με απλότητα.

Παρόλο που είχα ακούσει για τις τακτικές επισκέψεις του πρίγκιπα Καρόλου της Αγγλίας, αλλά και τις πολλές «κρυφές» επισκέψεις του προέδρου Πούτιν της Ρωσίας, πρέπει να πω ότι εντυπωσιάστηκα και από αυτή τη γνωριμία. Το Άγιον Όρος συνεχίζει να ακτινοβολεί στην οικουμένη. Σ' εμάς έγκειται να το ανακαλύψουμε.

http://www.tovima.gr