12250 - Ο αρσανάς της Ιεράς Μονής Ζωγράφου

Ο αρσανάς της Ιεράς Μονής Ζωγράφου βρίσκεται στον Σιγγιτικό κόλπο στη ΝΔ ακτή της χερσονήσου του Αγίου Όρους. Αποτελεί κτιριακό συγκρότημα που θεωρείται από τους μεγαλύτερους αρσανάδες του Αγίου Ορους. Η λειτουργία του ήταν να χρησιμεύει ως στρατηγική βάση και βάση επιμελητείας (λιμάνι άφιξης και επισκευής καραβιών, αποθήκευσης εμπορευμάτων) στο μοναστηριακό συγκρότημα Ζωγράφου, όπου ανήκει, και από το οποίο απέχει πέντε χιλιόμετρα. Το συγκρότημα του μεγάλου αρσανά αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αρσανά για το Άγιον Όρος.

Σώζεται σε ικανοποιητική κατάσταση και είναι πλήρες ως προς τις λειτουργίες και τον αριθμό κτιρίων συνοδείας. Η μεγάλη απόσταση ανάμεσα στη Μονή και αυτόν είναι φανερό ότι επέβαλλε μία ολοκληρωμένη τοπική οργάνωση κτιρίων - λειτουργιών, σε μορφή μικρού παραθαλάσσιου οικισμού.

Το συγκρότημα αποτελείται:

α. από τον κυρίως αρσανά, το καραβοστάσι, στο ισόγειο, που περιλαμβάνει ένα ενιαίο χώρο καλυμμένο με καμάρες τριών κατασκευαστικών φάσεων (η αρχική γύρω στο 1475 και η τρίτη φάση μετά το 1897). Οι καμάρες αυτές αναπτύσσονται κατά μήκος ενός γραμμικού άξονα από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά.

β. από τον αμυντικό πύργο, που κτίστηκε σε επαφή με την πρώτη κατασκευαστική φάση και φέρει παρεκκλήσιο στον τρίτο όροφο, καταχύστρες και επίστεψη με επάλξεις γύρω από τη στέγη. Το ισόγειο του αρσανά επικοινωνεί εσωτερικά με τον πύργο με άνοιγμα που φράσσεται από μια βαριά σιδηρόπορτα, η οποία εσχάτως έχει ανοίξει.

γ. από τους χώρους για τη διαμονή των αρσανάρηδων, διατεταγμένους σε δύο ορόφους και κατασκευασμένους σε τρεις διαδοχικές φάσεις, όπως και ο αρσανάς.

δ. από το ναό που κτίστηκε το έτος 1897 και είναι προσαρτημένος στην ανατολική πλευρά του συγκροτήματος .

ε. Από αποθήκες που βρίσκονται πάνω και πίσω από τον χώρο του κυρίως αρσανά και κτίστηκαν κατά την τελευταία κατασκευαστική φάση (μετά το 1897).

ζ. από έναν κυματοθραύστη σε πλάγια θέση μπροστά στην είσοδο του αρσανά, για να τον προστατεύει από τους ισχυρούς νοτιάδες.

Μέσα στο συγκρότημα του αρσανά συμπεριλαμβάνονται και τα εξής κτίρια συνοδείας, σε μικρή απόσταση από αυτό: δύο μεγάλα εργατόσπιτα, ο φούρνος, οι στάβλοι προς τη δύση, το ελαιοτριβείο και ο ανεμόμυλος σιτηρών προς ανατολάς, στέρνα νερού προς βορρά και σε υψηλότερο σημείο.

1991

1993

2005

2010

2019