8160 - Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.

Τοιχογραφία τοῦ 1820 

στὴ Λιτὴ τοῦ Κυριακοῦ

τῆς σκήτης Καυσοκαλυβίων.

Ἔργο Μητροφάνους μοναχοῦ

τοῦ ἐκ Βιζύης τῆς Θράκης.

Παταπίου μοναχού Καυσοκαλυβίτου 

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς  γεννήθηκε τὸ 1296 στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἦλθε στὸ Ἅγιον Ὄρος σὲ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν, ὅπου ὑποτάχτηκε ἀρχικὰ στὸν ἡσυχαστὴ Νικόδημο, σὲ κελλὶ στὰ ὅρια τῆς μονῆς Βατοπαιδίου. Ἐκεῖ ἔζησε ἐν “νηστείᾳ καὶ ἀγρυπνίᾳ καὶ νήψει καὶ ἀδιαλείπτῳ προσευχῇ” ἐπὶ τρία χρόνια (1319-22). 

Μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ γέροντά του καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του Μακαρίου, εἰσῆλθε μαζὶ μὲ τὸν ἄλλο ἀδελφό του Θεοδόσιο στὴν Μεγίστη Λαύρα τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου (περὶ τὸ 1319), ὅπου παρέμεινε ἐπὶ τρία ἔτη. Κατόπιν ἀποσύρθηκε σὲ ἐρημητήριο τῆς τότε Σκήτης Γλωσσίας (στὴν περιοχὴ τῆς σημερινῆς Προβάτας), ὅπου παρέμεινε κοντὰ στὸν διδάσκαλο τῆς "ἡσυχίας" "Γρηγορίῳ τῷ πάνυ", τὸν Δριμύ.

Τὸ 1325, λόγω τῶν τουρκικῶν ἐπιδρομῶν καταφεύγει μαζὶ μὲ ἄλλους ἡσυχαστές -ἀνάμεσα στοὺς ὁποίους ἦταν ὁ Γρηγόριος Σιναΐτης μὲ τοὺς μαθητές του, Ἰσίδωρο καὶ Κάλλιστο, μετέπειτα Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως- στὴ Θεσσαλονίκη. Ἀπὸ τὸ 1326 καὶ γιὰ πέντε ἔτη, ἀσκήθηκε σὲ ἐρημητήριο τῆς Σκήτης Βερροίας κοντὰ στὸν Ἀλιάκμονα. Τὸ 1331, λόγω τῆς εἰσβολῆς τῶν Σέρβων στὴν περιοχὴ τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας, ἐπέστρεψε στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐγκαταβίωσε στὸ Κάθισμα τοῦ Ἁγίου Σάββα, σὲ ὕψωμα πάνω ἀπὸ τὴν Μεγίστη Λαύρα. Περὶ τὸ 1335-6, προχειρίστηκε ἀπὸ τὸν Πρῶτο Ἰσαάκ καὶ τὴν Σύναξη, ἡγούμενος τῆς μονῆς Ἐσφιγμένου (1335-38).

 Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1337 ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἔρχεται πάλι στὴ Θεσσαλονίκη, ὅπου καὶ ἀρχίζει τὸν ἀγῶνα του κατὰ τῶν κακοδοξιῶν τοῦ ἐκ Καλαβρίας Βαρλαάμ. Τὸ 1340-41 ὑπὸ τὴν ἄμεση καθοδήγηση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου συντάχθηκε ὁ Ἁγιορειτικός Τόμος, τὸν ὁποῖον ὑπέγραψαν ὅλοι οἱ πρόκριτοι τῶν μονῶν τοῦ Ἄθω.

Πρόκειται γιὰ μία κορυφαία στιγμὴ τῆς ἁγιορειτικῆς πνευματικότητας. Τὸ 1347, κατόπιν πολλῶν ἀγώνων ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν, ὁ ἅγιος Γρηγόριος, χειροτονημένος ἤδη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ἐπιστρέφει στὸν ἀγαπημένο του Ἄθωνα. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη βρισκόταν στὸ Ἅγιον Ὄρος ὁ σέρβος κράλης Στέφανος Δουσάν, ὁ ὁποῖος ἀνάγκασε τὸν Γρηγόριο νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὸν τόπο, ἐπειδὴ ὁ δεύτερος δὲν ἐνέδωσε στὶς πιέσεις του νὰ ὑποστηρίξει τὰ σχέδιά του νὰ ἐγκαταστήσει Πρῶτο σερβικῆς καταγωγῆς. Ἀπὸ τότε, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς δὲν ἐπέστρεψε ξανὰ στὸν Ἄθωνα. Ἐκοιμήθη ὡς μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τὸ 1359, ἔχοντας δικαιωθεῖ γιὰ τοὺς πολλοὺς ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀγῶνες του. Στὴ διαμόρφωση τῶν θεολογικῶν θέσεων τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀσφαλῶς θὰ συνετέλεσε πολὺ ἡ προηγούμενη ἄσκησή του στὸν ἱερό Ἄθω, ὅπου βρισκόταν σὲ μεγάλη ἀκμή -τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἰδιαίτερα- ὁ ἡσυχαστικὸς τρόπος ζωῆς, γιὰ τὸν ὁποῖο ἄλλωστε ἐκεῖνος τόσο ἀγωνίστηκε.   Οἱ Σύνοδοι τῆς Κωνσταντινουπόλεως τῶν ἐτῶν 1341, 1347 καὶ 1351 ἀνεκήρυξαν τὴ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ὡς θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τὸ ἔτος 1368 ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς κατατάχθηκε στὸ ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ὅταν ὁ νεαρός τότε ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἀποφάσισε νὰ μεταβεῖ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ νὰ μονάσει στὸ Ἅγιον Ὄρος, πῆρε τοὺς δύο ἀδελφούς του καὶ μέσω Θράκης διέρχεται τὸ Παπίκιον ὄρος, ὅπου καὶ παρέμεινε λόγω τοῦ χειμῶνα. Ἐκεῖ ἐξέπληξε ὅλους τοὺς πατέρες μὲ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴ σοφία του. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη στὶς γύρω περιοχὲς ζοῦσαν πολλοὶ αἱρετικοὶ Μαρκιωνιστὲς ἤ Μασσαλιανοί, τοὺς ὁποίους ὁ Ἅγιος ἀντιμετώπισε μὲ τὴν ὑψηλὴ θεολογία του. Κατάφερε μάλιστα νὰ μεταστρέψει ἀπὸ τὴν πλάνη καὶ τὸν ἀρχηγό τους. Σὲ ἀντίδραση αὐτοῦ τοῦ γεγονότος οἱ αἱρετικοί θέλησαν νὰ τὸν δηλητηριάσουν, ἀλλὰ ὁ Ἅγιος μὲ θεϊκὴ ἐπέμβαση φυλάχθηκε σῶος καὶ συνέχισε ἔπειτα τὸ δρόμο του πρὸς τὸ Ἅγιον Ὄρος.Ἀπόσπασμα ἀπό τή μελέτη τοῦ συγγραφέα:

Ἀπόσπασμα ἀπό τή μελέτη τοῦ συγγραφέα:

«Αγιορειτικές οσιακές μορφές στη Θράκη του 14ου αι.», 

Πρακτικά τοῦ 4ου Διεθνοῦς Συμποσίου Θρακικῶν Σπουδῶν: Βυζαντινή Θράκη.

Μαρτυρίες καί Κατάλοιπα (Κομοτηνή, 18-22 Ἀπριλίου 2007),

στό:Byzantinsche Farschulngen 300 XXX (2011) σ. 277-326, πίνακες 801-807.

http://agioritikoslogos.blogspot.gr