1698 - Ένα αισιόδοξο μήνυμα για το δάσος που συνεχίζει να καίγεται στο Άγιο Όρος

Χιλιάδες στρέμματα μοναδικής ομορφιάς παρθένου πευκοδάσους καταστράφηκαν από την πύρινη λαίλαπα που άρχισε να καίει από την περασμένη Τετάρτη στο Αγιον Ορος. Το βόρειο τμήμα της χερσονήσου του Αθω μέχρι προχτές καλυπτόταν από ένα πανέμορφο δάσος. 

Οπως υπογραμμίζει ο δρ Παύλος Κωνσταντινίδης, ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης, ειδικευμένος στα μεσογειακά οικοσυστήματα, σε λίγα χρόνια είναι δυνατό το δάσος αυτό να επανέλθει. Αρκεί να το... αφήσουμε στην ησυχία του, ώστε η φύση να μπορέσει να κάνει τη δουλειά της, όπως εδώ και χιλιάδες χρόνια, και το πευκοδάσος να αναγεννηθεί από τις στάχτες του. Κι αυτό καθώς, όπως τονίζει ο ειδικός, η φωτιά αποτελεί μία φυσική διαδικασία στον κύκλο ζωής των πευκοδασών.

Το... χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί στο πευκοδάσος, όπως υπογραμμίζει ο δρ Κωνσταντινίδης, θα ήταν να επιχειρηθεί αναδάσωσή του, γιατί αυτό θα σήμαινε την οριστική καταστροφή του. «Το μόνο που χρειάζεται το καμένο δάσος είναι προστασία. Προστασία από τον άνθρωπο και το τσιμέντο, προστασία από τη βόσκηση», λέει ο ειδικός επιστήμονας, που για την τύχη του συγκεκριμένου δάσους εμφανίζεται αισιόδοξος, αφού βρίσκεται μέσα στην Αθωνική Πολιτεία, σε μια προστατευμένη περιοχή, όπου δεν υπάρχουν οι γνωστές καταπατήσεις και τα αυθαίρετα που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια έπειτα από μια φωτιά.

«Πιστεύω ότι η φύση στη χερσόνησο του Αθω θα αντιδράσει και το οικοσύστημα θα επανέλθει σύντομα, το δάσος θα αναγεννηθεί, έτσι ώστε έπειτα από λίγα χρόνια να υπάρχουν νέα, ψηλά πεύκα», τονίζει ο δρ. Κωνσταντινίδης.

Η αναγέννηση

Πώς όμως ένα δάσος γεννιέται και πάλι μέσα από τις στάχτες του; Οπως εξηγεί ο ειδικός, μια φωτιά σε ένα πευκοδάσος δε σημαίνει ότι αυτό νεκρώνει, αφού η διαδικασία αναγέννησης παίρνει μπρος αυτομάτως.

«Τα πεύκα έχουν τους σπόρους τους μέσα στα κουκουνάρια. Τα κουκουνάρια έχουν χοντρό φύλλωμα, πάχους μεγαλύτερου των 2,5 εκατοστών, το οποίο δεν καίγεται στη φωτιά. Ετσι οι σπόροι που βρίσκονται κάτω από τα χοντρά φύλλα προστατεύονται από τη φωτιά. Μάλιστα, τα κουκουνάρια, σε ποσοστό 30% έως 40%, ωριμάζουν πάνω στο πεύκο και παραμένουν πέντε, έξι, επτά χρόνια κλειστά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πάνω σε κάθε δέντρο να υπάρχει ισχυρότατο απόθεμα σπόρων, της τάξης των 7.000», αναφέρει ο δρ Κωνσταντινίδης.

Στη συνέχεια, όπως εξηγεί, τα κουκουνάρια που βρίσκονται στο καμένο δέντρο αντιλαμβάνονται ότι πέρασε η φωτιά. Περιμένουν να περάσουν περίπου 48 ώρες, ώστε το έδαφος να επανέλθει στη φυσιολογική του θερμοκρασία και, όταν πάρουν το μήνυμα, ανοίγουν και οι σπόροι απλώνονται πάνω στο καθαρό έδαφος. Από τους σπόρους αυτούς ξεπηδούν νέα δέντρα.

Εκτός, όμως από τα πεύκα, μέσα στο πευκοδάσος υπάρχουν και θάμνοι. «Οι θάμνοι που ζουν και συνθέτουν μαζί με τα δέντρα τα πευκοδάση, στο σημείο μεταξύ της ρίζας και του υπέργειου τμήματός τους, ακριβώς κάτω από τη γη, έχουν όγκο από δύσφλεκτο ξύλο, σχεδόν άκαυστο. Πρόκειται για το ξύλο από το οποίο οι παππούδες μας έφτιαχναν πίπες για να καπνίζουν. Μέσα σε αυτόν τον ξύλινο όγκο βρίσκονται, από τη στιγμή της γέννησης του φυτού, εκατοντάδες οφθαλμοί σε λήθαργο (πρόκειται για τα σημεία ανάπτυξης του φυτού)», εξηγεί ο δρ Κωνσταντινίδης και συνεχίζει: «Οι θάμνοι, λίγο πολύ, ακολουθούν παραπλήσια αναγεννητική διαδικασία με τα καμένα πεύκα. Ετσι, οι οφθαλμοί, μόλις πάρουν το μήνυμα ότι το υπέργειο τμήμα του θάμνου κάηκε ή κόπηκε, τρεις με τέσσερις μέρες μετά τη φωτιά ανοίγουν, φουσκώνουν και δίνουν ένα νέο φυτό».

Εύφλεκτα

Ο δρ Κωνσταντινίδης επισημαίνει ότι η φωτιά στα πευκοδάση αποτελεί μία σχεδόν φυσική διαδικασία, αφού από τη φύση τους τα συγκεκριμένα δάση είναι εξαιρετικά εύφλεκτα. «Τα πεύκα έχουν ρητίνες. Πρόκειται, ουσιαστικά, για βενζίνη σε ξηρή μορφή. Δίπλα, γύρω από τους θάμνους, βρίσκονται αιθέρια έλαια, τα οποία είναι αναφλέξιμα. Το καλοκαίρι, με τις υψηλές θερμοκρασίες, οι ρητίνες και τα αιθέρια έλαια αποβάλλονται από τα φυτά. Ετσι, στο δάσος υπάρχουν αέρια όπως στα βενζινάδικα. Μια σπίθα, είναι αρκετή για να φέρει την καταστροφή», εξηγεί ο ειδικός.

Καταλήγοντας, τονίζει ότι το δάσος νομοτελειακά θα καεί. «Υπολογίστηκε ότι χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση κάθε πευκοδάσος καιγόταν τουλάχιστον μία φορά κάθε 100 με 150 χρόνια από κεραυνό. Το ότι η Ελλάδα μετά από τόσες φωτιές που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της δεν έχει γίνει έρημος, αποδεικνύει περίτρανα ότι η φωτιά αποτελεί μια φυσική διαδικασία μετά την οποία το πευκοδάσος ξαναγεννιέται».

ΤΗΣ ΝΤΟΝΙΑΣ ΚΑΝΙΤΣΑΚΗ

http://www.agelioforos.gr