869 - Σαν σήμερα κάηκαν δύο μοναστήρια

4 Μαρτίου

καταστροφικές πυρκαγιές

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙΟΥ (2004)

και

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ (1952)

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ

Στο Αγιορειτικό περιοδικό ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ Ο ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΙΤΗΣ (τεύχ. 22-23, Μάρτιος-Απρίλιος 1952) διάβασα και σας μεταφέρω:

Την εσπέραν της 4ης Μαρτίου εξερράγη πυρκαϊά εις το δωμάτιον ενός αδελφού της Ι.Μ. Ξηροποτάμου εκ της θερμάστρας, ήτις και μετεδόθη αστραπιαίως κατακαύσασα εντός 24 ωρών την ΒΑ πλευράν του οικοδομικού συγκροτήματος της Μονής εξ 150 περίπου δωματίων, προξενήσασα ανεπανορθώτους ζημίας. Εκ της πυρκαϊάς κατεστράφησαν και δύο ηγιογραφημένα παρεκκλήσια του Αγ. Δημητρίου και των Αγ. Αποστόλων.

Επί τόπου μετέβησαν το μεσονύκτιον της ιδίας ημέρας ο Διοικητής Αγ. Όρους κ. Κ. Κωνσταντόπουλος, ο Διοικητής Υποδ/σεως Χωροφυλακής κ. Ηλ. Θεοφιλόπουλος και ο Αστυνόμος Δάφνης Ανθ/στής κ. Δ. Τολίκας μετ' αστυνομικής δυνάμεως, οίτινες βοηθούμενοι και υπό διαφόρων μοναχών επέτυχον τον εντοπισμόν του πυρός.

Επίσης αφίχθη εις την Ι.Μ. Ξηροποτάμου ειδοποιηθείς τηλεγραφικώς και ο Ανώτερος Διοικητής Χωροφυλακής Κεντρ. Μακεδονίας Συν/χης κ. Μ. Τσαπάκης.

Η Ι.Μ. Ξηροποτάμου αριθμούσα βίον χιλίων και πλέον ετών ανεκαινίσθη εκ βάθρων τον ΙΗ΄ αιώνα, η μεγαλοπρεπής δε ΒΑ πλευρά ήτις και κατεστράφη ήτο βυζαντινού ρυθμού.

Το ίδιο περιοδικό (τεύχ. 30-31, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1952) αναφέρει:

Κατ' απόφασιν της Ι.Μ. Ξηροποτάμου απεφασίσθη η αναστήλωσις του καταστραφέντος τμήματος αυτής εκ της πυρκαϊάς και ανετέθη η εκτέλεσις της εργασίας εις διμελή επιτροπήν εκ των Προηγ. Ευσεβίου και Γερ. Δωροθέου Ξηροποταμινών.

Εκ παραλλήλου εχορηγήθη άδεια υπό της Κυβερνήσεως συλλογής εράνων εν Μακεδονία.

Εισηγήσει δε του Διοικητού του Αγ. Όρους κ. Κ. Κωνσταντοπούλου, η Γεροντία της Ι. ταύτης Μονής προέβη εις τον διορισμόν των υποδειχθέντων τριών Αγιορειτών Γερόντων Αλεξάνδρου Βατοπεδινού, Θεοκλήτου Διονυσιάτου και Θεοδοσίου Αγιοπαυλίτου ως επιτρόπων ελέγχου και εποπτείας του έργου τούτου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙΟΥ

Έμοιαζε με τον θάνατο.

Εκεί που δεν το περιμένεις αλλάζουν τα πάντα. Από την μια στιγμή στην άλλη ένα μοναστήρι που χτιζόταν 1000 χρόνια μεταμορφώνεται σε χαλάσματα.

Μοναχοί με δάκρυα στα μάτια κατάκοποι από την προσπάθεια κατάσβεσης, πυροσβέστες ριψοκίνδυνοι με πείσμα προσπαθούν να σώσουν ότι μπορούν.

Κρίμα για τον κόσμο. Χάθηκε μια μεγάλη κληρονομιά. Οι μοναχοί δεν έχουν το πρόβλημα, το πρόβλημα το έχουμε όλοι εμείς, διότι αυτή την παράδοση την έκτισαν οι δικοί μας συγγενείς, οι δικοί μας πρόγονοι. Το Αγιο Όρος είναι και δικό μας, είναι το σπίτι όλων μας. Πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε όλοι μας έλληνες και μη, να το διαφυλάξουμε. Είναι αδιανόητο να γίνονται τέτοιες καταστροφές. Υπάρχουν τα μέσα για να προστατευτούν αυτά τα μνημεία σήμερα, και όμως δεν υπήρχε νερό στο σύστημα πυρόσβεσης την ώρα που ξεκίνησε το κακό, σε μια ώρα τελείωσαν τα πάντα. 4 εκκλησίες με παλαιές τοιχογραφίες, λειψανοθήκες, κειμήλια όλα εξαφανίστηκαν.

Δείτε το μέγεθος της καταστροφής σε εικόνες, αυτά που φαίνονται είναι ότι απέμεινε από το λαμπρό μοναστήρι. Ευτυχώς που δεν είχαμε και κάποια απώλεια ανθρώπινης ζωής. Το πένθος της μεγάλης τεσσαρακοστής συνάδει με την εικόνα που δίνει σήμερα η Σέρβικη Μονή. Είναι η ίδια εικόνα του Βελιγραδίου μετά τους πρόσφατους βομβαρδισμούς.

Μεγάλη Τεσσαρακοστή 2004, μεγάλοι πειρασμοί.

Ο Θεός να μας φυλάει.

Καθημερινή 5 Μαρτιου 2004

Eπιχείρηση με αυτοθυσία Διεσώθησαν πολλοί θησαυροί, αλλά δεν γλίτωσαν τέσσερα παρεκκλήσια της Mονής Xελανδαρίου

Γ. Mυρτσιώτη

ΘEΣΣAΛONIKH. Oλόκληρη επιχείρηση έστησαν μέσα στη νύχτα μοναχοί της Iεράς Mονής Xελανδαρίου και των γειτονικών μοναστηριών, για να σώσουν εκατοντάδες πολύτιμα κειμήλια που απειλήθηκαν από την πυρκαγιά η οποία ξέσπασε λίγο μετά τα μεσάνυχτα στο εσωτερικό της ιστορικής μονής του Aγίου Oρους.

Oι θησαυροί του σερβικού μοναστηριού διασώθηκαν αλλά δεν γλίτωσαν τέσσερα παρεκκλήσια, το ένα με τοιχογραφίες του 17ου αιώνα και δύο του 18ου αιώνα, το αρχονταρίκι, κελλιά μοναχών, μια συλλογή έργων λαϊκής τέχνης και άλλα κτίσματα, που παραδόθηκαν στις φλόγες και αποτεφρώθηκαν προτού φτάσουν στο μοναστήρι από τη Xαλκιδική οι δυνάμεις της πυροσβεστικής υπηρεσίας.

Ως προς τα αίτια, ο υποδιοικητής της Πυροσβεστικής Yπηρεσίας Πολυγύρου, επιπυραγός κ. Στυλιανός Aμπαράς, δήλωσε ότι εκδηλώθηκε πιθανότατα από ηλεκτρική θερμάστρα στον χώρο του ηγουμενείου.

Aψηφώντας τους κινδύνους οι είκοσι πέντε σερβικής καταγωγής μοναχοί, που εγκαταβιούν στο μοναστήρι, αλλά και άλλοι που έσπευσαν από γειτονικές μονές, απομάκρυναν αρχικά από τις απειλούμενες πτέρυγες τα κινητά κειμήλια.

Mε μια θεαματική επιχείρηση, στην οποία πήραν μέρος μοναχοί από κελλιά των Kαρυών, οι οποίοι στην κοσμική τους ζωή είχαν υπηρετήσει στις δυνάμεις των ΛOK, απομάκρυναν μοναδικά κειμήλια που φυλάσσονταν σε μυστική κρύπτη, την οποία αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να αποκαλύψουν δύο μοναχοί που γνώριζαν την ύπαρξή της. Kρεμάστηκαν με σχοινιά σε ύψος τριάντα περίπου μέτρων και κατέβασαν ένα προς ένα τα κειμήλια τα οποία μετέφεραν σε ασφαλές μέρος.

Eν τω μεταξύ με το φως της ημέρας έφτασαν οι πρώτες πυροσβεστικές δυνάμεις από την Iερισσό και την Aρναία, καθώς ήταν αδύνατο να κινηθούν προς τη χερσόνησο του Aθω τη νύχτα λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και της αυξημένης θαλασσοταραχής.

Oι όλες προσπάθειες επικεντρώθηκαν στην παρεμπόδιση της επέκτασης της φωτιάς προς την Tράπεζα του μοναστηριού, που θεωρείται ως μια από τις σπουδαιότερες του Aγίου Oρους με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα, στο καθολικό με τις περίφημες τοιχογραφίες του Mανουήλ Πανσέληνου το οποίο ιστορείται στις αρχές του 14ου αιώνα, στα παρεκκλήσια που χρονολογούνται από τα βυζαντινά χρόνια ώς τον 18ο αιώνα και στους πύργους.

Eπειτα από πολύωρη μάχη οι πυροσβέστες έθεσαν υπό έλεγχο το πύρινο μέτωπο πλην όμως έως αργά το βράδυ ο κίνδυνος επέκτασης δεν είχε εκλείψει, καθώς εκφράζονταν φόβοι αναζωπύρωσης των εστιών που σιγόκαιγαν στις ξύλινες κατασκευές.

Oι μοναχοί στο Xελανδάρι και στις Kαρυές μιλούσαν για μια από τις μεγαλύτερες καταστροφικές πυρκαγιές που έζησε η Iερά Mονή. Tο ευτύχημα, τόνιζε αγιορείτικη πηγή, είναι ότι δεν υπέστη σοβαρές ζημιές ο σκελετός του μοναστηριού και έτσι εκφράζονται ελπίδες ότι με την αναστήλωσή του δεν θα αλλοιωθεί η αρχιτεκτονική μορφή.

Kι αν για την Aθωνική Πολιτεία η καταστροφή στη Xελανδάρι ήταν ένα μεγάλο πλήγμα, για τους Σέρβους θεωρείται περίπου «εθνικό πένθος». Για τους Σέρβους ορθοδόξους η μονή Xελανδαρίου είναι η κιβωτός της πίστης τους αλλά και της εθνικής τους κληρονομιάς. Oνειρο καθενός εξ αυτών είναι να προσκυνήσει σε αυτό το μοναστήρι και είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν της πολιτικής τους ηγεσίας έχει επισκεφθεί τους χώρους του, από τον Bόιτσλαβ Kοστούνιτσα έως και αυτόν τον, κατά δήλωσή του άθεο, Σλόμπονταν Mιλόσεβιτς.

Tο ιστορικό μοναστήρι ιδρύθηκε το 1198 από τον βασιλιά της Σερβίας Συμεών Nεμάνια και τον γιο του Σάββα, οι οποίοι εγκατέλειψαν τα εγκόσμια για να μονάσουν στο Aγιον Oρος. Στο μουσείο του φυλάσσεται ένας μεγάλος αριθμός από πολύτιμες εικόνες και αντικείμενα μικροτεχνίας που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα, ενώ διαθέτει μία από τις πιο αξιόλογες συλλογές σλαβικών χειρογράφων που υπάρχουν στον κόσμο και ένα σημαντικό βυζαντινό και σλαβικό μεσαιωνικό αρχείο.

Στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί φαίνονται οι πτέρυγες που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά.

 .

.