«Την Πέμπτη, 23 Σεπτεμβρίου 1725, καταπλεύσαμε στην ξακουστή πόλη Θεσσαλονίκη». Μ' αυτά τα λόγια ο Βασίλι Γκρηγκόροβιτς Μπάρσκι αρχίζει την αφήγηση του μεγάλου οδοιπορικού του στο Άγιον Όρος, ενός πολλαπλά πολύτιμου κειμένου που, επιτέλους, είναι στη διάθεση των ενδιαφερομένων για τη μοναστική πολιτεία.
Η πρωτοβουλία οφείλεται στη συνεργασία της Αγιορειτικής Εστίας και του Μουσείου Μπενάκη, όπου έχουν κατατεθεί τα αρχεία του αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά, ο οποίος αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής και του έργου του στο Άγιον Όρος.
"Ο Μυλωνάς είχε πολλά και φιλόδοξα προγράμματα για το Όρος και τα πραγματοποίησε. Είχε συμπεριλάβει σ' αυτά και τη μετάφραση του Μπάρσκι στα ελληνικά, με επιμέλεια και σχόλια δικά του. Ο Μυλωνάς επωμίστηκε αυτό το εγχείρημα γνωρίζοντας ότι για όποιον ενδιαφερόταν για το Όρος, ο Μπάρσκι ήταν μια πολύτιμη πηγή", λέει ο Μιλτιάδης Πολυβίου, ο οποίος μαζί με τους Νίκο Τουτό και Γιώργο Φουστέρη ανέλαβαν την επιμέλεια του κειμένου.
Ο γεννημένος το 1701 στην Ουκρανία Βασίλι Γκρηγκόροβιτς Μπάρσκι ήταν ένας ακούραστος ταξιδιώτης, σοφός επιστήμονας αλλά και προσεκτικός παρατηρητής των τόπων που επισκέφθηκε και των προσώπων που γνώρισε. Σε ένα από τα ταξίδια του έφθασε στην Ελλάδα, επισκέφθηκε τα νησιά του Αιγαίου και ως πιστός ορθόδοξος θέλησε να προσκυνήσει και στο Άγιον Όρος, όπου και επέστρεψε λίγα χρόνια αργότερα.
Το χρονικό των δύο ταξιδιών του είναι ένα απολαυστικό στην ανάγνωση ημερολόγιο και μια σειρά σχεδίων πολύτιμων για τους αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες, αφού διασώζουν μια εικόνα της μοναστικής πολιτείας πριν από τις αλλοιώσεις που επέφεραν οι άνθρωποι και ο χρόνος στο διάστημα που ακολούθησε.
"Ο Μπάρσκι είναι ιδιαίτερα ακριβής στις περιγραφές του και επίσης εξαιρετικά ακριβής στα σκίτσα του. Πολλοί ανέτρεχαν πάντοτε σ' αυτόν, με κάποιες πρόχειρες μεταφράσεις που έκαναν για ζητήματα που τους ενδιέφεραν" σημειώνει ο Μιλτιάδης Πολυβίου, βασισμένος και στην πολύχρονη εμπειρία του ως αρχιτέκτονα στο Άγιον Όρος. Ο ίδιος συμπληρώνει: "Ο Μπάρσκι ήταν για την Ουκρανία κάτι ανάλογο με τον Μακρυγιάννη. Το κείμενό του διασώζει και άλλα στοιχεία, γλωσσικά και ύφους, και ακόμη και στη μετάφραση βλέπουμε έναν συγγραφέα πραγματικά καλό. Πρόκειται για έναν ταπεινό προσκυνητή που είναι ταυτόχρονα και λόγιος και έχει την οξύνοια να παρατηρεί και να μεταφέρει ακριβώς εικόνες από αυτόν τον μοναδικό τόπο όπως ήταν εκείνη την εποχή".
Ο Παύλος Μυλωνάς επισκέπτεται για πρώτη φορά το Άγιον Όρος το 1954 και θα επιστρέψει εκεί πάμπολλες φορές. "Θα επισκεφθεί κάθε μοναστήρι, κάθε σκήτη, κάθε καλύβα, κάθε αρσανά. Θα φωτογραφήσει, θα σκιτσάρει, θα σημειώσει, θα περιγράψει" γράφει στο εισαγωγικό της σημείωμα η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, καθηγήτρια στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, όπου φυλάσσονταν τα κείμενα του Μυλωνά για τον Μπάρσκι.
Ο έλληνας αρχιτέκτονας είχε δει για πρώτη φορά τα σχέδια του Μπάρσκι το 1960 στο Μόναχο. Γοητευμένος ("έχουν μία αφέλεια και μία δροσιά που θα ζήλευαν οι πιο σπουδαίοι naifs ζωγράφοι" όπως είχε γράψει) αποφασίζει να μελετήσει το έργο του, και χρόνια αργότερα κατορθώνει να φθάσει στην τότε Σοβιετική Ένωση, φωτογραφίζοντας τα χειρόγραφα που βρήκε στις εκεί βιβλιοθήκες, έτσι ώστε να αρχίσει επιστρέφοντας στην Ελλάδα τη μετάφρασή τους.
"Έργο καθόλου εύκολο", όπως αναφέρει ο κ. Πολυβίου, φίλος του Μυλωνά, που είχε παρακολουθήσει από κοντά την πρόοδο του έργου. "Δεν ήταν απλά ρωσικά, αλλά μια γλώσσα του 18ου αιώνα, ουκρανική με στοιχεία πολωνικής. Ο Μυλωνάς έκανε τη μετάφραση, αλλά πολλές λέξεις είχαν άλλη σημασία. Πολλές φορές έπρεπε να επιστρέψει στο Όρος για να διασταυρώσει τα στοιχεία, υπήρχαν όροι αρχιτεκτονικοί και εκκλησιαστικοί που έπρεπε να εξακριβωθούν, έπρεπε να διασταυρώσει άλλα στοιχεία με αναζήτηση σε βιβλιοθήκες του εξωτερικού. Όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του, αφού σε ηλικία 90 ετών απεβίωσε. Το έργο έμεινε στο Μουσείο Μπενάκη, αλλά έγινε κατανοητό πως έπρεπε να εκδοθεί, κι αυτό έγινε με τη συνεργασία του Μουσείου και της Αγιορειτικής Εστίας".
Ένας τόμος περίπου 700 σελίδων, με εισαγωγικά σημειώματα ελλήνων και ξένων ειδικών, με τα κείμενα του Μπάρσκι πλήρως σχολιασμένα από τον Μυλωνά και με εξαιρετικά χρήσιμο ευρετήριο είναι πλέον στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου. Ένα βιβλίο που θα το μελετήσει ο ειδικός και θα το απολαύσει ως περιπετειώδες ανάγνωσμα ή ταξιδιωτικό χρονικό και ο απλός αναγνώστης.
Του Κώστα Μαρίνου
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 3/1/2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου