Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου 2018

11444 - Η συλλογή εικόνων της Ι.Μ. Διονυσίου και τα εργαστήρια ζωγραφικής στο Άγιον Όρος, 14ος - 18ος αιώνες (3ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)


Κωνσταντίνος Μ. Βαφειάδης
Καθηγητής (Ε.Δ.Ι.Π.) στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

Η συλλογή εικόνων της Ι.Μ.Διονυσίου και τα εργαστήρια ζωγραφικής 
στο Άγιον Όρος, 14ος - 18ος αιώνες

Περίληψη της Εισήγησης:

μον το γίου Διονυσίου στ γιώνυμο ρος το θω κατέχει, ς γνωστόν, ξιοσημείωτη συλλογ εκόνων. Πρν π τν περίοπτη, σο κα στορική, κθεση κειμηλίων το γίου ρους στν Θεσσαλονίκη τ τος 1997, γνωστς στν ρευνα ταν κυρίως ο εκόνες τς Μεγάλης Δεήσεως (1542) το κρητικο ζωγράφου Εφροσύνου. Στν κατάλογο τς προρρηθείσης κθέσεως θ δημοσιευθον, κτς τν εκόνων το Εφροσύνου, μερικς κόμη το 17ου αἰῶνος. Λευκώματα κα ταχυδρομικ δελτάρια μ εκόνες τς μονς θ κδοθον π τ παλαιγενς μοναστήρι. Τ τος 2008, μιλν θ παρουσιάσει στν διατριβ του εκόνες τν ρχν το 17ου αἰῶνος, φιλοτεχνημένες π τν ζωγράφο Δανιήλ. Δύο χρόνια ργότερα, στ βιβλίο Περ τς ν θ «κρητικς» ζωγραφικς, μελλε ν ξετασθε ερ σύνολο εκόνων, προερχομένων π τ εκονοστάσια τς μονς Διονυσίου. ντούτοις, πλειονότητα τν ποτεθειμένων στ εκονοφυλάκιο, λλ κα σ λλους χώρους τς μονς, εκόνων παραμένει δημοσίευτη. Τ κεν ατ πληροφορίας πιχειρε ν θεραπεύσει νεότερη μελέτη το μιλοντος, ρισμένα π τ πορίσματα τς ποίας παρουσιάζονται στν παροσα νακοίνωση.
συλλογ εκόνων τς μονς Διονυσίου περιλαμβάνει πέντε μόλις εκόνες τς παλαιολογείου περιόδου. λλες τόσες δύνανται ν χρονολογηθον στν δεύτερη πεντηκονταετία το 15ου αἰῶνος. Ο εκόνες ατς δν χουν κοιν καταγωγ οτε ταυτόσημη τεχνοτροπία. Γι μία τουλάχιστον εκόνα τς περ τ 1400 περιόδου μπορομε βάσιμα ν σχυρισθομε τι προέρχεται π ργαστήριο τς Θεσσαλονίκης. Πρς τούτοις δύο σπαράγματα τριπτύχων συνδέονται στεν μ τ ργο το νδρέα κα Νικολάου Ρίτζου, κα πομένως μπορον ν ποδοθον σ κρητικ ργαστήριο.
ντιθέτως, μεγάλο σύνολο εκόνων το 16ο αἰῶνος εναι προϊν γιορειτικν ργαστηρίων ζωγραφικς, κα δ πωνύμων καλλιτεχνν, πως το Νεοφύτου υο το Θεοφάνη, το Τζώρτζη, το ζωγράφου τς παλαις τράπεζας τς μονς Διονυσίου κ... Ερήσθω τι τ ργο τν νωτέρω καλλιτεχνν δν πρέπει ν συγχέεται μ τ ργο τν Κρητικν, λόγ τς φιστάμενης τεχνοτροπικς συμφωνίας. Πρόκειται γι γιορετες ζωγράφους, ο ποοι χουν προσαρμόσει τ «κρητικ» φος στς ασθητικς νάγκες τν μοναχν το γίου ρους. Τ διο σχύει γι τν τέχνη το 17ου αἰῶνος. Στν αἰῶνα ατν δραστηριοποιονται πολλο μεμονωμένοι ζωγράφοι, πως ο Δανιλ κα Μερκούριος, ο ποοι φιλοτεχνον εκόνες γι τ μοναστήρι τους λλ κα γι λλες μονς, μέσα κα ξω π τ γιον ρος. Σημειωτέον τι πολλ γιορειτικ ργαστήρια μφανίζουν ντυπωσιακ παραγωγ, καθς ργα τους παντον σ λες τς μονς το γίου ρους κα χι μόνο. Τ κυριότερο ξ ατν θ νομάσουμε «ργαστήριο πιγόνων το Θεοφάνη», λόγ τς τυποποιημένης κα πιστς φαρμογς τν εκαστικν πιταγν το μεγάλου καλλιτέχνη. Παρόλα ατά, σώζονται στ μοναστήρι το Διονυσίου ργα π τν νετοκρατούμενη λλάδα, πως το μμανουλ Σκορδίλη κα το μμανουλ Δέκαρχου, φιερώματα πιστν.
παραγωγ εκόνων στ γιον ρος αξάνει π τ μέσα το 17ου αἰῶνος κα καθ΄ λη τν διάρκεια το 18ου αἰῶνος. Τοτο λόγ τς αξημένης ζητήσεως, μετ τν πτώση το Χάνδακα, κα φόσον στν συνείδηση τν ποδούλων τν γιον ρος κατέχει περίοπτη θέση. Τ ργαστήρια το θω ργάζονται τώρα γι πολ μεγάλο ριθμ παραγγελιοδοτν π τν Κωνσταντινούπολη ως τν μον Σιν κα τν Κύπρο. Πλθος εκόνων το αἰῶνος ατο σώζεται στν μον Διονυσίου. Πολλ π τ ργα ατ νήκουν σ δηλο χρωστρα, λλα 22 μως προέρχονται π πώνυμους γιορετες ζωγράφους, πως Δαμασκηνς ξ ωαννίνων, Βενιαμν κ Βιζύης, Νικηφόρος Καρπενησιώτης κ...
π τν μελέτη, λοιπόν, τς συλλογς εκόνων τς μονς Διονυσίου προκύπτει κρως σημαντικ διαπίστωση τι τ γιον ρος π τ μέσα το 16ο αἰῶνος κα φεξς συνιστ χι μόνον κέντρο παραγωγς εκόνων (κα τοιχογραφιν), λλ κέντρο, στ ποο συγχρωτίζονται, ντιμάχονται κα ναπλάθονται λα τ μεγάλα εκαστικ ρεύματα τς μεταβυζαντινς περιόδου. Κα τοτο ντς τς χοάνης τς γιορειτικς πνευματικότητος.


…καθώς και παλαιότερες δικές μας αναρτήσεις.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου