Γράφτηκε για την Romfea.gr
Πόσο στα αλήθεια δυσκολεύτηκα να πάρω την απόφαση, εδώ και πολύ καιρό, για να αναφερθώ σε φαινόμενα, τα οποία έχουν εμφανιστεί από χρόνων, θα έλεγα, μέσα στο χώρο της Αγίας του Χριστού Εκκλησίας, απάδοντα στην κρατούσα από αιώνων ιεράν παράδοσιν τεθησαυρισμένην υπό των Αγίων Πατέρων. Δόξα τω Αγίω Θεώ ελήλυθεν ο καιρός δια ταύτην.
Θα αναφερθώ ιδιαίτερα στην παράδοσιν των εν τη εκκλησία τελουμένων Ιερών Ακολουθιών υπό των λειτουργών και διακόνων αυτών, ιερέων και δη ιεροψαλτών.
Οι πάντες κόπτονται δια την παράδοσιν των λατρευτικών τελετών και των Ιερών Ακολουθιών, ελάχιστοι όμως οι τηρηταί και εφαρμόζοντες αυτάς, και πλείστοι οι καταστρατηγούντες αυτάς επηρεαζόμενοι υπό διαφόρων εκμοντερνιστικών φαινομένων, ξένων πάντη εις την ιεράν ημών παράδοσιν. Βεβαίως, πολλά θα πρέπει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να γραφούν περί τούτων αλλά επιλείψει με ο χρόνος διηγούμενον εν γραφίδι. Δεν θα επεθύμουν να παρεξηγηθώ επί των κάτωθι γραφομένων μοι υπό των αγαπητών μοι αδελφών και συλλειτουργών, ιδία όμως υπό των ευλαβών ιεροψαλτών των διακονούντων τα ιερά αναλόγια. Άλλωστε, τα παρατιθέμενα κατά την σειράν γραφόμενα δεν είναι προσωπική μου και μόνον εκτίμησις αλλά και άλλων πολλών πιστών στην παράδοσιν αδελφών χριστιανών.
Οι πάντες κόπτονται δια την παράδοσιν των λατρευτικών τελετών και των Ιερών Ακολουθιών, ελάχιστοι όμως οι τηρηταί και εφαρμόζοντες αυτάς, και πλείστοι οι καταστρατηγούντες αυτάς επηρεαζόμενοι υπό διαφόρων εκμοντερνιστικών φαινομένων, ξένων πάντη εις την ιεράν ημών παράδοσιν. Βεβαίως, πολλά θα πρέπει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να γραφούν περί τούτων αλλά επιλείψει με ο χρόνος διηγούμενον εν γραφίδι. Δεν θα επεθύμουν να παρεξηγηθώ επί των κάτωθι γραφομένων μοι υπό των αγαπητών μοι αδελφών και συλλειτουργών, ιδία όμως υπό των ευλαβών ιεροψαλτών των διακονούντων τα ιερά αναλόγια. Άλλωστε, τα παρατιθέμενα κατά την σειράν γραφόμενα δεν είναι προσωπική μου και μόνον εκτίμησις αλλά και άλλων πολλών πιστών στην παράδοσιν αδελφών χριστιανών.
Η ιερά λοιπόν παράδοσις, και όντως υπάρχει ιερά, διότι, κατά τον θείον Χρυσόστομον, τα επί της γης εν τω ναώ τελούμενα τάξιν έχουσιν ουρανίων πραγμάτων. Κόπτονται πολλοί των εν τη εκκλησία τελουμένων, ιερείς τε και ιεροψάλται. Πόσο στα αλήθεια εννοούν αυτήν την παραδοθείσαν από αιώνων παράδοσιν; Ποια είναι αυτή η παράδοσις; Πώς ερμηνεύεται, πώς εκφράζεται, πού αποσκοπεί; Παράδοσις, το λοιπόν, λειτουργική, μυσταγωγική, προσευχητική, αγιαστική. Είχον την από Θεού ευλογίαν και το πολύ Αυτού έλεος να ποδηγετηθώ μονάζων παιδιόθεν εις το αγιώνυμον Όρος και δη εν τη ερήμω αυτού.
Εντρύφησα θείω έρωτι σ΄αυτήν την παράδοσιν, η οποία δια το Άγιον Όρος αποτελεί δόγμα. Εκεί, το λοιπόν, ιώτα εν ή μια κεραία, κατά το αγιογραφικόν, δεν παρήρχετο εξ αυτής. Θα ισχυριστείτε ότι εδώ είναι κόσμος και δυστυχώς δεν μπορούν να εφαρμοστούν και να τηρηθούν τα πάντα κατά την άκραν αυτών τυπικήν διάταξιν. Εφαρμόζομε την, ως μας συμφέρει, οικονομίαν κατά το δοκούν, ως δόξει τοις προεστώσι εν τη εκκλησία.
Και οι διακονούντες τα ιερά αναλόγια ιεροψάλται ως και αυτοί κανονίζουν τα ιερά γράμματα των ύμνων κατά την ιδίαν αυτών κρίσιν. Παρακολουθώ είτε δια ζώσης εν τη εκκλησία είτε δια τηλεοπτικών αναμεταδόσεων να περιφρονείται και να εξευτελίζεται κυριολεκτικώς η κατά τα άλλα ποθητή παράδοσις. Τα περισσότερα ιερά αναλόγια προσβάλλονται υπό των ιεροψαλτών, κορυφαίων και μη, δια της χρήσεως ξένων προς την παράδοσιν της ψαλτικής τέχνης μουσικών βοηθημάτων, ήτοι ισοκράτου, ακόμη και αρμονίου. Η χρήσις επίσης των συσκευών τάμπλετ καθίσταται προσβλητική έναντι των παραδοσιακών ιερών βιβλίων, τα οποία εγράφησαν υπό των μεγάλων Αγίων Πατέρων και υμνογράφων της Εκκλησίας μας.
Το αυτό δυστυχώς παρατηρείται και σε ορισμένους ιερείς, οι οποίοι τα χρησιμοποιούν ως τυχόν ευκολία και άνεση, πολύ άσχημο, ανεπίτρεπτο και ασεβές. Τα τάμπλετ δεν υποκαθιστούν την τυπική διάταξη των Ιερών Ακολουθιών της Εκκλησίας μας (δηλαδή κλείνουμε τα βιβλία, τίθενται αυτά εν αχρηστία και καθίστανται εις τους νεοτέρους εντελώς άγνωστα). Υποφέρω αφάνταστα και αγανακτώ για το κατάντημα αυτό. Πόσο μπορούν να συνειδητοποιήσουν πλείστοι, εκτός εξαιρέσεων, ιεροψάλται την αναληφθείσαν εξ αυτών ιεράν διακονίαν;
Γιγνώσκουν α αναγιγνώσκουν; Και ψάλλουν ως πρέπει τα μεγαλεία του Θεού; Υπήρχαν στα αλήθεια στην παράδοσιν της ψαλτικής τέχνης και λειτουργίας υποκατάστατα, δια την απόδοσιν των ψαλλομένων, της φωνητικής δυνατότητος και ικανότητος; Τουτέστιν υπήρχε συσκευή ισοκρατήματος και άλλων ηλεκτρονικών μέσων αρμονίας στους παλαιούς μεγάλους διδασκάλους της βυζαντινής μουσικής παράδοσης;
Από τα μέσα τουλάχιστον του δεκάτου ενάτου αιώνος και του εικοστού μέχρι και των ημερών μας, καταξιωμένοι διδάσκαλοι της μουσικής τέχνης και λατρείας, τους οποίους πλείστοι εξ ημών είχομεν την ευλογίαν και τιμήν να γνωρίσομε, δεν χρησιμοποιούσαν ούτε καν τον τονοδότη. Ήσαν, όντως, μεγάλοι και αφιέρωσαν την όλη των ζωήν στην παράδοσιν και διαιώνισιν της λατρευτικής ψαλτικής διακονίας, μιμηταί γενόμενοι των αειμνήστων διδασκάλων των.
Τι λοιπόν επιτυγχάνομε με τα ανωτέρω βοηθήματα κατά την διεξαγωγήν των Ιερών Ακολουθιών; Μήπως τινές των ιεροψαλτών έχουν την ψευδαίσθησιν ότι μέσω αυτών θα ακουσθούν ωραίοι στο εκκλησίασμα ή και ακόμα ότι μέσω αυτών θα καλύψουν τυχόν ελλείψεις των της μουσικής των γνώσεως και καλλιεργείας; Πλανώνται πλάνην οικτράν. Με την χρήσιν των ανωτέρω βοηθητικών οργάνων τολμώ να ειπώ, κατά τον ψαλμωδόν, ότι η προσευχή αυτών γενέσθω εις αμαρτίαν. Υπάρχει μέσω αυτών κατάνυξις, προσευχή, συμμετοχή στα φοβερά τελούμενα και δη εις το υπερφυές μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας; Συγχωρέστε με πολύ, το φαινόμενο αυτό με στεναχωρεί, με θλίβει, με σκανδαλίζει. Και όχι μόνον εμέ τον ελάχιστον αλλά και πολλούς ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι επιθυμούν να συμμετέχουν στα ιερά μυστήρια της εκκλησίας μας εν φόβω Θεού εν κατανύξει ψυχής και αγιασμώ.
Ενθυμούμαι τον μακαριστόν Μητροπολίτην Νεαπόλεως κυρό Διονύσιον, τον σοφόν ιεράρχην, τον άρχοντα τελετουργόν και περί την της εκκλησίας και των μυστηρίων αυτής ευπρέπειαν ακραιφνή και μαγαλόπρεπον, όστις μοι έλεγε: «Πάτερ Παύλε πόσο πρέπει να προσέχουμε την ζωή μας και την στάσιν μας μέσα στην εκκλησία, όλοι εμείς που μας καταξίωσε ο Θεός να την διακονούμε, αρχιερείς, ιερείς, διάκονοι και ιεροψάλται! Πόσο ωραία είναι να ξέρει κανείς να στέκεται μέσα στον ιερόν χώρον της εκκλησίας! Ο αρχιερεύς, ο ιερεύς, ως λειτουργοί, να ευλογούν και να αγιάζουν τον ευσεβή λαόν, οι ιεροψάλται να ψάλλουν με ευλάβεια, να κάνουν το σταυρό τους και βλέποντας αυτούς ο πιστός λαός του Θεού, τον οποίον αντιπροσωπεύουν, να κατανύσσεται, να προσεύχεται αληθινά και να αγιάζεται. Αιωνία η μνήμη αυτού του μεγάλου και σώφρονος Ιεράρχου, όστις με εδίδαξε πολλά, ποδηγετώντας με τον ανάξιον στην αξίαν των εν τη εκκλησία τελουμένων.
Στη συνέχεια των γραφομένων μοι, θα ήθελα να απευθυνθώ προς τους νεοφύτους εν τη εκκλησία ιεροψάλτας. Ακούω εν τω κόσμω μία ασυνήθιστη εκτέλεσιν της ψαλτικής υμνολογίας, βαπτισμένην ως αγιορειτικόν ύφος. Πόσο στα αλήθεια πιστεύουν ορισμένοι ότι ψάλλοντας κατ’ αυτούς κατά το αγιορειτικόν ύφος θα είναι πετυχημένοι ως ψάλται. Και πάλιν πλανώνται πλάνην οικτράν. Εκτελούν το αγιορειτικόν ύφος; Το γνώρισαν από κοντά; Το άκουσαν; Το κατανόησαν ή ό,τι τους έρθει λέγουν; Πόσο λυπούμαι! Το θεωρώ ασέβειαν προς την αγιορετικήν παράδοσιν και όχι μόνον. Ακόμη και Αγιορείται πατέρες είναι ενοχλημένοι με αυτήν την κατάστασιν, διότι ο κάθε τόπος φέρει την ιδίαν παράδοσιν.
Οι εν λόγω ψάλται δεν έχουν προσωπικότητα, δεν έχουν ιδίαν ικανότηταν φωνητικής αποδόσεως και εκτελέσεως; Τι λοιπόν τους προσφέρει το λαναθασμένον κατά την εκτέλεσίν των αγιορειτικόν ύφος; Εγώ ο ελάχιστος είμαι αγιορείτης. Γνώρισα προ πεντηκονταετίας ουκ ολίγους ικανούς και αξίους κατά την ψαλτικήν παράδοσιν και εκτέλεσιν αγίους πατέρας. Δεν υπήρχε στο Άγιον Όρος ενιαία ψαλτική παράδοσις. Η κάθε ιερά μονή και ιερά σκήτη είχον και εξακολουθούν να έχουν την δικήν των παραδοσιακήν εκτέλεσιν. Μνημονεύω τον αείμνηστο Γέροντά μου πατέρα Θωμά, τον κορυφαίο εκτελεστή και μύστη της πατρώας βυζαντινής μουσικής, ο οποίος δίδαξε ουκ ολίγους μοναχούς με ζήλο, με αγάπη, εστιάζοντας εις την κατά το δυνατόν ακριβή εκτέλεσιν των μαθημάτων με την αρμόζουσα χρονική αγωγή και την συνεχή μελέτη.
Ακόμη ηχούν στο μυαλό μου τα λόγια του «διάβασμα πάτερ Παύλε», φἐρων δε εγώ ο ταπεινός ως ιεράν παρακαταθήκην τας πολυτίμους συμβουλάς του, άδοντας και ψάλλοντας εν όλη ψυχή και καρδία τα μεγαλεία του Θεού εις μνημόσυνον αυτού. Έψαλλαν οι πατέρες και έλεγαν: η Παναγία μάς έδωσε το χάρισμα προς δόξαν του Υιού της και Θεού ημών. Δεν υπήρχε λοιπόν προβολή ή η ψευδαίσθησις που υπάρχει σε ορισμένους νέους εκκολαπτομένους ιεροψάλτας ότι, εάν ψάλλουν, κατ’ αυτούς, κατά τον αγιορειτικόν τρόπον εκφράσεως θα γίνουν και ψάλται. Λυπηρόν το φαινόμενον.
Ας το προσέξουν λοιπόν και οι διδάσκοντες την βυζαντινήν μουσικήν για τους μαθητάς των. Να προσπαθούν να ψάλλουν σωστά, ολοκληρωμένα, από εγχειρίδια κλασικών και απλών μαθημάτων χωρίς μιμητισμό –φαινόμενο απαράδεκτο ειδικά στις ημέρες μας–ακόμα και των διδασκάλων των αλλά να διατηρήσουν την προσωπικότητά τους, προσπαθώντας να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των ημερών της όλης λατρευτικής ζωής και παράδοσης της Εκκλησίας, εφόσον επιθυμούν και θέλουν να γίνουν εν καιρώ πετυχημένοι και ικανοί ιεροψάλται. Ας συνειδητοποιήσουμε όλοι μας ότι, όπως προανέφερα, τα εντός της επί γης Εκκλησίας του Χριστού τελούμενα τάξιν έχουσιν ουρανίων πραγμάτων.
Κατακλείοντας δράττομαι της ευκαιρίας απευθυνόμενος μετά του προσήκοντος σεβασμού προς τους κατά τόπους αγίους αρχιερείς, να υπομνήσω την όσο το δυνατόν μέριμνάν των για την εξεύρεσιν ικανών προσώπων για την εκμάθησιν της εκκλησιαστικής βυζαντινής μουσικής στις αντιστοιχες σχολές των επαρχιών των, ούτως ώστε να καλύπονται οσημέραι τα δημιουργηθέντα κενά των ιερών αναλογίων.
Η δόξα και το μεγαλείο της ιεράς παραδόσεως της ψαλτικής διακονίας των παρελθουσών αιώνων ως και των ημερών μας, με τα αναστήματα και ιερά τέρατα της ιεροψαλτικής τέχνης, ας απηχούν την ζωή ημών των μεταγενεστέρων, τάχατε ιεροψαλτών, μιμηταί αυτών γενόμενοι στην ορθή γνώση, σπουδή, φαντασία και ικανότητα εκτελέσεων, ευλάβεια, φόβο θεού και ταύτα πάντα προς αγιασμόν και σωτηρίαν των πενομένων δι’ αυτήν ψυχών ημών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου