Ἁγίου Γερασίμου Παλλαδᾶ Ἅπαντα,
εἰσαγωγὴ - κριτικὴ ἔκδοση Ἑλένης
Σ. Χατζόγλου - Μπαλτᾶ δ. φ.,
τόμος Α΄,
συνέκδοση: Σύλλογος πρὸς διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων - Ἱερὰ
Μεγίστη Μονὴ Βατοπαιδίου,
Ἀθῆναι - Ἅγιον Ὄρος 2014,
σελ.
α΄-ιδ΄+278.
Μὲ ἀφορμὴ τὴν συμπλήρωση 300 ἐτῶν (1714-2014) ἀπὸ τὴν
κοίμηση τοῦ ἁγίου Γερασίμου, κυκλοφόρησε ὁ πρῶτος τόμος τῶν «Ἁπάντων» τοῦ
συγγραφικοῦ του ἔργου. Πρόκειται γιὰ μία καλαίσθητη ἔκδοση 300 σελίδων, τὴν
ὁποία ἀνέλαβαν ἀπὸ κοινοῦ ἡ Ἱερὰ Μεγίστη Μονὴ Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους καὶ ὁ
«Σύλλογος πρὸς διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων» (ποὺ ἱδρύθηκε μὲ ἕδρα στὴν Ἀθήνα τὸ
1899 ἀπὸ τὸν Δημήτριο Βικέλα). Τὴν ἔκδοση
ἐπιμελήθηκε ἡ διδάκτωρ φιλολογίας Ἑλένη Χατζόγλου - Μπαλτᾶ.
Τὸ ἔργο προλογίζουν ὁ Μακαριώτατος πάπας καὶ πατριάρχης
Ἀλεξανδρείας κ. Θεόδωρος Β΄ καὶ ὁ καθηγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Μονῆς Βατοπαιδίου κ.
Ἐφραίμ, ἐνῶ ἕπεται ὁ πρόλογος τοῦ προέδρου τοῦ ΣΩΒ ὁμοτίμου καθηγητῆ Βυζαντινῆς
Φιλολογίας κ. Κωνσταντίνου Μανάφη, καθὼς καὶ προλογικὸ σημείωμα τῆς
ἐπιμελήτριας τοῦ τόμου.
Μὲ τὸ παρὸν βιβλίο προβάλλεται ἡ ζωὴ καὶ ἕνα μέρος ἀπὸ τὸ
ἀνέκδοτο συγγραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Γερασίμου
Παλλαδᾶ, πατριάρχη Ἀλεξανδρείας, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στὴν Κρήτη καὶ
σταδιοδρόμησε ὡς δάσκαλος καὶ ἱερωμένος σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς
τουρκοκρατούμενης Ἑλλάδας (Πελοπόννησο, Ἄρτα, Παραμυθία, Ἰωάννινα). Διετέλεσε
μητροπολίτης Καστορίας καὶ Ἀδριανουπόλεως καὶ στὴν συνέχεια ἐξελέγη πατριάρχης
Ἀλεξανδρείας (τὸ ἔτος 1688), θέση στὴν ὁποία παρέμεινε ἐπὶ εἴκοσι δύο συναπτὰ
ἔτη. Ἐτελεύτησε ὁσιακῶς στὴν Ἱερὰ Μ. Μονὴ Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους. Διακρίθηκε
γιὰ τὸ ποιμαντικὸ καὶ διοικητικό του ἔργο, ἐνῶ ἀναδείχθηκε ἔξοχος ἱεροκήρυκας
καὶ συγγραφέας.
Τὸ συγγραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Γερασίμου
ὑπῆρξε πλούσιο καὶ πολυσχιδές.
Ὁ Α΄ τόμος τῶν «Ἁπάντων» του διακρίνεται σὲ δύο μέρη. Τὸ πρῶτο περιέχει
πληροφορίες ἀπὸ τὴν ζωή του καὶ ἀποτελεῖ μία ἱστορικὴ βιογραφία ποὺ ἀναπαριστᾶ
τὴν ἐποχὴ καὶ ἰχνηλατεῖ τὴν δράση του. Τὸ δεύτερο μέρος ἀποτελεῖ κριτικὴ ἔκδοση
ἑνὸς τμήματος ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικούς του λόγους, μὲ κοινὸ γνώρισμα τὸ
ἠθικο-διδακτικό τους περιεχόμενο.
Ἀναλυτικότερα, στὸ βιβλίο
αὐτὸ συντίθενται πολλὰ στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὸν ἅγιο καὶ τὴν ἐποχή του, ποὺ
συνδέονται ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μὲ τὴν πνευματικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ κατὰ τὴν
περίοδο τῆς τουρκοκρατίας καὶ βενετοκρατίας στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο.
Σύμφωνα μὲ τὴν κατάταξη τῶν κεφαλαίων τοῦ τόμου, στὸ Α΄ μέρος παρακολουθοῦνται
τὰ πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου στὴν βενετοκρατούμενη Κρήτη καὶ ὁ ἀντίκτυπος
ποὺ εἶχε γιὰ τὴν μετέπειτα πορεία του ἡ κατάληψη τοῦ Χάνδακα (= Ἡρακλείου) ἀπὸ
τοὺς Τούρκους τὸ 1669. Ἔκτοτε λόγῳ ἀδυναμίας νὰ ἐπιστρέψει στὴν γενέτειρά του
θὰ σταδιοδρομήσει στὴν τουρκοκρατούμενη Ἤπειρο καὶ Πελοπόννησο. Στὴν συνέχεια
παρουσιάζονται πληροφορίες ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἁρχιερατική του διακονία στὴν Καστοριὰ
καὶ τὴν Ἀδριανούπολη καὶ κυρίως τὴν πατριαρχία στὴν Αἴγυπτο. Ἀρκετὰ γεγονότα
συνθέτουν τὶς ποιμαντικές του δραστηριότητες, ὅπως τὰ δύο ταξίδια του στὴν
Μολδοβλαχία, διάφορες ἐπὶ μέρους διοικητικὲς ἀποφάσεις, ἀλληλογραφία καὶ
διαπροσωπικές του σχέσεις κ. ἄ. Παρουσιάζονται ἡ μέριμνά του γιὰ τὴν διαδοχή
του στὸν πατριαρχικὸ θρόνο, ἡ μετάβαση στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἡ ὁσιακὴ τελευτή του
στὴν Ἱ. Μ. Μ. Βατοπαιδίου, ὅπου φυλάσσεται ἡ εὐωδιάζουσα ἁγία κάρα του.
Στὸ Β΄ μέρος προτάσσεται μία γενικὴ
εἰσαγωγὴ στοὺς ἐκκλησιαστικοὺς λόγους, οἱ ὁποῖοι ἐκδίδονται κριτικῶς (δηλαδὴ βάσει τῶν χειρογράφων κωδίκων ποὺ τοὺς
παραδίδουν) στὸν τόμο. Ἐπίσης γίνεται λόγος γιὰ τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου καὶ
εἰδικότερα γιὰ τὴν περὶ θανάτου θεολογία του, γιὰ τὶς πηγὲς τοῦ ἔργου του, γιὰ
τὴν γλώσσα, τὸ ὕφος καὶ τὴν ρητορικότητα τῶν κειμένων, καθὼς καὶ γιὰ τὶς
ἐκδοτικὲς ἀρχὲς ποὺ ἀκολουθήθηκαν στὴν ἐργασία αὐτή. Οἱ ἐκδιδόμενοι λόγοι
ἐπιγράφονται ὡς ἑξῆς: Περὶ μυστηρίων. Περὶ ἱερωσύνης. Περὶ ἐξομολογήσεως. Περὶ
θείας κοινωνίας. Λόγος στὸ ρητὸ «ἐξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης» (Βαροὺχ γ΄ 37).
Στὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου. Πέντε λόγοι εἰς τεθνεῶτας.
Τὰ ὁμιλητικὰ αὐτὰ κείμενα ἀποτελοῦν ἕνα
πλούσιο πεδίο, ὅπου ἀναδεικνύονται ζητήματα ἀνθρωπολογικοῦ ἐνδιαφέροντος, ὅπως εἶναι τὸ αὐτεξούσιο, τὰ σωστικὰ μέσα τῆς χάριτος τοῦ
Θεοῦ, ὁ θάνατος καὶ ἡ φθορὰ τῆς ἀνθρώπινης φύσεως κ. ἄ. Ἂν καὶ πραγματεύονται
θέματα κοινότοπα γιὰ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς συγγραφεῖς διαχρονικά, ἀποτυπώνουν
ὅμως ἐναργῶς τὶς ἀνάγκες τῆς συγκεκριμένης ἐποχῆς ποὺ τὰ γέννησε καὶ τῶν
ἀνθρώπων στοὺς ὁποίους ἀπευθύνονται, τὶς ἀγωνίες καὶ τὰ πνευματικά τους
βιώματα. Ταυτόχρονα συνιστοῦν ἕναν θεολογικὸ λόγο μεστό, προσιτό, οἰκεῖο καὶ
ἐνδιαφέροντα, ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν δική μας ἐποχή, ἐφόσον ἀποβλέπουν στὴν κατὰ
Θεὸν ἀνόρθωση τῆς ἀνθρώπινης προσωπικόητας καὶ βοηθοῦν τοὺς ἀνθρώπους νὰ
ἀναπτύξουν τὴν αὐτοσυνειδησία καὶ τὴν θεογνωσία τους μέσα στὸν χῶρο τῆς
ὀρθόδοξης παράδοσης. Πολύτιμα κειμήλια θεωροῦνται τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γερασίμου,
πνευματόβρυτα λόγια περικλείουν οἱ διδαχὲς καὶ τὰ συγγράμματά του, γι’ αὐτὸ καὶ
εἶναι ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη νὰ ἐκδοθοῦν.
Ὡς ἐλάχιστο δεῖγμα ἀπὸ τὴν πλούσια ἐργογραφία τοῦ ἁγίου
προσφέρεται ὁ παρὼν τόμος στὸ ἀναγνωστικὸ κοινό. Ἐκφράζεται δὲ ἀπὸ τὴν
ἐπιμελήτριά του ἡ βεβαιότητα ὅτι μὲ τὴν μελλοντικὴ ἔκδοση τοῦ συνόλου τῆς
ὁμιλητικῆς του παραγωγῆς, θὰ φωτιστοῦν πληρέστερα πτυχὲς τοῦ προσώπου καὶ τῆς
θεολογικῆς του σκέψεως, ἐνῶ παράλληλα θὰ ἐμπλουτιστεῖ καὶ ἡ μεταβυζαντινὴ γραμματεία
μὲ ἀξιόλογα δείγματα γλωσσικοῦ, ρητορικοῦ καὶ θεολογικοῦ ἐνδιαφέροντος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου