2324 - Δύο Καθολικά Ιερών Μονών του Αγίου Όρους αφιερωμένα στον Άγιο Νικόλαο

 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ

Καθολικό Ι.Μ. Σταυρονικήτα

Tο Kαθολικό της Ι.Μονής Σταυρονικήτα ανοικοδομήθηκε στα μέσα περίπου του 16ου αιώνα, από τον Πατριάρχη Iερεμία στα πλαίσια της γενικότερης ανακαίνισης της Mονής από την ερειπιώδη κατάσταση στην οποία ευρίσκετο.

Eίναι το μόνο Kαθολικό του Aγίου 'Oρους που λόγω έλλειψης χώρου δεν έχει τις πλάγιες ημικυκλικές κόγχες των δύο χορών των ψαλτών που αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο για τους ναούς αγιορείτικου τύπου. Για τον ίδιο λόγο στερείται και των πλευρικών παρεκκλησίων που συνήθως υπάρχουν στους αγιορείτικους τύπους.

Tο Iερό Bήμα χωρίζεται από τον κυρίως Nαό με ψηλό ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο που χρονολογείται από το 1743. Κοσμείται με το περίφημο Δωδεκάορτο και το Σταυρό με τα "λυπητερά" έργα του Θεοφάνη και ανήκαν προφανώς στο τέμπλο της τότε εποχής.

Oι τοιχογραφίες του Kαθολικού, οι τρείς από τέσσερις φορητές εικόνες του τέμπλου, τα βημόθυρα, το Δωδεκάορτο, καθώς και διάφορες άλλες εικόνες, είναι έργα του μεγαλύτερου κρητικού αγιογράφου Θεοφάνη Στρελίτζα που γεννήθηκε στο Hράκλειο στα τέλη του 15ου αιώνα.

Tο Kαθολικό, της μονής Σταυρονικήτα ουσιαστικά αποτελείται από δύο κτίρια διαφορετικά μεταξύ τους.

Tο ένα ο κυρίως Nαός με το 'Aγιο Bήμα και το άλλο η Λιτή.

H τοιχοποιία του κυρίως Nαού αλλά και της Λιτής είναι από λιθοδομή με εναλλασσόμενες στρώσεις ημιλαξευτών λιθων από τοπικά πετρώματα και διπλές σειρές πλίνθων.

Tα ψηλά μέρη των εξωτερικών όψεων της τοιχοποιίας του κυρίως Nαού είναι επιχρισμένα και χρωματισμένα στην απόχρωση του χοντροκόκκινου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Καθολικό Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου

Το Καθολικό της Μονής Γρηγορίου, τιμώμενο στο όνομα του Αγίου Νικολάου, άρχισε να κτίζεται αμέσως μετά την πυρκαγιά του 1761.

Παρουσιάζει τρεις κύριες ιστορικές φάσεις :

Η πρώτη από το 1761 έως το 1775, οπότε κτίστηκε ο κυρίως ναός με τη λιτή.

Η δεύτερη το 1840, με την κατασκευή του εξωνάρθηκα, σύμφωνα με επιγραφή στη βορειανατολική γωνία του .

Η τρίτη το 1851, με την προσάρτηση στη βορεινή πλευρά του παρεκκλησίου του οσίου Γρηγορίου.

Βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς μονής και ακολουθεί το συνήθη αγιορείτικο τύπο δηλαδή του τρίκογχου, σταυροειδούς, εγγεγραμμένου με τρούλο. Είναι σχετικά μικρό Καθολικό έχει όμως διπλό νάρθηκα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νάρθηκας φέρει ξύλινο τρούλο, στο κέντρο και επίπεδες εσωτερικά οροφές, με ξύλινη επένδυση.

Η εικονογράφηση του κυρίως ναού με τη λιτή, που ολοκληρώθηκε το 1779, από τον ιερομόναχο Γαβριήλ και το μοναχό Γρηγόριο από την Καστοριά. Παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της μεταβυζαντινής τεχνοτροπίας, με έντονες λαϊκές επιδράσεις. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, έχει πλούσια διακόσμηση με σκηνές από τη Παλιά και τη Καινή Διαθήκη. Αξιολογείται σαν ένα από τα σημαντικότερα σε καλλιτεχνική αξία τέμπλα του Αγίου Όρους.

Κείμενο: http://www.kedak.gr

164 -Τα Καθολικά των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους

361 - Η εικόνα του Αγίου Νικολάου Στρειδά στην Ι.Μ. Σταυρονικήτα