Στέφανος Παλιομπέης
Δρ Αρχαιολόγος, ΥΠΠΟΑ / Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων
Δρ Αρχαιολόγος, ΥΠΠΟΑ / Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων
Προσκυνητών και περιηγητών εντυπώσεις
μέσα από το «Βιβλίο Επισκεπτών» της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους
από το 1874 έως το 1912
Περίληψη της Εισήγησης:
Η καταχώρηση του ονόματος των προσκυνητών / περιηγητών του Αγίου Όρους και η αποτύπωση ενός σύντομου σχολιασμού των εντυπώσεών τους από την επισκεψή τους στο Περιβόλι της Παναγίας σε ειδικά για τον σκοπό αυτό προοριζόμενα Βιβλία αποτελεί συνήθη πρακτική. Πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι «Βιβλία Εντυπώσεων / Επισκεπτών» τηρούνταν σε όλες τις αγιορειτικές Μονές αλλά και Σκήτες. Τουλάχιστον για 12 από τις 20 Μονές είναι γνωστά τα «Βιβλία Επισκεπτών», ενώ για τις υπόλοιπες δεν υπάρχουν -τουλάχιστον προς το παρόν- στοιχεία. Από τα παλαιότερα Βιβλία της περιόδου των πρώιμων περιηγητών (16ος – 17ος αι.) αλλά και την κατ’ εξοχήν περίοδο του περιηγητισμού στο Άγιον Όρος (18ος – 19ος αι.) δεν σώζεται δυστυχώς κανένα. Τα σωζόμενα νεότερα Βιβλία περιέχουν καταγραφές επισκεπτών μόλις του περασμένου αιώνα. Στην πλειοψηφία τους καλύπτουν τα Βιβλία αυτά χρονολογικά περιόδους του 20ου αιώνα, ορισμένα την περίοδο του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Εξέχουσα θέση μεταξύ αυτών καταλαμβάνει το παλαιότερο σωζόμενο σχετικό Βιβλίο, το «Βιβλίο Επισκεπτών της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους» καλύπτοντας τη χρονική περίοδο ενός σχεδόν αιώνα, από το 1874 μέχρι το 1961. Στις 489 σελίδες του μεγάλων διαστάσεων σταχωμένου Βιβλίου εμπεριέχονται εκατοντάδες ιδιόχειρες εγγραφές με σύντομα ή εκτενέστερα σχόλια Ελλήνων προσκυνητών και κυρίως “υψηλής περιωπής” ξένων επισκεπτών/περιηγητών του Αγίου Όρους. Μέσα από το πρωτογενές αυτό υλικό προσφέρεται η δυνατότητα σκιαγράφησης της ανθρωπογεωγραφίας της περιήγησης του Αγίου Όρους, που περιορίζεται σε πρώτη φάση της έρευνας στο διάστημα από το 1874 μέχρι την απελευθέρωσή του το 1912, που αποτελεί τομή στην ιστορική του πορεία.
Η πλήρης καταγραφή των μεμονωμένων προσώπων επιτρέπει τον εντοπισμό, εκτός των ήδη από άλλες πηγές γνωστών, και πολυάριθμων άγνωστων μέχρι σήμερα επισκεπτών. τόσο ορθόδοξων Ελλήνων προσκυνητών όσο και αλλόθρησκων ξένων περιηγητών διαφόρων εθνικοτήτων, με πολλαπλές ιδιότητες, όπως ιεράρχες και κληρικοί, διευθυντές εκδόσεων, συγγραφείς, Ακαδημαϊκοί, μέλη Βασιλικών Οίκων, μέλη Διπλωματικών Αρχών, Στρατιωτικοί, Καθηγητές Πανεπιστημίων κ.ά.
Οι καταχωρήσεις γίνονται, εκτός από τα ελληνικά, σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά και στα τουρκικά. Χαρακτηριστική είναι η συχνή καταχώρηση όχι μόνο του ονόματος αλλά και των σχολίων ξένων επισκεπτών στην ελληνική. Οι καταχωρήσεις αποτυπώνονται με τη μορφή της απλής υπογραφής του επισκέπτη, ενός ως επί το πλείστον σύντομου κειμένου, σπανιότερα ενός εκτενούς ως και ολοσέλιδου κειμένου εντυπώσεων.
Η έρευνα έχει στόχο, εκτός από την καταλογογράφηση του συνόλου των προσκυνητών και περιηγητών με παράθεση των βιογραφικών τους στοιχείων, τη διερεύνηση της σχέσης τους γενικότερα με το Άγιον Όρος, τον σχολιασμό των εντυπώσεών τους και του τρόπου έκφρασης αυτών αλλά και την αναζήτηση τυχόν άγνωστων μέχρι σήμερα περί Αγίου Όρους κειμένων αυτών.
Το Βιβλίο Επισκεπτών της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους αποτελεί μία ανεκτίμητη πρωτογενή πηγή για την έρευνα του περιηγητικού φαινομένου στο Περιβόλι της Παναγίας.
Όλες οι ανακοινώσεις, των τριών Επιστημονικών Εργαστηρίων της Αγιορειτικής Εστίας:
…καθώς και παλαιότερες δικές μας αναρτήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου