13570 - Νέο βιβλίο: Φτερουγίσματα στον Άθω

Αντωνίου Εμμ. Στιβακτάκη «Φτερουγίσματα στον Άθω»

ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ ΑΕ,

Ηράκλειο 2020,

σχ. 8ο (24 Χ 17),

σσ. 350

Παρουσίαση βιβλίου: Κωστής Ηλ. Παπαδάκης

http://ret-anadromes.blogspot.com

Ο Ηρακλειώτης συγγραφέας κ. Αντώνιος Εμμ. Στιβακτάκης είναι γνωστός και στην πόλη μας από τα ποικίλα δημοσιεύματά του σε τοπικά περιοδικά και εφημερίδες, αλλά και από τα δεκάδες βιβλία του για το Άγιον Όρος, την ιερή κιβωτό τής Ορθοδοξίας και του έθνους, ώστε δικαίως θα μπορούσε να διεκδικήσει τον επίζηλο τίτλο του
 «Συγγραφέα τής Αγιορείτικης τού Άθω Πολιτείας». Όμως, ακόμα πιο ενδιαφέρον για μας τους Κρητικούς πρέπει να θεωρήσουμε το γεγονός ότι πολλά εκ των παραπάνω για το Άγιον Όρος έργων του αφορούν σε μελέτες αναφερόμενες στις σχέσεις τής Κρήτης με την Αθωνική Πολιτεία. Αναφέρουμε δειγματικά τα βιβλία του «Το Άγιον Όρος και η Κρήτη», «Μορφές Κρητών Αθωνιτών» (όπου παρουσιάζονται τουλάχιστον τέσσερις δεκάδες Κρήτες Αγιορείτες), «Ο Γέρων Αβιμέλεχ» και «Γέροντας Δαμασκηνός ο Αγιοβασιλειάτης», αλλά και τα αφορώντα ειδικότερα στο Ρέθυμνο, όπως ο «Αρχιμανδρίτης Ελευθέριος Νουφράκης» και το βιβλίο του για το χωριό της γυναίκας του, τα Σακτούρια Αγίου Βασιλείου, έργα που παρουσιάσαμε με αντίστοιχες κριτικές μας στο πρόσφατο και απώτερο παρελθόν. Όλα την αναφορά τους έχουν στο νησί μας, την Κρήτη και το Ρέθυμνο, και ένεκα τούτου αποκτούν και ιδιαίτερα σοβαρό κρητολογικό ενδιαφέρον, συμπληρώνοντας αναμφίβολα ένα δυσαναπλήρωτο βιβλιογραφικό κενό και εμπλουτίζοντας, ωσαύτως, την πλούσια εκκλησιαστική μας παράδοση και την τοπική κρητική ιστορία.

Το τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο: «Φτερουγίσματα στον Άθω», έκδοση του Συλλόγου «Φίλοι του Αγίου Όρους», Ηρακλείου (Ηράκλειο 2020, σελ. 350), αποτελεί μια γενικότερη περιηγητική προσέγγιση- αντίθετα προς τις παραπάνω εξειδικευμένες περί το Άγιον Όρος ιστορικές και βιογραφικές πραγματείες τού συγγραφέα- που συγκροτεί, θα έλεγα, μια θαυμάσια «εγκυκλοπαίδεια» του Αγίου Όρους, στην οποία ο συγγραφέας με χρονολογική σειρά επισκέψεώς του συνοψίζει το σύνολο των δεκάδων ταξιδιών του στην αθωνική χερσόνησο, σε μήκος τεσσάρων, περίπου, δεκαετιών. Εδώ, παρουσιάζονται, περαιτέρω, πλείστα δυνατά βιώματα, οπτικές και ακουστικές εικόνες και προσεγγίσεις που άγγιξαν την ψυχή του στη διάρκεια των προσκυνημάτων του αυτών.

Το βιβλίο αφιερώνεται στον ευδοκίμως διατελέσαντα επί σειράν ετών Πρόεδρο του ηρακλειώτικου Συλλόγου «Φίλοι του Αγίου Όρους» κ. Γεώργιο Κρασανάκη, Ομότιμο Καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επευλογείται από τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Ειρηναίο, ο οποίος, μεταξύ άλλων, λίαν ευστόχως αποκαλεί τον συγγραφέα «φίλεργη μέλισσα, η οποία εκ διαφόρων ευόσμων του Άθωνος ανθέων περισυνέλλεξε και μας προσφέρει μέλι γλυκύτατο». Πάντως, σε κάθε περίπτωση, είμαι σε θέση και εξ ιδίας εμπειρίας, να γνωρίζω το έργο και τους φίλεργους πολυετείς αγώνες, τον μόχθο και την αγωνία του καλού φίλου ερευνητή και έμπειρου, επί δύο φορές, συνοδοιπόρου και συμπροσκυνητή στο Αγιώνυμον Όρος, Αντώνη Στιβακτάκη - και μάλιστα αυτήν κατά το καλοκαίρι τού 2007- που μόχθησε πραγματικά μαζί μου, ανταποκρινόμενος στην επιθυμία μου να «ανακαλύψω» και φωτογραφίσω το ξεχασμένο και άγνωστο στις μέρες μας κελλί τού Ρεθεμνιώτη ιερομονάχου και αγιογράφου Νέστορος Βασσάλου, ιδρυτή τής Ι. Μονής τού Σωτήρος, Κουμπέ, την βιογραφία τού οποίου τον καιρό εκείνον εκπονούσα. Και το αποτέλεσμα των μόχθων μας, χάρη και στον φίλο Αντώνη, την αγιορείτικη γνώση και τις άριστες σχέσεις και γνωριμίες, στέφθηκε από πλήρη επιτυχία και πέρα από κάθε προσδοκία η συγκομιδή μου σε νέα στοιχεία για τον άνδρα από τα Αρχεία και το Κειμηλιαρχείο της Ι. Μονής μετανοίας τού Νέστορος Βασσάλου, τη Διονυσίου.

Στο παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό περιηγητικό βιβλίο παρελαύνουν πλήθος στοιχείων γύρω από την τοπογεωγραφία της χερσονήσου του Αγίου Όρους, την αγιογραφία, αγιολογία, τον ασκητικό τρόπο ζωής των μοναχών και την πληθωρική της μοναστικής αγιορείτικης ζωής ειδική ορολογία, που ξενίζει, συνήθως, τον άπειρο επισκέπτη (μοναχική υπακοή, προσμονάριος, αρχοντάρης, αρχονταρίκι, κομποσκοίνι, σιωπή κ.λπ). Τις εμπειρίες, επίσης, του συγγραφέα και τα σπουδαία βιώματά του, τις ιστορίες τύπου «Γεροντικού», τις περίπυστες των Ιερών Μονών εικόνες και τα οδοιπορικά μέσα από τα περίφημα πλακόστρωτα σκιερά βυζαντινά μονοπάτια, που στις μέρες μας τείνουν, δυστυχώς, να εξαφανιστούν λόγω της εισβολής του αυτοκινήτου και σε αυτόν, ακόμα, τον απάτητο και «άβατο», κατά τα λοιπά, χώρο της ελληνικής χερσονήσου, αλλά και της λοιπής «κοσμικής βαρβαρότητας», όπως τις πανύψηλες κεραίες κινητής τηλεφωνίας, που έρχονται σήμερα να αφανίσουν από το Όρος όλην εκείνη τη συγκλονιστική γοητεία, αυστηρή παράδοση και παρθενική ομορφιά, όπως μας την περιέγραψε σε παλιότερες εποχές ο αοίδιμος Μητροπολίτης Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας, ενθουσιασμένος από το καταπληκτικό ειδικά φυσικό περιβάλλον της Κερασιάς: «Φύσις υψηλή και αιθέρια, ουρανογείτων, βλάστησις ποικίλη, υλομανούσα και ουρανομήκης… πηγαί αείρητοι…σμήνη πτηνών καλλικέλαδων…» .

Έτσι, στο εν λόγω περιηγητικό βιβλίο ξεναγούμαστε, περαιτέρω, τόσο στα κελλιά, τα Κυριακά, τις Σκήτες, τις Καλύβες και τα Μοναστήρια, όσο και σε τόπους άλλους περισσότερο ερημικούς, θεωρούμενους ως κάτι περισσότερο των πρώτων, ως τα «Άγια των Αγίων» της Αθωνικής Πολιτείας. Ως τόποι τέτοιοι καταγράφονται τα φρικτά Καρούλια, ο Άγιος Βασίλειος και οι Καλύβες της Κερασιάς, η Μικρή Αγία Άννα, τα ερημικά Κατουνάκια και τα Καυσοκαλύβια, η «έρημος» γενικότερα του Αγίου Όρους, που τη νιώθεις με την ψυχή σου να υπερίπταται ψηλά, μέσα στις θαυμάσιες ομορφιές του Όρους, τα επιβλητικά τοπία και τις σπάνιες μυροβολιές της φύσης, «μεταξύ Ουρανού και γης», κατά τον ομώνυμο τίτλο βιβλίου γνωστού Αγιορείτη λόγιου μοναχού.

Και δεν είναι αυτά μόνον, είναι και οι πολύωρες πνευματικές συζητήσεις που κυριολεκτικά «ανάβουν» στις απλωταριές των μονών ανάμεσα μοναχών και προσκυνητών ή και μόνο προσκυνητών, όσο και η λοιπή αγιοπνευματική και εκκλησιαστική ζωή που συνοδεύει και σηματοδοτεί τη ζωή μοναχών και προσκυνητών μέσα από το ανόθευτο και καθάριο λατρευτικό τυπικό που σε μεταφέρει άμεσα στον κόσμο της γνήσιας βυζαντινής λατρείας, εκκλησιολογίας υμνολογίας και παράδοσης, με τις πολύωρες κατανυκτικές ακολουθίες, την αυστηρή νηστεία και προσευχή (και μάλιστα υπό τη μορφή της λεγόμενης «νοεράς προσευχής»), που βοηθούν όλα στην κατανόηση του ρόλου της Εκκλησίας και του ανθρώπου εντός αυτής.

Ενδιαφέρουσες και οι εμπειρίες του συγγραφέα από την επικοινωνία του όλα αυτά τα χρόνια με σπουδαίες αγιορείτικες μορφές, όπως τον άγιο Παΐσιο, τον αείμνηστο λόγιο μοναχό Μωυσή και άλλες αγιοπνευματικές μορφές, που είχα κι εγώ την τύχη να γνωρίσω κατά τα οκτώ ταξίδια μου στο αγιώνυμο Όρος. Γιατί στο Όρος υπάρχουν και σήμερα αγιασμένοι μοναχοί^. και στις μέρες μας «ο Άθως αηδόνας τρέφει πολλάς και καλάς». Δεν θα τους συναντήσεις, βέβαια, στο λιμανάκι της Δάφνης ή στους αρσανάδες των Ι. Μονών, ούτε στα στενοσόκακα των Καρυών. Οι φωλιές των ερωδιών βρίσκονται ψηλά στις κορυφές και στους κρημνούς των βουνών. Εκεί θα τους αναζητήσεις και σίγουρα θα τους βρεις. Στις οπές της γης, στα φαράγγια και στους απορρώγες βράχους, βυθισμένους στην ηρεμία ακύμαντης βαθυγάλανης φύσης, ιεροφάντες σιωπηλοί στις καλύβες και στα ησυχαστήρια, που πνίγονται στο μυροβόλο αθωνικό δάσος αλλά και στα κελλιά των κοινοβίων υποταγμένους στην άσκηση και την υπακοή. Κι αυτό, γιατί, όπως λέει και ο αοίδιμος μοναχός Μωυσής, στο Άγιον Όρος ό,τι ζητάς βρίσκεις ^. αν έλθεις να βρεις αρχαίους πύργους, φυσικές καλλονές, ακόμη τοιχογραφίες, κειμήλια, μακρές ακολουθίες και λοιπά τα βρίσκεις. Αν έλθεις να βρεις σκάνδαλα, όπως σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία, υπάρχουν. Αν ζητάς αρετή, θα ψάξεις, θα κουραστείς, μα θα τη βρεις. Γιατί η αρετή συνήθως είναι κρυμμένη.  

Θερμά ευχαριστούμε και συγχαίρουμε τον εκλεκτό συνάδελφο και φίλο κ. Αντώνη Στιβακτάκη, γιατί με το βιβλίο του αυτό κατόρθωσε, είναι γεγονός, να μας μεταγγίσει έστω και ψήγματα από το τοπίο, την καθημερινή ζωή και τον ένθεο ζήλο, τους αγώνες και τη θερμουργό πίστη των πατέρων τού Αγίου Όρους.

Κριτική του βιβλίου από τον Γεώργιο Κρασανάκη, 

ομότιμο καθηγητή  Πανεπιστημίου Κρήτης

Με τον τίτλο αυτό ο  Σύλλογος «Φίλοι του Αγίου Όρους» Ηρακλείου κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο, συγγραφέας του οποίου είναι ο κ. Αντώνιος Στιβακτάκης. Προλογίζοντάς το ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος, εκφράζει τη χαρά του για την έκδοση αυτή, που αποτελεί μια ακόμη πρωτοβουλία, ανάμεσα στις πολλές, του Συλλόγου αυτού, καθώς και του φιλαγίου και φιλοαγιορείτου, γνωστού για το Ορθόδοξο Χριστιανικό του ήθος και από παλαιότερα έργα, διδασκάλου κ. Αντωνίου Στιβακτάκη, ο οποίος ως φίλεργη μέλισσα, συνέλεξε μέλι γλυκύτατο και το προσφέρει στους αγωνιζομένους πιστούς χριστιανούς, καλώντας τους να εντρυφήσουν στα νάματα της αρετής, του ήθους και της Αγίας βιωτής της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, τα οποία  αναβλύζουν μέσα από την υπερχιλιετή Παράδοση του Αγιορείτικου Μοναχισμού.

Το βιβλίο έχει «σώμα» καλό και «ψυχή» καλή. Με τον όρο «σώμα» αναφερόμαστε στην επιμελημένη εκδοτική παρουσίασή του, στην απλή, εύληπτη και ορθή, χωρίς ακρότητες και ιδιωματισμούς, δημοτική γλώσσα, στην καλή ποιότητα του χάρτου, στο πλήθος  των έγχρωμων φωτογραφιών και γενικά στην πιστή τήρηση όλων των εκδοτικών κανόνων και προδιαγραφών. Όλα αυτά προδιαθέτουν τον αναγνώστη για μια άνετη και επωφελή μελέτη του βιβλίου.

Με τον όρο «ψυχή» αναφερόμαστε στο περιεχόμενο του βιβλίου, σε όσα πνευματικά αγαθά μάς προσφέρει ο συγγραφέας με την εργασία του αυτή. Ο τίτλος «Φτερουγίσματα στον Άθω», ασφαλώς, δεν έχει επιλεγεί τυχαία. Με αυτόν μάς καλεί και μάς προσκαλεί ο συγγραφέας να μεταφερθούμε στον Άθωνα, στο Άγιον Όρος, και να ζήσουμε όσα εκείνος έζησε πρώτος στον ιερό αυτό χώρο ως ευλαβικός προσκυνητής.

Πόθος ιερός του  υπήρξε το «φτερούγισμα» αυτό, που μάς προτρέπει να γίνει και δικό μας «φτερούγισμα» πάνω από τους κακοτράχαλους βράχους, τις πλαγιές, τα διάσελα και τα δάση του Άθωνα, για να συναντήσουμε αιωνόβιους εξαϋλωμένους άγιους ασκητές, νηπτικούς μοναχούς, αλλά και νεαρά καλογέρια, το πρόσωπο των οποίων ακτινοβολεί ιλαρό θεϊκό φως.

Μάς καλεί να γνωρίσουμε το Άγιον Όρος, που είναι «ο Γολγοθάς μαζί και ο Παράδεισος των άριστων τέκνων της Ορθοδοξίας». Μάς βεβαιώνει ότι όσα γράφει «είναι το καταστάλαγμα των εμπειριών και των βιωμάτων του από τα προσκυνήματα που πραγματοποίησε έως σήμερα στο Άγιον Όρος, και συγχρόνως της μακράς, έμμεσης, αλλά ουσιαστικής, ψυχικής και πνευματικής επικοινωνίας του μ΄αυτό».

Πράγματι, η μελέτη του βιβλίου αυτού μας μεταφέρει στο Άγιον Όρος, το Περιβόλι της Παναγίας. Όσα σ’ αυτό αναφέρονται συνιστούν ένα πνευματικό οδοιπορικό προς  την Αγιώνυμη Αθωνική Πολιτεία, την οποία συγκροτούν Μονές, Σκήτες, Ησυχαστήρια, Κελιά, Καλύβες, αλλά και Σπήλαια ερημικά, «αετοφωλιές πελεκάνων ερημικών», αγιασμένοι τόποι, ποτισμένοι με τα δάκρυα των θερμών προσευχών αγίων ανδρών, οι οποίοι, μακριά από την κοινωνία του κόσμου, απολαμβάνουν την κοινωνία της ερήμου, προσευχόμενοι και για όλους εμάς, τους κοσμικούς.

Πιο συγκεκριμένα, μελετώντας το βιβλίο αυτό και ακολουθώντας τον έμπειρο «ξεναγό», τον συγγραφέα, στην ιερή αυτή ξενάγηση που μάς προσφέρει, θα αφήσουμε τον κόσμο και τα του κόσμου και έχοντας το Διαμονητήριο στο χέρι, δηλαδή την άδεια παραμονής στο Άγιον Όρος, που μάς χορήγησε η Ιερά Επιστασία, ικανοποιώντας διακαή πόθο μας, θα εισέλθουμε στην Αγιώνυμη αυτή Πολιτεία, θα τύχουμε εγκάρδιας φιλοξενίας από πρόσχαρους μοναχούς, θα μιμηθούμε τον τρόπο της ζωής τους, θα ακούσουμε τις πατρικές συμβουλές τους, θα εξομολογηθούμε, θα συμμετάσχουμε στις λατρευτικές τους εκδηλώσεις, και μάλιστα στο μυστήριο της Ζωής, τη Θεία Ευχαριστία.

Για όλα αυτά μάς ομιλεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του ο έμπειρος φιλοαγιορείτης συγγραφέας. Ιδού μερικά αποσπάσματα από το πολύ διδακτικό αυτό βιβλίο του : «Επιχειρώ να περιγράψω, κατά την εμήν δύναμιν, ανεπιτήδευτα και απλά, μερικές από τις εικόνες που αντίκρισα, και να καταθέσω κάποια από τα βιώματα που έζησα και τα μηνύματα που έλαβα κατά τη διάρκεια των προσκυνημάτων μου στο πάντερπνο και πανεύοσμο Περιβόλι της Παναγίας.

Κοιτάζοντας τα πρόσωπα των μοναχών, διέκρινα μια ιλαρότητα, μια ψυχική γαλήνη, ένα φως που δύσκολα διακρίνεις κοιτάζοντας πρόσωπα που ζουν μέσα στο σημερινό αγχώδη κόσμο. Οι συνεχείς προσευχές τους και δεήσεις στον Θεό ωφελούν όχι μόνο τη δική τους ψυχή, αλλά και τον κόσμο ολόκληρο. Μάς έκαναν να αισθανθούμε τόσο οικείοι, σαν να είχαμε ζήσει χρόνια κοντά τους. Πολλοί κατηγορούν τους μοναχούς για φυγοπονία.

Σίγουρα, αν επισκεφθούν χωρίς προκαταλήψεις το Άγιον Όρος, θα αλλάξουν γνώμη. Στις τρεις τα ξημερώματα, ο αρμονικός ήχος του αγιορείτικου ταλάντου καλούσε όλους τους μοναχούς και όσους από τους λαϊκούς ήθελαν, να προσέλθουν στο καθολικό της Μονής για την Ακολουθία. Προσήλθαμε κι εμείς στην κατανυκτική ατμόσφαιρα της εκκλησίας που δονούσαν οι αγγελικές φωνές των μοναχών που προσεύχονταν.

Μπροστά σ’ αυτό το λυρικό μεγαλείο, η ψυχή φτερουγίζει, τα πόδια τρέμουν από συγκίνηση, οι πηγές των δακρύων ανοίγουν και χύνονται καυτά δάκρυα. Η Ακολουθία κράτησε ως το πρωί. Εδώ η αιωνιότητα αρχίζει από τη στιγμή που μπαίνεις στον χορό των Πατέρων του Άθωνα. Ο χρόνος χάνει τη σημασία που του αποδίδουν οι άνθρωποι και υποτάσσεται στην απειρία της αιωνιότητας.

Εδώ τα επίγεια παραμερίζονται για χάρη των ουρανίων, το φθαρτό υποτάσσεται στο μεγαλείο της άφθαρτης ψυχής και η ζωή βρίσκεται πολύ κοντά στο «αρχαίον κάλλος». Εδώ τηρούνται στην πράξη οι αρχές της αγάπης, της αλληλοβοήθειας, της δικαιοσύνης, της ειρήνης. Εδώ νιώθεις σαν να μη σε συνδέει τίποτε με τον κόσμο, σαν ένας τεράστιος μαγνήτης να έλκει την ψυχή σου προς τον ουρανό και αισθάνεσαι πιο κοντά παρά ποτέ στον Θεό.

Πρέπει να ζήσεις αυτές τις ευλογημένες ώρες, για να μπορέσεις να αισθανθείς και να νιώσεις το μεγαλείο τους. Αυτό είναι το Άγιον Όρος, η πνευματική κολυμβήθρα των ορθοδόξων χριστιανών, η πανίερη κιβωτός της Ορθοδοξίας, που δεν λέει πολλά, αλλά ζει, βιώνει και προσφέρει πολλά. Είναι το μεθόριον του κόσμου και των ουρανίων. Είναι το πνευματικό εργαστήριο που κατεργάζεται, σφυρηλατεί ψυχές και τις στέλνει στο αιώνιο φως του Ουρανού.

Ειλικρινά, ο κόσμος θα ήταν πολύ φτωχός πνευματικά, αν δεν υπήρχε το Άγιον Όρος. Σίγουρα, όταν επισκεφθείς το Άγιον Όρος, ταπεινώνεσαι, δοκιμάζεις μια γλυκειά και σωτήρια ήττα. Ηττάσαι από τη σιωπή, που διαλαλεί με χίλιους μυστικούς ήχους την αγιότητα και την ταπείνωση.

Γιατί η ταπείνωση του Αγιορείτη σε ελέγχει, σε κατακαίει περισσότερο από τα λόγια του. Η αγάπη του σε συγκλονίζει, σε τραντάζει περισσότερο από τους ελέγχους του. Ένα ολιγοήμερο προσκύνημα στο Άγιον Όρος αξίζει περισσότερο από ένα χρόνο μελέτης».

Σ’ αυτόν τον ευλογημένο τόπο, τον Άθωνα, το Περιβόλι της Παναγίας,  αναφέρονται τα «Φτερουγίσματα», το μεστό περιεχομένου αυτό βιβλίο του κ. Αντωνίου Στιβακτάκη, το οποίο ενέταξε πρόσφατα στη σχετική ελληνορθόδοξη βιβλιογραφία μας ο ευλογημένος Σύλλογος «Φίλοι του Αγίου Όρους» Ηρακλείου.

https://www.patris.gr/