1294 - Ιερό Καρακαλλινό Κελλί Τιμίου Σταυρού

Κοντά στην Ιερά Μονή Καρακάλλου και ανάμεσα σ' αυτή και το Λαυριώτικο Κελλί του Αγίου Αρτεμίου, βρίσκεται το Καρακαλλινό Ιερό Κελλί του Τιμίου Σταυρού, το οποίο ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα.

Η τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένο και απέχει μισή ώρα από τη θάλασσα, είναι ένας λόφος, από τις δύο πλευρές του οποίου, ρέουν χείμαρροι. Πίσω από το Κελλί υψώνεται ένας τεράστιος  λόφος, καλυμμένος από καστανιές, οι οποίες δίνουν μια απερίγραπτη ομορφιά στο τοπίο. Το μέρος που είναι περιφραγμένο έχει τεράστια κυπαρίσσια και από μακριά τραβάει το βλέμμα των περαστικών   με το επιβλητικό του ύφος.

Το Κελλί είχε 4 στρέμματα γης, στην οποία υπήρχαν τσαγκαράδικο, κουρείο, υφαντουργείο, σιδηρουργείο, ξυλουργείο  ακόμα και φωτογραφείο. Στο ναό  υπάρχουν μερικά κομμάτια του Τιμίου Σταυρού του Χριστού, μέχρι και 30 λείψανα και ένα μεγάλο μέρος από την Κάρα  του μεγαλομάρτυρα Παντελεήμονα.

Τον 19ο αιώνα (5 Ιουλίου 1896) το Κελλί πουλήθηκε  με κελλιωτικό έγγραφο ομόλογο, από την κυρίαρχο Μονή, σε ρώσους μοναχούς. Αυτοί αψηφώντας τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους και τις αποφάσεις της Ιεράς Κοινότητος, άρχισαν να προσθέτουν καινούργια κτίρια και να δέχονται προς εγκαταβίωση υπερβολικό αριθμό ρώσων μοναχών με προφανή σκοπό να το μετατρέψουν σε Σκήτη.

Ο Γεράσιμος Σμυρνάκης, που έζησε τα γεγονότα, γράφει στο βιβλίο του ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (1903):

« ...Αλλά μετά έτος, τη 27η Σεπτεμβρίου, συνταχθέν έτερον συμφωνητικόν έγγραφον της Μονής καθιστά σιωπηρώς άχρηστον το ρηθέν κελλιωτικόν ομόλογον και αναγνωρίζει δώδεκα μεν πρόσωπα Ρώσσων πατέρων, απεριόριστον δ' αριθμόν Ρώσσων Μοναχών ως εργατών, υποχρεουμένων να πληρώνωσιν 25 οθωμανικάς λίρας ετησίως χάριν των καυσοξύλων και επί ταις χρυσαίς ελπίσιν ανιδρύσεως Σκήτης. Κατά μήνα όμως Ιούνιον του 1898 αποκαλυφθέντα επιδεξίως τα έγγραφα ταύτα υπό του συγγραφέως (σημ. του Σμυρνάκη), διεβιβάσθησαν τω Πατριάρχη Κωνσταντίνω τω Ε΄, όστις συνοδικώς ενετείλατο την ακύρωσιν αυτών ως εκθέσμων και συντεταγμένων εναντίον των καθεστώτων. Τότε δε προσκληθείσα υπό της ιεράς Κοινότητος η ιερά Μονή Καρακάλλου υπεχρεώθη ν' ακυρώση το δεύτερον συμφωνητικόν δια του από 30ης Ιουλίου 1898 εγγράφου αυτής, ωσαύτως δε και η ιερά Κοινότης δικάσασα την υπόθεσιν τη 23η Νοεμβρίου ιδίου έτους ηκύρωσεν αυτό και ανεγνώρισε μόνον το κελλιωτικόν δια τρία μόνον πρόσωπα, ως έθος, προσθέσασα, εν η περιπτώσει ο κελλιώτης δεν θελήση εντός τριμήνου χρονικού διαστήματος επανερχόμενος εις το κελλιωτικόν καθεστώς ν' αποπέμψη τους παρεισάκτους πατέρας, η Μονή υποχρεούται τη συνδρομή των αρχών του Τόπου ν' αποπέμψη αυτούς και ν' αποζημιοί τους εν τω κελλίω Ρώσσους επί τη βάσει εκτιμήσεως πραγματογνωμόνων».

« ...Τη 13η Σεπτεμβρίου 1899 η Μεγάλη Εκκλησία πληροφορηθείσα την παράβασιν των καθεστώτων εν αγίω Όρει δια νέων υπό των Μονών παραχωρήσεων τοις ρωσσικοίς κελλίοις, εκφράζει την λύπην αυτής τη ιερά Κοινότητι και αναγράφει τα διάφορα κελλία, εφ ων εγένοντο παραχωρήσεις προς ανέγερσιν μεγάλων οικοδομών. Ως τοιαύτα δε αναφέρει το εν Κερασιά της μεγίστης Λαύρας ή το του Αγίου Γεωργίου, το του Τιμίου Σταυρού της ΜονήςΚαρακάλλου, το του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Ιβηριτικόν, το του Ευαγγελισμού Χιλιανδαρινόν, το του Μύτακα ήτοι των Εισοδίων της Μονής Σταυρονικήτα κτλ».

Την εποχή αυτή Γέροντας του Ι. Κ. του Τιμίου Σταυρού ήταν ο Ιερομόναχος Παντελεήμων, κατά κόσμον Πέτρος Ιβάνοβιτς, από το Κούρσκ της Ρωσίας.

« ... την 5ην Ιουλίου 1901, ο του κελλίου του Τιμίου Σταυρού Ρώσσος κελλιώτης Παντελεήμων άνευ αδείας της κυριάρχου Μονής Καρακάλλου και εναντίον της προ ετών εκδοθείσης τελεσεδίκου της ιεράς Κοινότητος αποφάσεως όπως απέλθη αποζημιούμενος, ήρξατο νέων οικοδομών και επιδιορθώσεων του κελλίου αυτού, μολονότι σφοδρώς διεμαρτύρετο η κυρίαρχος Μονή. Διό τη 16η Ιουλίου συνεδρίας γενομένης, εν η είχε κληθή και ο Καϊμακάμης, απεφασίσθη, όπως μεταβή επιτροπή εξ αντιπροσώπων και κελλιωτών και εκτιμήση το κελλίον του ανωτέρω Ρώσσου Παντελεήμονος. Αφού δε χορηγηθή αυτώ το αντίτιμον υπό της κυριάρχου Μονής ν' αναχωρήση ως ανυπότακτος και απειθής εις πάσας τας αρχάς του Τόπου. Ατυχώς όμως την επομένην, ενώ τα πάντα ήσαν έτοιμα προς μετάβασιν εις τον προς ον όρον, ο Καϊμακάμης ηρνήσατο να χορηγήση την συνδρομήν αυτού, ως σύνηθες εν τοιαύταις περιστάσεσιν, αποστέλλων τον αστυνόμον ή τον υπαξιωματικόν (τσαούσην), διϊσχυριζόμενος ότι ετηλεγράφησε περί τούτου εις τον νομάρχην Θεσσαλονίκης.

Ούτω λοιπόν ο Ρώσσος κελλιώτης Παντελεήμων κηρύξας ούτως ειπείν την ανεξαρτησίαν αυτού, έσται ο πρόδρομος πολλών μελλόντων κακών εν τω ιερώ ημών Τόπω, παραμένων ακαταδίωκτος άχρι σήμερον (1903)».

« ...Το υπουργείον της δικαιοσύνης και των θρησκευμάτων απέστειλε προς το Πατριαρχείον έγγραφον (τεσκερέν) από 28ης Αυγούστου 1902 (7 Δζεμαζή-ουλ-αχηρέ 1320) σχετικόν προς την υπό της ιεράς Κοινότητος εκδοθείσαν απόφασιν κατά του Ρώσσου Παντελεήμονος περί εξώσεως αυτού εκ του κελλίου του Τιμίου Σταυρού, του υποτελούς τη Μονή Καρακάλλου. Το έγγραφον τούτο ως ενέχον μεγίστην την σπουδαιότητα και καταδεικνύον μετά τινος πόνου, ότι τα πράγματα περιήλθον εις ο δυσάρεστον σημείον νυν ευρίσκονται εν πολλοίς εξ ημών αυτών, καταχωρίζομεν ενταύθα ολόκληρον.

«Η τε ανακοίνωσις της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, εξ ης, επειδή απεφασίσθη υπό της Συνάξεως του αγίου Όρους η παραλαβή εκ του Ρώσσου Παντελεήμονος καλογήρου, του εις την Μονήν του Καρακάλλου εν αγίω Όρει ανήκοντος κελλίου του Σταυρού, πληρωνομένης αυτώ εκ μέρους της Μονής της εν λόγω αξίας του κελλίου και των υπ' αυτού γενομένων οικοδομών, και επειδή ο ρηθείς Μοναχός δεν θέλει να εγκαταλείψη το κελλίον, φαίνεται ότι οι Ρωμαίοι θα εξώσωσιν αυτόν, υπάρχει δε πιθανότης ίνα λάβη χώραν επεισόδιόν τι μεταξύ τούτων δια της αντιστάσεως των εν τω κελλίω ευρισκομένων άνω των 40 Ρώσσων, και το συνεπεία αλληλογραφίας επιδοθέν τακρήριον της υμετέρας Παναγιότητος διεβιβάσθησαν τη Μεγάλη Βεζυρία, ήτις εν τω απαντητικώ υψηλώ αυτής τεσκερέ γράφουσα ότι, καίτοι τυγχάνει πρόδηλον ότι κατ' αρχήν πρέπει ίνα εκτελεσθή η υπό των Πατριαρχείων κεκυρωμένη απόφασις της ιεράς Συνάξεως, καθόσον οι εν αγίω Όρει μεταβαίνοντες ξένοι Μοναχοί δι' εξαιρετικής αδείας εισέρχονται εις την οθωμανικήν υπηκοότητα και καθόσον εισίν υποχρεωμένοι ίνα υπακούωσιν εις τους νόμους και κανονισμούς των Μοναστηρίων, εν τούτοις επειδή κατά την κοινοποίησιν της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, φαίνεται ότι θα προκύψη επιτοπίως δυσάρεστόν τι, παρατηρεί πρώτον ότι έσεται κατάλληλον προς τας περιστάσεις, όπως και η Νομαρχία προσπαθήση ίνα εξομαλίση την υπόθεσιν συμβιβαστικώς δια της συναινέσεως αμφοτέρων των μερών, αναβληθή δε και η εφαρμογή των βιαίων μέτρων μέχρι του αποτελέσματος των προσπαθειών αυτής τούτων, και δεύτερον ότι, πηγή απάντων των κακών τούτων είναι η παροχή εκτάκτων παραχωρήσεων εις τους Ρώσσους Μοναχούς εκ μέρους των Μονών, ένεκα της προς το χρήμα πλεονεξίας αυτών ότι δε τα αποτελέσματα δεν περιορίζονται εις τας Μονάς ταύτας και ότι το άγιον Όρος έλαβεν άλλην τινά χροιάν, ένεκα της παρά τον συνήθη βαθμόν εμφιλοχωρήσεως Μοναχών. Διό διατάσσει, όπως το υμέτερον Πατριαρχείον φροντίση ίνα εξεύρη τα μέσα του να μη επαναληφθώσι τα τοιαύτα. Επειδή δε ακριβώς τούτο απαιτεί και το συμφέρον της ρωμαϊκής Κοινότητος ότι, δέον να ληφθή ριζικόν τι μέτρον, καθόσον είναι το ζήτημα άξιον προσοχής.

Επειδή δε εκοινοποιήθη το πράγμα εις την Νομαρχίαν, παρακαλείται και η υμετέρα Παναγιότης, όπως ενεργήση τα δέοντα και δηλώση μοι το πράγμα. Εφ' ω εγράφη ο παρών φιλικός τεσκερές. Τη 7η Δζεμαζή-ουλ-αχηρέ 1320, τη 28η Αυγούστου 1318-1902. Ο επί της δικαιοσύνης και των θρησκευμάτων υπουργός Αβδουρραχμάν».

Η Α. Θ. Παναγιότης τότε συνοδική διαγνώμη απέστειλε τη 4η Σεπτεμβρίου προς την ιεράν Κοινότητα το κάτωθι επίτομον έγγραφον μετ' αυτογράφου σημειώματος σχετικόν προς το ζήτημα του ανωτέρω κελλίου και τον υπουργικόν τεσκερέν.

«Διαβιβάζοντες εγκλείστως αντίγραφον μεταφράσεως αρτίως ληφθέντος υψηλού υπουργικού τεσκερέ, αναφέροντος εξ αφορμής των εν τω ρωσσικώ Καρακαλλινώ κελλίω του Σταυρού συμβαινόντων τι δέον γενέσθαι ειδικώς τε ως προς την υπόθεσιν ταύτην και γενικώτερον εις πρόληψιν ομοίων εν τω μέλλοντι διαφορών, κρίνομεν επάναγκες συνοδική διαγνώμη, ίνα επιστήσωμεν σπουδαίως την προσοχήν της υμών Οσιότητος εις την μελέτην του περιεχομένου τεσκερέ και άμα προκαλέσωμεν την δέουσαν υμών σκέψιν και γνώμην. Το εφ' ημίν οίκοθεν και εξ αφορμών ουχ άπαξ ήδη εγράψαμεν τη υμών Οσιότητι περί του προκειμένου και τελευταίον δι' επί τούτω επιστολής έσχομεν αφορμήν εις διατύπωσιν των περί κελλιωτικού εν γένει καθεστώτος σκέψεων ημών και της περί ημάς ιεράς Συνόδου. Εφ' ω και απεκδεχόμεθα την προσήκουσαν απάντησιν. Η δε του Θεού χάρις και το άπειρον έλεος είη μεθ' υμών.

1902 Σεπτεμβρίου 4.

Ο Κωνσταντινουπόλεως εν Χριστώ Ευχέτης Ιωακείμ».  

Το 1913 στο Ι. Κελλί του Τιμίου Σταυρού ζούσαν 70 μοναχοί. Μετά το 1917 άρχισε η παρακμή του, όπως συνέβη σε όλα τα σκηνώματα των Ρώσων μοναχών, με αποτέλεσμα να ερημώσει για αρκετές δεκαετίες.