Αιμίλιος Γάσπαρης
(Αγιορείτικα Στοιχεία από ένα
ταξίδι στη δεκαετία 70-80)
Οι μοναχοί δεν αντάλλασαν πολλές
κουβέντες με τους λαϊκούς, μόνο λίγες και τυπικές. Κλεισμένοι στον δικό τους
κόσμο και αφοσιωμένοι στην πίστη τους κρατούσαν μακριά κάθε νέο που θα μπορούσε
να τους αποσπάσει, να τους παρασύρει και να τους επηρεάσει στον ερμητικά
κλειστό τους κόσμο. Στο χώρο που αποφάσισαν να κλείσουν την ψυχή τους. Καμιά
κουβέντα, ευγενικοί και απροσπέλαστοι.
Πραγματικά ένα αυστηρό μοναστήρι,
το πιο πολύ σ’ όλο τον Άθωνα. Από τις λίγες αληθινά μοναστικές κοινότητες.
Βράδιασε και η κουβέντα χαμηλόφωνη καθώς σκοτείνιαζε και τύλιγε το μοναστήρι η
ομίχλη και τους επισκέπτες έφερνε ένα ρίγος το αεράκι καθώς φυσούσε από το
δάσος με τις καστανιές. Πάλι γαλήνη και δροσιά απλώθηκε. Το φεγγάρι φώτιζε τους
τρούλους, το πλακόστρωτο και τις πόρτες. Ξεχώριζαν οι σκοτεινοί σταυροί και το
καμπαναριό. Οι σκεπές, τα λιακωτά, οι καμάρες και η σιδερόφραχτη πύλη έγιναν
ένα. Η νύκτα ήρθε απαλά και ο ύπνος νωρίς για να γίνεται πιο εύκολο
το ξύπνημα στο χάραμα. Τα φώτα των ανθρώπων έσβηναν σταδιακά και όλα. Η Μονή
Φιλοθέου μας γέμισε όμορφες αναμνήσεις και ζεστές εντυπώσεις, όχι για τα πλούτη
της και τους θησαυρούς της, μα για την πίστη και το πνεύμα της, για την
αφοσίωση στο θείο. Το θείο εκεί υπάρχει και δεν έχει σημασία αν παραδέχεσαι πως
δεν μπορείς να πράξεις το ίδιο, σημασία έχει το άγγιγμα και η συγκίνηση και η
επικοινωνία με τους γύρω σου και με τη φύση. Σημασία έχει η γνώση του
πραγματικού σου εαυτού και η αγάπη και η φιλόξενη διάθεση προς τον πλησίον.
Ο πύργος της Μονής Καρακάλου
χάθηκε πίσω μας. Το καΐκι έσκιζε το γαλάζιο της θάλασσας απαλά για τη Μονή της
Μέγιστης Λαύρας. Το πιο πλούσιο μοναστήρι του Όρους. Απότομες πλαγιές και
κάθετες ακτές με γραφικούς και προκλητικούς κολπίσκους, με ολοκάθαρες
αμμουδιές. Ο ταρσανάς της σκήτης Προβάτα, αποθήκες και μικρά μουράγια. Πυκνό
πράσινο γέρνει ως το κύμα. Ψηλά το βουνό, ο Άθωνας. Οι πλαγιές πρασινίζουν ως
την κορυφή. Όρθιος και υψηλός στα 2033 μέτρα του. Δένεται με την θάλασσα αρμονικά
η φύση του και ενώνεται με καφετιούς και γκρίζους βράχους. Πίσω μας διακρίνουμε
για λίγο τα μοναστήρια που περάσαμε. Μπροστά μας ανοίγεται το Αιγαίο. Φυσά
δροσερό αεράκι. Μετράμε τις πλαγιές ώσπου να φανεί το φημισμένο μοναστήρι.
Πρώτα αντικρίζουμε τον πύργο του μουράγιου πάνω στην πλαγιά. Πιο πάνω, λίγο πιο
ψηλά είναι το μοναστήρι. Το λιμανάκι μικρό και γραφικό. Τελευταίος σταθμός για
τον έλεγχο των διαμονητήριων. Ο ανήφορος μας οδηγεί στο μοναστήρι που κτίστηκε
στα 963 από τον μοναχό Αθανάσιο Τραπεζούντιο με τη συνδρομή του αυτοκράτορα
Νικηφόρου Φωκά. Έφτασε σε μεγάλη ακμή και έχει την πιο πλούσια βιβλιοθήκη στο
Όρος που περιέχει 1650 κώδικες. Υπάρχουν μέσα στο μοναστήρι δεκαπέντε
παρεκκλήσια και έξω δεκαεννιά. Το καθολικό κτίστηκε τον 10ο αιώνα.
Υπάρχουν πολλά κειμήλια και λείψανα αγίων. Συγκεντρώνει τους πιο πολλούς
προσκυνητές από όλα τα άλλα μοναστήρια. Μας έλειπε ο ενθουσιασμός γιατί
περιμέναμε όχι τις καλύτερες εντυπώσεις από το ιδιόρρυθμο αυτό μοναστήρι. Στην
είσοδο πουλούσαν είδη αγιορείτικης τέχνης. Το βρήκαμε αφιλόξενο και
απεριποίητο. Μας έδειξαν τους θησαυρούς και τα εντυπωσιακά κειμήλια ή
τουλάχιστον ένα τους μέρος. Την εκπληκτική Τράπεζα την ολοζωγράφιστη.
Πραγματικά ένα απέραντο και μεγαλόπρεπο μοναστήρι. Όμως δε μας κρατούσε, δεν
βλέπαμε την ώρα να φύγουμε. Πολύς θόρυβος, πολύς κόσμος. Ελάχιστη παρουσία των
μοναχών. Ένας μόνο αρχοντάρης είχε αναλάβει να περιποιείται τόσο πολλά άτομα.
Που να προλάβει. Δεν μας κολλούσε ύπνος το βράδυ. Που να κοιμηθείς στον ξενώνα
με τόσα άτομα, σε χώρο αμφίβολης καθαριότητας, σε κρεβάτια άστρωτα και με πολλά
κουνούπια. Το πρωί θα φεύγαμε για τις σκήτες με τα πόδια. Κάναμε υπομονή.
Βρύσες και νερά του βουνού,
σπαρμένες πηγές εδώ και εκεί. Βρύσες και νερά στις πόρτες των μοναστηριών που
δροσίζουν τους περαστικούς και τους επισκέπτες. Ρυάκια με ολόδροσα νερά σαν
κρύσταλλο που γεννιούνται κάπου στις ρεματιές και πιο ψηλά στις απάτητες χαράδρες
ή σε κάποια ρίζα μιας θεόρατης βελανιδιάς. Νερά που φτάνουν ως τη θάλασσα, νερά
που φιλούν τον Άθωνα, που αντέχουν το φίλημα. Ιερά νερά στα δάση με τα έλατα
προς τη σκήτη της Αγίας Άννας. Αγίασμα πνευματικό. Κάθε γωνιά έχει μια πηγή που
σκεπάζει το πλατύφυλλο πλατάνι και πλέκει ο κισσός. Ολόδροσες στιγμές που
σβήνεις τη δίψα σου, εξωτερική και εσωτερική. Κάτω από τα πυκνά φυλλώματα
αράζει ο καιρός. Δροσοστάλακτα τα μονοπάτια μέχρι το Βατοπέδι. Πλούσια τα νερά
προς την Αγία Άννα. Πηγές και ποταμάκια προς τη Ρωσική σκήτη του Προφήτη Ηλία.
Μοιάζουν πολύ με τις γωνιές που ο έρωτας και οι νεράιδες συχνάζουν και στήνουν
γιορτές παίζοντας στα πυκνά δάση. Μοιάζουν με στιγμές ποίησης καλόγνωμης και με
το γαλήνιο ξέσπασμα μιας αληθινής επαφής, με μια στιγμή αλήθειας και με μια
ορμή που τη δαμάζει η πίστη για το δρόμο της μιας και μόνης λύτρωσης.
Η φύση μας τον δείχνει που
παραδείσια αγαθά κατέχει. Μοιάζουν με το νέκταρ των θεών και με τα άλλα
μηνύματα του Ελικώνα και της Πιερίας. Πηγές στο Άγιο Όρος, σημάδι ζωής, όπου
πηγή και μοναστήρι πλούσιο, ψηλό και περήφανο. Όπου πηγή περιβόλια και γωνιές γόνιμες
και ανθισμένες, όπου ζωή και προσευχή. Πηγές που γλυκαίνουν και θολώνουν πολλές
στιγμές του αλμυρού νερού. Πηγές που το βλέμμα του διψασμένου πέφτει αχόρταγο
στον πλούτο σας. Πηγές που κλέβετε τη δύναμή σας από τα χιόνια. Πηγές με βούρλα
και αγριόχορτα ανθισμένα, σε μοναχικά πατήματα και ονειρεμένες κοίτες πουλιών
στις δασωμένες πλαγιές, τις απάτητες από γυναικείο πόδι, τραγουδημένες από τ’
αηδόνια και τα πετροκότσυφα. Κοινότητα ιδιότυπη που
περιβάλλεται από βαθιά καταγάλανα νερά που φιλούν τις απότομες ακτές στα νότια
του ιερού βουνού. Πέφτουν στα βράχια κάθετα σχεδόν και οι κορφές καθρεπτίζονται
στο Αιγαίο. Θεριεύουν τα έλατα και τα πλατάνια και δάση απλώνονται. Νερά
τρέχουν άφθονα. Μικρές οι αμμουδιές ανάμεσα στα βράχια, μικρές ανάσες στο αγώνα
και στην αγωνία. Φωλιές οι σκήτες. Αλλού σαν ερημικά χωριά, αλλού στο φρύδι του
βουνού σε σπηλιές και μπαλκόνια πέτρινα. Τα Καυσοκαλύβια, σκήτη περίφημη για τα
εργαστήρια ζωγραφικής. Το Καρούλι, το πιο επιβλητικό, καθώς το βλέπεις από τη
βάρκα. Σαν στον αέρα οι φωλιές των ερημιτών να αιωρούνται, κάτι το μεγαλόπρεπο
και επιβλητικό. Να αναρωτιέσαι πως γίνεται να ζουν εκεί άνθρωποι και να έχουν
και ποιες ανάγκες. Η Αγία Άννα, η Νέα Σκήτη, σήματα πολλά και κτίσματα επίσης.
Πριν πολλά χρόνια υπήρξαν κοινότητες πολυάνθρωπες, τώρα φωλιάζουν λίγοι αετοί
και αυτοί γερασμένοι μα τόσο σκληροί στις προκλήσεις και τόσο δυνατοί στην
υπομονή και στην εγκαρτέρηση. Τώρα πολλή ερημιά και τόση γαλήνη. Κάθε φωλιά και
μια ταπεινή εκκλησιά, κάθε σήμα και προσευχητάρι, κάθε βράχος έχει ακούσει
λόγια πίστης. Σ’ αυτό το τοπίο που σε εξαγνίζει και που σου ανυψώνει το πνεύμα
και σου απαλαίνει κάθε αμαρτία. Ποια σκέψη μένει η ίδια μετά και πόσο μπορεί να
κρατήσει τη μάχη την πεπερασμένη.
Μας άφησε το καΐκι στον ταρσανά
της Μονής Παύλου. Επιβλητικής αρχιτεκτονικής μοναστήρι και με πολύ ενδιαφέρουσα
βιβλιοθήκη. Στη σειρά οι μονές του Παύλου, του Διονυσίου, του Γρηγορίου,
κτισμένες δίπλα στο κύμα, στη δυτική πλευρά του Όρους. Μεγάλα και πλούσια
κτίσματα, το ένα κοντά στο άλλο, χωρίζονται από κατάφυτες πλαγιές, πλαγιές με
θυμάρι και ασπάλαθους. Χιλιάδες κυψέλες στο δρόμο μας. Φημίζεται άλλωστε το
μέλι του ιερού βουνού. Σε υψόμετρο τριακοσίων μέτρων υψώνεται το μοναστήρι του
Σίμωνος Πέτρας. Μας άφησε άφωνους το κτίσμα. Σ’ ένα κομμάτι βράχο στερέωσαν
τους επτά ορόφους. Κατακόρυφο με τα ξύλινα μπαλκόνια να κρέμονται στο κενό.
Κάτω μικρά κρεμαστά περιβόλια, λίγη πατημασιά γης και η θάλασσα και ο ταρσανάς
κάτω σου και στο βάθος. Ακούγεται ο συριγμός ανάμεσα στα φυλλώματα των πλατάνων
και απέναντι η Σιθωνία. Οι πολυσχιδείς ακτές του Άθωνα χαράζουν τη θάλασσα και
γαληνεύουν σαν γέρνει ο ήλιος το σούρουπο και γεμίζει χρώματα και ακούς τα
σήμαντρα να καλούν για τον εσπερινό.
[Συνεχίζεται]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου