5042 - Χριστού εραστής – Αθανάσιος ο εν Άθω

Ἐκδήλωση τιµῆς καὶ σεβασµοῦ πρὸς τὸν ὀρθόδοξο Μοναχισµὸ καὶ τὸν ἅγιο Ἀθανάσιο τὸν Ἀθωνίτη ἀποτελεῖ αὐτὴ ἡ ὑµνολογικὴ καὶ ψαλτικὴ κατάθεση. Τὸν ἅγιο Ἀθανάσιο, τὸ πρῶτο ἄνθος τοῦ Ἄθωνος –ὄχι τὸν πρῶτο χρονολογικὰ Ἁγιορείτη ἀσκητή–, ποὺ τὸν τιµοῦν οἱ Ἁγιορεῖτες µοναχοὶ περισσότερο καὶ πάνω ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἀθωνίτες ὁσίους, τοποθετώντας τον δίπλα στὸν Μέγα Ἀντώνιο.

Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης γεννιέται στὴν Τραπεζούντα τοῦ Πόντου γύρω στὸ 930 µ.Χ. ἀπὸ γονεῖς πλουσίους καὶ εὐσεβεστάτους. Ἀπὸ νήπιο µένει πεντάρφανος, ἐνῶ ἀκόµη καὶ στὰ παιχνίδια του προφητεύεται τὸ πνευµατικὸ µέλλον του: «ἤγουν, ἐσυνάγοντο εἰς ἕνα σπήλαιον καὶ τὸν ἐψήφιζαν ἡγούµενον καὶ τοῦ ὑπετάσσοντο». Βρίσκεται στὴν Κωνσταντινούπολη ὑπὸ τὴν προστασία ἀντιπροσώπου τοῦ βασιλιᾶ, ὅπου ἡ γνώση καὶ ἡ σοφία του ἀναπτύσσονται µαζὶ µὲ τὴν ἐνάρετη ζωὴ καὶ τὴν ἀσκητικὴ σκληραγωγία τοῦ σώµατός του.

Ὅ,τι τοῦ δίνουν, τὰ µοιράζει ὅλα στοὺς φτωχούς. Ἀποκτᾶ τὴ φήµη διδασκάλου καὶ ἁγιότητος· γνωρίζει τὸν Νικηφόρο Φωκᾶ καὶ φορεῖ τὸ µοναχικὸ τριβώνιο. Φεύγει γιὰ τὸν Ἄθωνα, ὅπου µὲ τὶς γνωριµίες του βοηθᾶ στὴν ἀνοικοδόµηση τοῦ περίφηµου ναοῦ τοῦ Πρωτάτου, γιὰ νὰ καταλήξει στὴν ἔρηµο: «ἀπὸ τότε ἔλαβε τὸ χάρισµα τῆς κατανύξεως καὶ ἔκλαιε δίχως πόνον». Ὁ Νικηφόρος Φωκᾶς, µετὰ τὴν ἐκστρατευτικὴ ἐπιτυχία του, στέλνει χρυσὸ καὶ ὁ Ἀθανάσιος χτίζει τὴν περιώνυµη Λαύρα του, παρὰ τὶς ἀντιρρήσεις τῶν Ἁγιορειτῶν, ποὺ βλέπουν σ’ αὐτὸ «καινὰ δαιµόνια». Ἄλλος ἕνας αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου, ὁ Ἰωάννης Τσιµισκῆς, δίνει χρυσόβουλλο καὶ πολὺ χρυσάφι γιὰ νὰ τελειώσει ἡ Λαύρα. Στέλνει καὶ τὸν ἡγούµενο τῆς Μονῆς Στουδίου, τὸν Εὐθύµιο, ὁ ὁποῖος µαζὶ µὲ τὸν ἅγιο Ἀθανάσιο συντάσσει τὸ περίφηµο Τυπικόν, πού, ἐπειδὴ εἶναι γραµµένο σὲ δέρµα τράγου, ὀνοµάζεται «Τράγος», ὑπογράφεται ἀπὸ 56 ἡγουµένους καὶ ρυθµίζει τὴ ζωὴ τῶν µοναχῶν τοῦ Ἄθωνος.

Μὲ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς Λαύρας, ἀρχίζουν νὰ φτάνουν ἀπ’ ὅλο τὸν κόσµο πλήθη µοναχῶν, πλουσίων καὶ εὐγενῶν, γιὰ νὰ µονάσουν ὑπὸ τὴν ἔµπειρη καθοδήγηση τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου. Ὅλοι οἱ Ἁγιορεῖτες, µετανοηµένοι, ζητοῦν συγχώρεση. Ἡ φήµη τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου ἐξαπλώνεται σ’ Ἀνατολὴ καὶ ∆ύση.

Ὁ Μοναχισµὸς τῆς Ἀνατολῆς µεταφυτεύεται, µὲ τὴ Λαύρα τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου, στὸ «περιβόλι τῆς Παναγίας», στὸ Ἅγιον Ὄρος. Στὸ θεῖο αὐτὸ περιβόλι, τὸ πρῶτο ἄνθος «συλλογικῆς» µοναχικῆς ζωῆς καὶ πνευµατικῆς καλλιέργειας εἶναι ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης.

Ὁ π. Θεόκλητος ∆ιονυσιάτης σηµειώνει πολὺ εὔστοχα ὅτι ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης «βιβλία δὲν συνέγραψεν, οὔτε ἠσχολήθη µὲ τὴν Θεολογίαν. Θεολογία ἦτο ὁ ἅπας αὐτοῦ βίος καὶ συγγραφαὶ τὰ πλήθη τῶν σεσωσµένων καὶ ἁγίων, τοὺς ὁποίους ἀνέδειξεν, ὡς καὶ τὸ µέγα ἔργον του, αὐτὸ τὸ µοναδικὸν ἐν τῇ ἱστορίᾳ κέντρον τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισµοῦ, τὸ Ἅγιον  Ὄρος»!

Ἂς τελειώσουµε µὲ µία δέηση πρὸς τὸν ἅγιο, γραµµένη ἀπὸ ἕναν εὐλαβικὸ παλαιὸ ἀσκητή:

«µετὰ πόθου παρακαλοῦµεν σε, νὰ πρεσβεύῃς εἰς τὸν φιλάνθρωπον ∆εσπότην διὰ τὴν ποίµνην σου· νὰ µᾶς λυτρώσῃ ἀπὸ τὸ σκότος τῶν παθῶν καὶ ἀπὸ τὴν τυραννίαν τῶν πονηρῶν δαιµόνων καὶ ἀνθρώπων. Ὅτι γινώσκεις ἀµφοτέρων τὴν κακουργίαν καὶ τὸν πόλεµον, ὁποὺ καθ’ ἑκάστην µᾶς δίδουσιν· ἠξεύρεις τοῦ σώµατος τὸ δυσήνιον καὶ ἄτακτον, καὶ τῆς προαιρέσεως τὸ εὐόλισθον. ∆ιὰ τοῦτο παρακαλοῦµεν σε, καθὼς ἤσουν ἐδῶ ὁδηγός µας σωτήριος καὶ διδάσκαλος εἰς τὴν πανώδυνον ζωὴν τούτην καὶ πρόσκαιρον, οὕτω καὶ τώρα περισσότερον, ὡς τῇ ὑπερενδόξῳ Τριάδι παριστάµενος, καὶ µὲ τὸ φῶς ἐκεῖνο καταλαµπόµενος· νὰ µᾶς κοιτάζῃς ἄνωθεν, βοηθώντας µας, διὰ νὰ περάσωµεν ἥσυχον καὶ ἀτάραχον τὸν ὀλίγον καιρὸν τοῦτον τῆς παροικίας µας».

 Ἀρωγὸς αὐτῆς τῆς πρώτης ἀναφορᾶς στὸν ἅγιο Ἀθανάσιο, ὁ σεβαστὸς πανεπιστηµιακὸς δάσκαλος Παντελῆς Πάσχος, µὲ τὸ κείµενό του «Τὸ πρῶτον ἄνθος τοῦ Ἄθωνος: ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης» (Ἔρως Ὀρθοδοξίας, ἐκδ. Ἀποστολικῆς ∆ιακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1978). Θερµὰ τὸν εὐχαριστῶ γιὰ τὴν πολύχρονη στήριξη καὶ τὴν ἀγάπη του.

ΚωνσταντIνος Αθ. Αγγελίδης

. .

Ψαλλόμενα µέλη

1. Τὴν ἐν σαρκὶ ζωήν σου κατεπλάγησαν…
Απολυτίκιο, σύντονο µέλος
Ήχος τρίτος

2. Τὴν ἐν σαρκὶ ζωήν σου κατεπλάγησαν…
Απολυτίκιο, αργό µέλος
Ήχος τρίτος

3. Ποίοις οἱ εὐτελεῖς στέµµασιν…
Στιχηρό προσόµοιο εις το Κύριε ἐκέκραξα,
σε αργό ειρµολογικό µέλος, µε καλλωπισµούς
Ματθαίου Βατοπαιδινού (α΄ µισό 19ου αι.)
Ήχος δεύτερος

4. Τὴν τῶν Πατέρων καλλονὴν…
Δοξαστικό εις τον στίχον
Μέλος Θεοφάνους Βατοπαιδινού (γενν. 1977)
Ήχος πλάγιος τοῦ δευτέρου
Κανοναρχεί ο Δημήτριος Νέντας

5. Ἐκλογὴ ψαλλοµένη τῇ 5ῃ Ἰουλίου, τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀθανασίου τοῦ ἐν Ἄθῳ
Μέλος ∆οσιθέου µοναχού Κατουνακιώτου (†1991)
Ήχος πλάγιος του τετάρτου

6. Τὸν ἀνέσπερον φωστῆρα τῆς οἰκουµένης…
Ιδιόμελο ψαλλόμενο στη λιτή
Ήχος πρώτος εκ του ΚΕ

7. Μακαρισµοὶ
Η γ΄ και στ΄ Ωδή του Κανόνος του Αγίου
Ήχοι πλάγιος του τετάρτου τρίφωνος και τέταρτος λέγετος

8. Εἰς µνηµόσυνον…
Κοινωνικό ψαλλόμενο εις µνήµας αγίων
Μέλος Γρηγορίου Πρωτοψάλτου (†1821)
Ήχος πρώτος

9. Κράτηµα
Μέλος ∆ανιήλ Πρωτοψάλτου (†1789)
Ήχος τέταρτος άγια παπαδικὸς

Διατίθεται σε όλα τα εκκλησιαστικά βιβλιοπωλεία.
Κεντρική Διάθεση: Νεκτάριος Παναγόπουλος,
Χαβρίου 3, Αθήνα, τηλ. 2103224819