Πρόλογος του Ηγουμένου Αρχιμ.
Εφραίμ
Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου στην μακραίωνη πορεία της
διακρίθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της Ορθοδοξίας αναδεικνύοντας πλήθος
αγίων και παράλληλα επιτελώντας πλούσιο ιεραποστολικό, κοινωνικό και
φιλανθρωπικό έργο εντός και εκτός του Ελλαδικού χώρου. Από τις προσωπικότητες
που έζησαν στην Μονή, άλλες διακρίθηκαν για τα έργα τους εντός της Μονής
(ανέγερση ή ανακαίνιση κτισμάτων, διακοσμήσεις ναών, οργάνωση της βιβλιοθήκης
κ.λπ) και άλλες εκτός αυτής (διαχείριση μετοχίων, ποικίλες προσφορές προς τον
Ελληνισμό, εκκλησιαστικά αξιώματα κ.λπ.), ενώ αρκετών η δράση αναπτύχθηκε και
στους δύο χώρους. Αρκετοί από αυτούς είχαν ήδη διατελέσει πατριάρχες,
επίσκοποι, ιεραπόστολοι κ.ά. γεγονός που υπογραμμίζει την ανά τους αιώνες
προσφορά της Μονής Βατοπαιδίου.
Το Άγιον Όρος είναι κατ’ εξοχήν τόπος αγιότητος, διότι εκεί
βιώνεται η αγιότητα από την στιγμή της ιδρύσεώς του ως και σήμερα. Η
αγιορειτική πολιτεία είναι η αρχαιότερη εν ενεργεία ορθόδοξη μοναστική
κοινότητα, γιατί δεν υπήρξε περίοδος, από την ίδρυση του Αγίου Όρους ως σήμερα,
που να διέκοψε την αποστολή του μέσα στην Εκκλησία και τον κόσμο. Η αποστολή
αυτή είναι να δημιουργεί αγίους, να μεταλαμπαδεύει την ζώσα παράδοση της
Ορθοδοξίας και την εμπειρία της θεώσεως στον άνθρωπο κάθε εποχής. Γι’ αυτό και
πολλοί προσκυνητές που το επισκέπτονται βρίσκουν πνευματική ανάπαυση και
πληρότητα. Η Μονή Βατοπαιδίου έχει αναδειχθεί αγιότεκνος, καλλίτεκνος και
πολύτεκνος. Περίπου εβδομήντα από τα τέκνα της έχουν καταταγεί στο Αγιολόγιο
της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Σίγουρα όμως οι περισσότεροι άγιοι της Μονής έχουν παραμείνει
άγνωστοι, προτίμησαν οι ίδιοι την αφάνεια, την ταπείνωση, ακόμα και μετά την
κοίμησή τους.
Στο Άγιον Όρος βιώνονται τρεις τρόποι μοναχικής ζωής, ο
κελλιώτικος, ο σκητιώτικος και ο κοινοβιακός. Ο κοινοβιακός είναι αυτός που
καθιερώθηκε στα μοναστήρια, όπου πολλοί μοναχοί ακολουθούν ένα κοινό τρόπο ζωής
και έχουν τα πάντα κοινά κατά μίμηση των πρώτων χριστιανών στους Αποστολικούς
χρόνους. Τον κοινοβιακό τρόπο ζωής ακολουθούν σήμερα όλες οι Μονές του Αγίου
Όρους, και φυσικά η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου. Βέβαια κατά την περίοδο της
Τουρκοκρατίας τα περισσότερα μοναστήρια του Αγίου Όρους ακολούθησαν την
ιδιόρρυθμη διοίκηση, ίσως θεία προνοία για να μπορέσουν να διατηρηθούν στην
ζωή. Μέσα σε αυτά όμως τα ιδιόρρυθμα δεν έπαψαν να υπάρχουν άνθρωποι αρετής,
που αναδειχθηκαν στύλοι και φωστήρες και για τις ίδιες τις Μονές τους αλλά και
για την κοινωνία.
Η Μονή Βατοπαιδίου έχει δομημένη έκταση 35.000 τετραγωνικά
μέτρα, ενώ τα εξαρτήματα που υπάγονται σε αυτήν (Σκήτες, Κελλιά, Αθωνιάδα
Ακαδημία), έχουν δομημένη επιφάνεια πέραν των 65.000 τετραγωνικών μέτρων. Τον
12ο αιώνα αριθμούσε περί τους
800 μοναχούς, λίγο πριν την Επανάσταση του 1821 πάνω από 300 μοναχούς. Στην
Ιερά Μονή φυλάσσονται περί τα 500.000 κειμήλια (εικόνες, λατρευτικά σκεύη,
εγκόλπια, αριστουργήματα της μικροτεχνίας και χρυσοκεντητικής, χειρόγραφα,
παλαίτυπα, έγγραφα). Η Μονή είχε στην κατοχή της εντός και εκτός Ελλαδικού
χώρου μετόχια που έφθαναν την συνολική έκταση των 1.400.000 στρεμμάτων. Το
μέγεθος της Μονής, η ιστορία της, αλλά και ο ρόλος που διαδραμάτισε για την
Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό δίνουν μια ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτό το μοναστικό
κλαθίδρυμα.
Μελετώντας κάποιος την ιστορία της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου
θα δει ότι το Βατοπαίδι το ένα πόδι το έχει στον ησυχασμό και το άλλο στην
ιεραποστολή. Πράγματι, αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, όσο αντιφατικό και
αν φαίνεται. Η αγάπη του Θεού και η αγάπη προς τον συνάνθρωπο συνέχει τους
αγίους. Το εφαλτήριο για την ιεραποστολή είναι ο ησυχασμός, η ένωση με τον Θεό,
και όχι η επιθυμία για δράση. Ο ιεραπόστολος πρώτα βιώνει την αγάπη και την
γνώση του Θεού και μετά μπορεί να τις προσφέρει και στον συνάνθρωπο. Ο αληθινός
ιεραπόστολος είναι και αληθινός ησυχαστής.
Ο μοναχός δεν αποτάσσεται τον κόσμο γιατί μισεί τον κόσμο,
αλλά γιατί ελκύεται από τον Χριστό για μια πληρέστερη ένωση. Και όσο
περισσότερο αγαπά τον Χριστό τόσο αγαπά και τον συνάνθρωπο. Η φιλανθρωπία είναι
η απόρροια της φιλοθεΐας. Κινούμενος ο μοναχός από την αγάπη του Χριστού που
υπερχειλίζει στην καρδιά του θέλει να βοηθήσει τον κόσμο, πρωτίστως με την
προσευχή του και κατόπιν, αν το μοναστήρι του έχει την οικονομική δυνατότητα,
με το κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο που μπορεί να προσφέρει. Για παράδειγμα ο
άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που έγινε μοναχός στην Μονή Βατοπαιδίου και ήταν
άκρως ησυχαστής, κατόπιν έγινε πομενάρχης της Θεσσαλονίκης και επιτέλεσε
σπουδαίο ιεραποστολικό και κοινωνικό έργο.
Αυτοκράτορες, αριστοκρατικές οικογένειες και κάθε είδους
πιστοί προσέγγιζαν με σεβασμό την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, διότι σε αυτήν
κατοικούσαν πνευματικοί και λόγιοι μοναχοί, που επιδρούσαν με πολλούς
ευεργετικούς τρόπους στην κοινωνία. Το πλήθος των δωρεών προς το Ιερό αυτό
Σκήνωμα της Θεοτόκου μαρτυρεί την ευλάβειά τους και οι δωρεές σε γη υπήρξαν
σημαντικές και αποσκοπούσαν όχι μόνο στο να μπορεί η Μονή να συντηρείται, αλλά
και στο να αποστέλλονται μοναχοί ενάρετοι και πνευματικοί στα μετόχια, για να
εκτελούν πνευματικό και ποιμαντικό έργο, στηρίζοντας τους ίδιους τους πιστούς,
που με την σειρά τους προκαλούσαν την δημιουργία μετοχίων στους τόπους τους.
Το ημερολόγιο της Μονής για το 2014 είναι αφιερωμένο στην
βατοπαιδινή προσωπογραφία. Ενδεικτικά αναφέρονται προσωπικότητες λογίων και
αγίων μοναχών, που έζησαν εντός της Μονής ή σε εξαρτήματα της Μονής ή που είχαν
σχέση με την Μονή λόγω της Αθωνιάδας Ακαδημίας, από τον 12o ως και
τον 20ό αιώνα. Έγινε αυστηρή επιλογή των προσώπων, γιατί οι σημαίνουσες
προσωπικότητες είναι εκατοντάδες και το αρχείο σχεδόν ανεξάντλητο. Παρουσιάζονται
κάποια βιογραφικά στοιχεία για τα πρόσωπα αυτά, εικόνες τους ή φωτογραφίες τους
και επίσης κειμήλια, αντικείμενα που είχαν άμεση σχέση μαζί τους.
Χρονολογικά αρχίζουμε από τους αγίους Σάββα και Συμεών τους Σέρβους
και συνεχίζουμε με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, που ασκείται παρά τους πόδας του
βατοπαιδινού αγίου Νικοδήμου του ησυχαστού, τον άγιο Σάββα δια Χριστόν Σαλό,
τον πνευματικό πατέρα του αυτοκράτορος Ιωάννου Στ΄ Καντακουζηνού, που στο τέλος
αφήνει την αυτοκρατορική αλουργίδα και γίνεται μοναχός, τον άγιο Φιλόθεο
Κόκκινο, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και συγγραφέα του βίου των δυο
προηγουμένων αγίων. Επίσης στο ημερολόγιο αναφέρονται ο μεγάλος νομικός
Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος που έγινε μοναχός στο Βατοπαίδι με το όνομα Ματθαίος,
ο άγιος Μακάριος ο Μακρής που γίνεται υποτακτικός του και λίγο αργότερα
ηγούμενος στην Μονή Παντοκράτορος στην Κωνσταντινούπολη, ο άγιος Μάξιμος ο
Γραικός που μόνασε επί δεκαετία στην Μονή Βατοπαιδίου και αναδείχθηκε σε
φωτιστή της Ρωσίας, ο άγιος Αθανάσιος Πατελάρος, ο άγιος Γεράσιμος Παλλαδάς
κ.ά. Μεγάλες προσωπικότητες που είχαν
σημαντικότατη πνευματική και κοινωνική επιρροή στις περιοχές των μετοχίων της Μονής,
όπως ο Γρηγόριος Λαοδικείας, ο Γρηγόριος Ειρηνουπόλεως, ο Ιωαννίκιος
Βατοπαιδινός, ο Γρηγόριος Αδριανουπόλεως, ο Ανανίας Βατοπαιδινός, ο Ιάκωβος
Δημόπουλος κ.ά. Η Μονή κατέβαλε μια
προσπάθεια για την στήριξη της ελληνορθόδοξης παιδείας και την πνευματική
ενίσχυση του υποδούλου Γένους με την ίδρυση της Αθωνιάδας Ακαδημίας το 1749 και
έτσι σχετίστηκε με σημαντικότατες προσωπικότητες της εποχής, όπως τον σχολάρχη
Ευγένιο Βούλγαρη, τον άγιο Νικόδημο Αγιορείτη, τον άγιο Κοσμά Αιτωλό, τον άγιο
Αθανάσιο Πάριο, τον Νικηφόρο Θεοτόκη και πολλούς άλλους διδασκάλους του Γένους.
Η Μονή σε καιρούς δυσχειμέρους για τον Ελληνισμό ενίσχυσε
την Παιδεία του Γένους με την αρωγή της για την Μεγάλη του Γένους Σχολή, την
Θεολογική Σχολή της Χάλκης, την Σχολή των Γλωσσών στην Κωνσταντινούπολη, το
Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Παγκύπριο Γυμνάσιο και για πολλές άλλες Σχολές και
Διδακτήρια του Ελληνισμού.
Η σημερινή Αδελφότητα της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου
έχει πλήρη επίγνωση του πνευματικού, κοινωνικού και φιλανθρωπικού έργου που ανά
τους αιώνες έχει επιτελεσθεί από αυτήν και αισθάνεται την ευθύνη της έναντι των
προσωπικοτήτων που έζησαν στον ίδιο χώρο, αλλά και έναντι της παγκόσμιας
Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, ότι η ζωή των μοναχών της και οι δραστηριότητές της
κινούνται πάντοτε μέσα στο πλαίσιο της αγάπης προς τον Θεό και προς τον
συνάνθρωπο.
Ο Καθηγούμενος της
Ιεράς
Μεγίστης Μονής
Βατοπαιδίου
Αρχιμανδρίτης
Εφραίμ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου