2294 - Σαν σήμερα, πριν 100 χρόνια, κοιμήθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής

Σαν σήμερα στις 26/13 Νοεμβρίου 1912 κοιμήθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ ο οποίος συνέδεσε σημαντικό μέρος του βίου του με το Άγιο Όρος και ειδικότερα με το Ιερό Κάθισμα του Αγίου Ευσταθίου, τον Μυλοπόταμο. 

Στη σελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου διαβάζουμε:

Ἰωακεὶμ Γ´

Βίος, τὸ α´ : 4 Ὀκτ. 1878 - 30 Μαρτίου 1884

Ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης Ἰωακεὶμ Γ´ ἐγεννήθη τὴν 18ην Ἰανουαρίου 1834 ἐκ γονέων Δημητρίου καὶ Θεοδώρας Δεβετζῆ εἰς τὸ Βαφεοχώριον τοῦ Βοσπόρου καὶ ἐβαπτίσθη εἰς τὸ ὄνομα Χρῆστος. Τὰ πρῶτα γράμματα ἐξέμαθεν ἐκ τοῦ πατρός του Δημητρίου, ἠκολούθησε δὲ τακτικῶς τὰς προκαταρκτικὰς αὐτοῦ σπουδὰς μέχρι τῆς β´ τάξεως τοῦ σχολαρχείου εἰς τὴν ἐκεῖ σχολὴν μὲ τὸν διδάσκαλον τοῦ χωρίου Μιχαλάκην. Ὑπηρέτει ἐν τῷ ναῷ τοὺς ἱερεῖς καὶ ἐγένετο ἀναγνώστης ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ χωρίου του.

Ὁ τότε προϊστάμενος τοῦ χωρίου Χρύσανθος ὁ Ρύσιος (1844-45/6) τὸν προσέλαβεν ὑπὸ τὴν προστασίαν του. Μετέβησαν ὁμοῦ κατ᾽ ἀρχὰς εἰς τὸ Ρύσιον, καὶ ἀκολούθως τὸ Ἅγιον Ὄρος, τὴν Μονὴν Παντοκράτορος, ἔνθα διέμειναν ὑπὲρ τὸ ἔτος. Ἐκεῖ ὁ Χρῆστος Δεβετζῆς (ἢ Δημητριάδης) ἔλαβεν ἱκανὰ μαθήματα παρὰ τοῦ διδασκάλου Πάμβου τοῦ Λεσβίου. Ἀρχὰς τοῦ ἔτους 1848 ἐπανῆλθεν εἰς τὴν Πόλιν μετὰ τοῦ γέροντός του, ὅστις μετ᾽ ὀλίγον ἀπέθανεν ἐκ τῆς χολέρας.

Κατ᾽ ἀρχὰς προσεκολλήθη εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ μητροπολίτου Σάμου Γρηγορίου. Μετὰ ταῦτα, τῇ συστάσει τοῦ τότε μητροπολίτου Κυζίκου, βραδύτερον δὲ πατριάρχου Ἰωακεὶμ Β´, ἠκολούθησεν ὡς ὑπηρέτης τὸν μητροπολίτην Πωγωνιανὴς Ἀγάπιον ἀρχὰς τοῦ 1849 εἰς Βουκουρέστιον. Ὡσαύτως ἔμεινε πλησίον τοῦ διαδεχθέντος τὸν Ἀγάπιον, θανόντα, Πωγωνιανὴς Νικάνδρου, μέχρι τοῦ ἔτους 1853-4. Ἐν Βουκουρεστίῳ διήκουσεν ὅλην τὴν σειρὰν τῶν ἐγκυκλίων μαθημάτων ἐν τῷ οἰκοτροφείῳ τῶν ἐκ Κεφαλληνίας διδασκάλων Ἀποστολάτων, ἔχων ὡσαύτως ὡς προγυμναστὰς δύο ἑτέρους διδασκάλους καὶ ἱεροψάλτας τοὺς Χρηστίδας. Ἐκεῖ ἐξέμαθε τὴν βλαχικήν. Ἐχειροτονήθη διάκονος τὴν 10ην Αὐγούστου 1852 (12 Αὐγούστου 1851;) ἐν τῷ μετοχίῳ τῶν Γραικῶν (Χάνο-Γκρέτζηλορ) ὑπὸ τοῦ Πωγωνιανῆς Νικάνδρου, μετονομασθεὶς Ἰωακείμ.

Τὸ 1854 μετέβη εἰς τὴν Βιέννην, ἔνθα ἐκρατήθη ἀπὸ μέρους τῶν πλουσίων ἐκεῖ ὁμογενῶν καὶ ὑπηρετεῖ κατ᾽ ἀρχὰς ἐπ᾽ ὀλίγους μῆνας εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Γεωργίου καὶ κατόπιν, μέχρι τοῦ 1860, εἰς τὸν ἕτερον ναὸν τῆς ἁγίας Τριάδος ὡς διάκονος καὶ κανονάρχης (κατηχητής) ὑπὸ τοὺς ἱερεῖς - ἀρχιμανδρίτας Ἰάκωβον Λεβαντὴν τὸν ἐκ Ψαρρῶν (μετέπειτα Μοσχονησίων) καὶ Κοσμᾶν Λιβερόπουλον. Ἐκεῖ ἐπεδόθη παραλλήλως εἰς σπουδὰς καὶ μελέτας, ἐξέμαθε δὲ καὶ τὴν γερμανικήν.
Ἀνελθόντος τοῦ γέροντός του Ἰωακεὶμ Β´, τοῦ ἀπὸ Κυζίκου, εἰς τὸν οἰκουμενικὸν θρόνον, ὁ Ἰωακεὶμ Δεβετζῆς (ἢ Δημητριάδης) ἦλθεν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν καὶ διωρίσθη τὴν 12ην Νοεμβρίου 1860 δευτερεύων τῶν πατριαρχικῶν διακόνων καὶ τὴν 23ην (3ην;) Μαρτίου 1863 μέγας πρωτοσύγκελλος, χειροτονηθεὶς ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ πατριάρχου πρεσβύτερος καὶ προχειρισθεὶς εἰς τὸ ὀφφίκιον τοῦ μ. πρωτοσυγκέλλου. Παυθέντος Ἰωακεὶμ Β´ τοῦ θρόνου, καὶ προτοῦ ἀκόμη ἀποχώρησῃ οὗτος ὁριστικῶς τοῦ θρόνου, ὁ πρωτοσύγκελλος τοῦ Ἰωακεὶμ Δεβετζῆς, κελεύσει τοῦ τότε τοποτηρητοῦ μητροπολίτου Ρασκοπρεσρένης Μελετίου καὶ ἐγκρίσει τῆς ἱ. συνόδου, ἀπηλλάγη τῶν καθηκόντων του τούτων τὴν 9ην Ἰουλίου 1863 καὶ παρέμεινεν ἀργὸς πέραν τοῦ ἑνὸς ἔτους. Ἐπὶ τῆς πατριαρχείας Σωφρονίου Γ´ του ἀπὸ Ἀμασείας, ἐλθὼν προηγουμένως εἰς θεολογικὴν συνδιάλεξιν πρὸς τοὺς καθηγητὰς τῆς θεολογικῆς σχολῆς καὶ ἐγκριθεὶς ὡς δόκιμος, ἀνεδείχθη τριακονταετὴς μόλις τὴν ἡλικίαν μητροπολίτης Βάρνης, τῇ 10ῃ Δεκεμβρίου 1864, ἀντὶ τοῦ ἀποβιώσαντος Πορφυρίου καὶ ἐχειροτονήθη ἀρχιερεὺς ὑπὸ τοῦ πατριάρχου Σωφρονίου Γ´. Ἀρχὰς τοῦ 1872, ἐνδημῶν ἐν ΚΠόλει προσεκλήθη εἰς τὴν σύνοδον καὶ τὴν ἐθνοσυνέλευσιν (27 Ἀπριλίου 1873). Ὑπῆρξε πρόεδρος τῆς ἐφορίας τῆς μεγάλης τοῦ γένους σχολῆς καὶ σύμβουλος τοῦ ἱερατικοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συλλόγου. Ὡς μητροπολίτης Βάρνης ἔδωκε σημασίαν εἰς τὴν παιδείαν. Εἰς ἐπαρχίαν κατοικουμένην ἀπὸ πληθυσμὸν μικτὸν ἐξ Ἑλλήνων καὶ Βουλγάρων, ἧτο ὑπὲρ τῆς εἰρηνικῆς διαβιώσεως τούτων καὶ τῆς εἰρηνικῆς λύσεως τοῦ βουλγαρικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ζητήματος, ὅπερ εἶχε φθάσει εἰς τὴν ὀξυτάτην αὐτοῦ φάσιν. Λέγεται ὅτι ἧτο κατὰ τῆς ἀνακηρύξεως τοῦ βουλγαρικοῦ σχίσματος καὶ ἐλυπεῖτο διὰ τὰς ἀποφάσεις τῆς μεγάλης συνόδου τοῦ 1872.

Ἐπὶ τῆς β´ πατριαρχείας τοῦ γέροντος τοῦ Ἰωακεὶμ Β´, μετετέθη εἰς τὴν μητρόπολιν Θεσσαλονίκης τὴ 9η Ἰανουαρίου 1874, παυθέντος τοῦ Θεσσαλονίκης Νεοφύτου ἕνεκα ἐσωτερικῶν ἀναταραχῶν τῆς πόλεως. Ὁ Θεσσαλονίκης Ἰωακεὶμ κατώρθωσεν ἐντὸς ὀλίγου νὰ συμβιβάσῃ τὰ διεστῶτα καὶ νὰ ἐπιδοθῇ εἰς τὸ ἀνακαινιστικὸν καὶ προοδευτικὸν αὐτοῦ ἔργον, ἠγαπήθη δὲ ὄχι μόνον ὑπὸ τῶν χριστιανῶν πιστῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν μουσουλμάνων καὶ ἰουδαίων.

Ὁ ἀπὸ Θεσσαλονίκης Ἰωακεὶμ ἐξελέγη, 44 ἐτῶν τὴν ἡλικίαν, οἰκουμενικὸς πατριάρχης τὴν 4ην 'Οκτωβρίου 1878. Ὁ τοποτηρητὴς τοῦ οἰκουμενικοῦ Θρόνου Ἐφέσου Ἀγαθάγγελος (7 Αὐγούστου 1878) συνεκάλεσε εἰς α´ συνεδρίαν τὴν ἐκλογικὴν συνέλευσιν τὴν 29ην Σεπτεμβρίου 1878, παρόντων 66 μόνον, 12 ἀρχιερέων καὶ 54 λαϊκῶν, ἀντὶ τῶν 76 μελῶν, ἥτις καθώρισε τὸν κατάλογον τῶν ἐκλεξίμων ἐκ 13 ἀρχιερέων. Ὁ κατάλογος οὗτος ὑποβληθεὶς εἰς τὴν ὑψηλὴν πύλην ἐπεστράφη ἀπαράλλακτος. Τὴν Τετάρτην 4 Ὀκτωβρίου 1878 συνεκλήθη τὸ β´ ἡ ἐκλογικὴ συνέλευσις, παρόντων 69 μελῶν, 12 ἀρχιερέων καὶ 57 λαϊκῶν. Ὑποψήφιοι διὰ τὸ τριπρόσωπον ἀνεδείχθησαν ὁ Θεσσαλονίκης Ἰωακεὶμ (60), ὁ Φιλιππουπόλεως Νεόφυτος (44) καὶ ὁ Ἄρτης Σεραφεὶμ (35). Ἐν τῷ ναῷ οἰκουμενικὸς πατριάρχης παμψηφεὶ ἐξελέγη ὁ ἀπὸ Θεσσαλονίκης Ἰωακεὶμ Γ´. Ἡ ἄνοδος τοῦ Ἰωακεὶμ Γ´ εἰς τὸν θρόνον ὀφείλεται κατὰ πολὺ εἰς τὴν ὑπόδειξιν καὶ τὰς ὑπὲρ αὐτοῦ ἐνεργείας τοῦ μεγάλου εὐεργέτου τοῦ γένους καὶ τῆς Ἐκκλησίας Γεωργίου Ζαρίφη.

Ἐπιτροπὴ ἐκ τῶν δυὸ σωμάτων, μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν Χαλκηδόνος Καλλίνικον, μεταβάσα εἰς Θεσσαλονίκην, παρέλαβεν ἐπισήμως τὸν νέον πατριάρχην διὰ τὴν ἕδραν του. Ὁ Ἰωακεὶμ ἐγκατέλειψε τὴν Θεσσαλονίκην τὴν 23ην Ὀκτωβρίου 1878 διὰ τοῦ ἰταλικοῦ ἀτμοπλοίου «Πρίγκηψ Ἀμεδαῖος» καὶ ἔφθασεν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν τὴν 25ην τοῦ αὐτοῦ μηνός, ἡμέραν Τετάρτην, φιλοξενηθεὶς εἰς τὴν ἐν Φαναρίῳ παράλιον οἰκίαν τοῦ Δέρκων Ἰωακεὶμ (Κρουσουλούδη).

Τὴν 1ην Δεκεμβρίου 1878, ἡμέραν Τετάρτην, ἔλαβε χώραν ἡ παρουσίασις τοῦ νέου πατριάρχου πρὸ τοῦ σουλτάνου καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ αὐτοῦ ἐγκαθίδρυσις ἐν Φαναρίῳ. Κατ᾽ αὐτὴν ἀπηγγέλθη ὑπὸ τοῦ μεγάλου λογοθέτου Σταυράκη Ἀριστάρχου τὸ μέγα μήνυμα, ἔχον ὡς ἐξῆς:

«Ἡ ἱερὰ τῶν ἁγίων ἀρχιερέων χορεία, ὁ εὐαγὴς τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου κλῆρος, οἱ προύχοντες καὶ οἱ λογάδες τοῦ ἔθνους καὶ ἅπαν τὸ ὀρθόδοξον πλήρωμα τῶν τε θεοσώστων ἐπαρχιῶν καὶ τῆς βασιλίδος ταύτης τῶν πόλεων, ἐκλεξάμενοι κοινὴ γνώμη καὶ ὁμοφώνῳ βουλῇ τὴν Ὑμ. θειοτάτην παναγιότητα, ἐπινεύσει θείᾳ καὶ ἀνακτορικῇ εὐμενείᾳ, ἀρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης καὶ οἰκουμενικὸν Πατριάρχην, προσκαλοῦσιν Αὐτὴν διὰ τοῦ ταπεινοῦ Αὐτῆς οἰκέτου ἐπὶ τὸν ἁγιώτατον ἀποστολικὸν καὶ οἰκουμενικὸν τοῦτον θρόνον.

Ἀνάβηθι τοίνυν, παναγιώτατε δέσποτα, τὰς βαθμίδας αὐτοῦ καὶ κόσμησον αὐτὸν μέχρι βαθυτάτου γήρως, ὅπως ἐκλέϊσαν αὐτὸν οἱ προκάτοχοί Σου Ἀνδρέας ὁ πρωτόκλητος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Φώτιος ὁ πάνυ, Μιχαὴλ ὁ Κηρουλάριος, Γεννάδιος ὁ Σχολάριος, Σαμουὴλ ὁ Βυζάντιος καὶ ὁ λοιπὸς τῶν ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξει εὐκλεῶς προπατριαρχευσάντων γεραρὸς θίασος, καὶ ὁδήγησον τὸν ἐμπεπιστευμένον σοι ἄνωθεν κλῆρον καὶ λαὸν εἰς τὰς τρίβους τῆς κατ᾽ ἄμφω σωτηρίας καὶ εἰς τὰς νομὰς τῆς εὐαγγελικῆς χάριτος Γένοιτο! Γένοιτο!

Ο πατριάρχης ἐξεφώνησεν ἀπὸ τοῦ θρόνου τὸν ἐνθρονιστήριον αὐτοῦ λόγον, ὁ δὲ ἀρχιμανδρίτης Φιλάρετος Βαφείδης τὸν ἀντιπροσφωνητήριον ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος λόγον.

Ο ἐκ Βαφεοχωρίου συμπατριώτης καὶ ἀνάστημα τοῦ πατριάρχου καθηγητὴς Ἰωάννης Παναγιωτίδης παρουσιάζει τὸν νέον πατριάρχην Ἰωακεὶμ Γ´ ὡς ἀκολούθως:

«Ἰωακεὶμ ὁ Γ´ ἀνήκει εἰς τὴν ἐπίζηλον τάξιν τῶν προνομιούχων ἐκείνων ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι πλουσιοπαρόχως ἐπροικίσθησαν παρὰ τοῦ ἀγαθοδότου Θεοῦ. Νοῦς διαυγής, ἀντίληψις ὀξεῖα, κρίσις ἐμβριθής, μνήμη ἀτέρμων, καρδία συμπαθὴς καὶ φιλάγαθος καὶ χαλύβδινη θέλησις ἁρμονικῶς συνεταιρίσθησαν καὶ ἐγκαθιδρύθησαν ἐντὸς ὑγιεστάτου ὀργανισμοῦ καὶ μεγαλοπρεποῦς παραστήματος. Εἶναι ὄντως σπάνιον φαινόμενον ἡ ἁρμονικὴ συγκέντρωσις εἰς ἕνα ἄνθρωπον τόσων ἐξόχων πνευματικῶν, ἠθικῶν καὶ σωματικῶν χαρισμάτων!»

Ὃ Παῦλος Καρολίδης συμπληρώνει,

«Ἐπὶ τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ ὡς Πατριάρχης καὶ Ἐθνάρχης ὑπῆρξεν ἐν πολλοῖς ἀνὴρ ἀκαμάτως δραστήριος καὶ μεγαλεπήβολος ἐν τῇ φιλοκάλῳ μεταρρυθμιστικῇ αὐτοῦ ἐνεργείᾳ».

Ὁ δὲ Μανουὴλ Γεδεὼν ἐπιγραμματικῶς παρατηρεῖ:

«Καίπερ δὲ φρονῶν ὅτι «τὸ καθ᾽ ἡμᾶς χάος οὐ διαρρυθμίζεται», δυστυχῶς ἠθέλησε ν᾽ ἀναλάβῃ εὐθὺς τὴν ἐξ ὁλοκλήρου διαρρύθμισιν αὐτοῦ».

Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ ἐξέθεσε δι᾽ ὀλίγων τὸ πρόγραμμα τῆς δράσεώς του εἰς τὸν ἐνθρονιστήριον αὐτοῦ λόγον, ἀργότερον δὲ πλέον συστηματικώτερον εἰς τὸ περίφημον καταστὰν ὑπόμνημά του περὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως, ἀναγνωσθὲν ἐνώπιον τῆς πρὸς ἀναθεώρησιν τῶν ἐθνικῶν κανονισμῶν συγκληθείσης ἐθνοσυνελεύσεως (12 Ἰανουαρίου 1879). Ἐκ τοῦ ἐνθρονιστηρίου λόγου του ἀποσπῶνται τὰ ἑπόμενα:

«Τὸ ἐφ᾽ ἡμῖν, ὁμολογοῦμεν καὶ διαβεβαιοῦμεν ὑμᾶς πάντας ἐν συνειδήσει ὅτι οὐδεὶς σκοπὸς πλάγιος, οὐδεὶς χθαμαλός, οὐδεὶς ὑλόφρων, οὐδεὶς φιλέκδικος, οὐδεὶς μνησίκακος ἐπηρεάσει ἡμᾶς εἰς τὴν διεύθυνσιν τῶν τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ ἔθνους ἀγαθῶν. Πιστοὶ φύλακες τῶν πατρώων καὶ ἀκριβεῖς ἐκτελεσταὶ τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ θεσμῶν, ἀποδυόμεθα ἀπὸ τοῦ νῦν ἀκορέστως, ὅσον ἀνθρώπῳ εὐτελεῖ καὶ ταπεινῷ ἐφικτόν, εἰς τὴν διαρρύθμισιν καὶ διόρθωσιν ἐπὶ τῇ βάσει τῶν προεπηγγελμένων. Ἀπαιτοῦμεν δὲ καὶ παρ᾽ ὑμῶν τῶν τε κανονικῶν καὶ νομίμων σωμάτων καὶ παρ᾽ ἑνὸς ἑκάστου ἰδίᾳ καὶ ἐν γένει παρὰ πάντων, ὅσα ἡμεῖς ἀπαραβιάστως ἐπαγγελλόμεθα καὶ ἐν συνειδήσει ὑπισχνούμεθα. Οὕτως ἠρέμα καὶ κατὰ μικρὸν τῇ τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ χάριτι καὶ ἀντιλήψει θέλομεν φθάσει ἀπὸ κοινοῦ εἰς τὴν ὁδὸν τῆς σωτηρίας»

Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ συνῆψε, πρὸς διακανονισμὸν τοῦ ἀπὸ μακρὸν ὑφισταμένου οἰκονομικοῦ προβλήματος καὶ πληρωμὴν τῶν καθυστερημένων, ἄτοκον μέγα δάνειον μετὰ τοῦ ἑτέρου τῶν μεγάλων εὐεργετῶν τοῦ γένους καὶ τῆς Ἐκκλησίας τραπεζίτου Ζαννῆ Στεφάνοβικ Σκυλίτση. Πρὸς ἀπόσβεσιν δὲ τοῦ νεωτέρου χρέους ἐκ 15.000 λιρῶν, προσέτρεξεν εἰς τὸ μέσον τῆς καθολικῆς συνδρομῆς ὅλων τῶν ἐν Τουρκίᾳ Χριστιανῶν.

Τὸ 1879 προέβη εἰς τὴν εὐλογίαν τοῦ ἁγίου μύρου. Ἤρχισεν ἐκ τοῦ πατριαρχικοῦ οἴκου, ὃν ἐπεσκεύασε καὶ ἐκόσμησεν ἐσωτερικῶς, δι᾽ ἐπίπλων πάσης φύσεως καὶ πινάκων (1879), ἅτινα ἐσώζοντο μέχρι τῆς ἐκ τοῦ πυρὸς ἀποτεφρώσεως τοῦ κτιρίου (1941). Μετερρύθμισε τὸν ἐσωτερικὸν βίον τῶν πατριαρχείων ἐπὶ τὸ εὐρωπαϊκώτερον καὶ τὸ χριστιανικώτερον. Ἵδρυσε τὴν πατριαρχικὴν βιβλιοθήκην καὶ ἀνασυνέστησε τὸ πατριαρχικὸν τυπογραφεῖον (1880), εἰς τὸ ὁποῖον ἤρχισεν ἐκδιδόμενον, ἐ. ἄ., τὸ περιοδικὸν (Ἀλήθεια) Ἐκκλησιαστικὴ Ἀλήθεια (1880-1923).

Ἐδωκεν ἰδιαιτέραν σημασίαν εἰς τὴν παιδείαν, τὴν θύραθεν καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴν (θεολογικήν). Ἐμερίμνησε διὰ τὴν ἵδρυσιν τοῦ νέου λαμπροῦ κτιρίου τῆς μεγάλης σχολῆς ἐπὶ τοῦ λόφου τοῦ Φαναριοῦ (θεμέλιος λίθος 30 Ἰαν. 1880, ἐγκαίνια τοῦ κτιρίου 14 Σεπτ. 1882). Ἀνασυνέστησε τὸ 1879 εἰς τὴν νῆσον Χάλκην τὴν ἐν Μουχλίῳ πρότερον λειτουργοῦσαν κεντρικὴν ἱερατικὴν σχολήν, ἥτις τὸ 1882 μετεφέρθη εἰς εὐρύτερον οἴκημα παρὰ τὸ ἁγίασμα τῶν Βλαχερνῶν. Ἵδρυσεν εἰς τὴν ἐν τῇ νήσῳ Πρώτῃ ἱ. Μονὴν τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος γηροκομεῖον ὑπὲρ τῶν κληρικῶν. Καθιέρωσε τὸ 1881 τὸ θεσμὸν τοῦ πατριαρχικοῦ ἐπόπτου τῶν ὀρθοδόξων ἑλληνικῶν σχολῶν καὶ συνεκρότησε τὴν ἐκπαιδευτικὴν καὶ φιλανθρωπικὴν ἀδελφότητα, πρὸς ἐνίσχυσιν καὶ σύστασιν νέων καθ᾽ ὅλας τὰς ἐπαρχίας τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου σχολῶν. Ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴν βυζαντινὴν μουσικήν, ἱδρύσας τὸ 1882 σχολὴν ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς καὶ καταρτίσας μουσικὴν ἐπιτροπήν, ἥτις ἀπέδειξε μουσικὸν ὄργανον, κληθὲν Ἰωακείμειον ψαλτήριον. Ἐμερίμνησε διὰ τὴν θεολογικὴν σχολὴν τῆς Χάλκης. Εἶχε δὲ σχέδια περὶ αὐτῆς, τὰ ὁποῖα δὲν προέφθασε νὰ θέσῃ εἰς ἐφαρμογήν. Συστάσει αὐτοῦ ἐσπούδασαν εἰς τὸ ἐξωτερικὸν οἱ ἀπόφοιτοι τῆς σχολῆς Ἰωακεὶμ Φορόπουλος, Μιχαὴλ Κλεόβουλος καὶ Ἀπόστολος Χριστοδούλου. Ἐφρόντισε διὰ τὴν εὔρυθμον λειτουργίαν καὶ διαρρύθμισιν τῶν ἐθνικῶν φιλανθρωπικῶν καταστημάτων καὶ ἀνήγειρε διὰ τῶν προσφορῶν τῶν ὁμογενῶν φρενοκομεῖον.

Κατόπιν τῶν γενομένων πολιτικῶν ἀλλαγῶν, κατὰ Μάϊον 1882 παρεχωρήθησαν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος αἱ μητροπόλεις Λαρίσσης, Ἄρτης, Δημητριάδος, Φαναριοφερσάλων καὶ αἱ ἐπισκοπαὶ Τρίκκης, Σταγῶν, Θαυμακοῦ, Γαρδικίου καὶ Πλαταμῶνος, μετὰ τῶν ἐν αὐταῖς μονῶν, σταυροπηγιακῶν καὶ ἐνοριακῶν. Τῇ 24 Αὐγούστου 1881 συνέστη ἡ μητρόπολις Νικοπόλεως καὶ Πρεβέζης ἐκ τῶν ὑπολειφθέντων ἐντὸς τῆς Τουρκίας χωρίων τῆς μητροπόλεως Ἄρτης. Τῇ 2 Μαΐου 1882 προεβιβάσθη ἡ τέως ὑπὸ τὸν Θεσσαλονίκης ἐπισκοπὴ Σερβίων καὶ Κοζάνης εἰς μητρόπολιν. Τὸν Ὀκτώβριον 1882 συνέστησε τὰς ἀρχιεπισκοπὰς Δισκάτης ἐν Θεσσαλίᾳ καὶ Νευροκοπίου ἐν Μακεδονίᾳ. Κατὰ Μάϊον τοῦ 1883, αἰτήσει τοῦ Ἐφέσου Ἀγαθαγγέλου, συνέστη ἡ ἐπισκοπὴ Ἀνέων, χορισθεῖσα τῆς Κρήνης. Ἕνεκα τῶν εἰς τὰς ἐπαρχίας τοῦ θρόνου γενομένων ἀλλαγῶν μετεσχηματίσθη το ἐν ἰσχύει συνταγμάτιον.

Ἐπὶ Ἰωακεὶμ Γ´ αἱ σχέσεις τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου μετὰ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ὑπῆρξαν ὁμαλαί. Ὁ ἐν Μόσχᾳ ναὸς τοῦ ἁγίου Σεργίου, μεθ᾽ ὅλων τῶν ἐξαρτημάτων αὐτοῦ, ἐτέθη ὑπὸ τὴν δικαιοδοσίαν τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου. Τῇ 20ῇ Ὀκτωβρίου 1879 διὰ πατριαρχικοῦ καὶ συνοδικοῦ τόμου ἀνεγνωρίσθη τὸ αὐτοκέφαλον εἰς τὴν ὀρθόδοξον 'Εκκλησίαν τῆς Σερβίας, τῆς χώρας ἀναγνωρισθείσης εἰς βασίλειον. Συνεπείᾳ τῆς πολιτικῆς ἑνώσεως τῆς ἐπαρχίας Δρύστρας μετὰ τῆς Ρουμανίας, διὰ τόμου ἀφέθησαν εἰς τὴν μητρόπολιν Οὐγγροβλαχίας αἱ τέως ὑπὸ τὸν μητροπολίτην Δρύστρας τελοῦσαι περιοχαὶ (5 Δεκεμβρίου 1879). Ὁ Ἰωακεὶμ φέρεται ὡς ἀποτυχὼν εἰς τὰς προσπαθείας του διὰ τὴν λύσιν τοῦ ἐν Ρουμανίᾳ μοναστηριακοὺ ζητήματος. Ἐπειδὴ δυὸ τμήματα τῆς εἰς Βουλγαρίαν περιελθούσης ἐπαρχίας Σαμακοβίου ἀπελείφθησαν ἐκτὸς αὐτῆς, τὸ τῆς Τζουμαγιᾶς καὶ Ραζλοκίου, προσεκολλήθησαν τὸ μὲν α´) εἰς τὴν μητρόπολιν Μελενίκου, τὸ δὲ β´) εἰς τὴν μητρόπολιν Δράμας. Ἐπίσης κατηγορεῖται ὁ Ἰωακεὶμ ὡς μὴ ἐνεργήσας θετικῶς διὰ τὴν ἐπίλυσιν τοῦ βουλγαρικοῦ ζητήματος καὶ τῶν ἐξ αὐτοῦ συνεπειῶν. Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ συνωμολόγησεν ἐκκλησιαστικὴν σύμβασιν μετὰ τῆς αὐστριακῆς κυβερνήσεως ὡς πρὸς τὰς ἐπαρχίας Βόσνης, Σβορνικίου καὶ Ἐρσεκίου (Ἐρζεγοβίνης), αἵτινες εἶχον περιέλθει ὑπὸ τὴν προσωρινὴν κατοχὴν τῆς αὐστροουγγρικῆς μοναρχίας. Ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος θεωρεῖ τὴν πρᾶξιν ταύτην «ἀνεπιτυχῶς» γενομένην, διότι ὁ Ἰωακεὶμ δὲν διεῖδε τὴν τάσιν τῆς αὐστροουγγρικῆς δυναστείας πρὸς σαγήνευσιν εἰς τὸν λατινισμὸν τῶν Ὀρθοδόξων.

Ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ αὐτοκράτορος Ἀβδοὺλ Χαμὶτ Β´ ἐνεφανίσθη τὸ οὕτω λεγόμενον προνομιακὸν ζήτημα, ὅπερ συνίστατο εἰς τὴν προσπάθειαν πρὸς κατάργησιν τῶν ἀπὸ τῆς ἁλώσεως καὶ ἑξῆς προνομίων, ὧν ἀπέλαυεν ἡ Ἐκκλησία ἐντὸς τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους, ἰδίως ὅσον ἀφορᾷ τὴν κλήτευσιν καὶ διαδικασίαν τῶν κληρικῶν, τὴν διατροφὴν τῶν συζύγων ἐν ταῖς συζυγικαῖς διαφοραῖς, τὰς διαθήκας, τὰς ἐκκλησίας καὶ τὰ σχολεῖα. Τὸ ζήτημα τοῦτο ἱστορικῶς παρουσιάζει τρεῖς φάσεις. Ἡ πρώτη φάσις (1883/4) ἐξειλίχθη ἐπὶ τῆς πατριαρχείας Ἰωακεὶμ Γ´ καὶ ἐγένετο ἡ αἰτία, ὁμοῦ μετ᾽ ἄλλων τινῶν παραγόντων, ὡς ἧτο ἡ κατ᾽ αὐτοῦ στάσις πολλῶν ἀνωτέρων κληρικῶν καὶ ἰδίως τῶν συνοδικῶν ἀρχιερέων, μερίδος τῶν δημοσιογράφων καὶ κυρίως τοῦ ἀρχισυντάκτου τοῦ Νεολόγου Σταύρου Βουτυρᾶ, ἀλλὰ καὶ τινων ἐν τῇ πόλει ὁμογενῶν, διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ θρόνου ἀπομάκρυνσιν Ἰωακεὶμ Γ´ (1884).

Ὁ πατριάρχης, ἐνώπιον τῆς δημιουργηθείσης καταστάσεως, ὑπέβαλε τὴν α´ παραίτησίν του τῇ 9ῃ Δεκεμβρίου 1883 καὶ ἀπεσύρθη εἰς τὸ ἐν Βαφεοχωρίῳ θέρετρόν του. Ὁ Ἰωακεὶμ ὑπέβαλε καὶ αὖθις, τὸ β´, τὴν παραίτησιν αὐτοῦ τῇ 16ῃ Δεκεμβρίου 1883. Τὸ γ´ ἔπραξε τὸ αὐτὸ τὴν 29ην Δεκεμβρίου 1883. Ἤδη ἀπὸ τῶν ἀρχῶν τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου 1883 καὶ κατὰ τὸ ἔτος 1884 ἐσυνεχίζοντο αἱ ἐπαφαὶ μεταξὺ τῆς ὑψηλῆς πύλης καὶ τοῦ πατριαρχείου, καθὼς καὶ προσωπικαὶ μετὰ τοῦ πατριάρχου, καὶ τοῦ θεωροῦντος τὸν ἑαυτόν του παρητημένον. Ὁ πατριάρχης ἀπέστειλε πρὸς τὸν μ. βεζύρην τὰ ἰδιωτικὰ αὐτοῦ σημειώματα, τὰ οὕτω λεγόμενα «χουσουσιά», τὰ τόσον θόρυβον τότε προξενήσαντα. Τέλος, πρὸ τοῦ δημιουργηθέντος ἀδιεξόδου, ὁ πατριάρχης ἠναγκάσθη νὰ ὑποβάλῃ τὴν ὁριστικὴν αὐτοῦ παραίτησιν τῇ 30ῃ Μαρτίου 1884.

Τοποτηρητὴς τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου ἐξελέγη ὁ Ἐφέσου Ἀγαθάγγελος (30 Μαρτίου 1884).

Ὁ πρώην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´, μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ θρόνου ὁριστικὴν παραίτησιν (1884), λαμβάνων καὶ ἐπιχορήγησιν ἐξ 7500 γροσίων, παρέμεινεν ἐπὶ χρονικόν τι διάστημα εἰς τὸν ἐν Βαφεοχωρίῳ οἶκον αὐτοῦ. Ἐπὶ τῆς πατριαρχείας Διονυσίου Ε´ ἀνέλαβε τὴν 20ήν Φεβρουαρίου 1887 προσκυνηματικὸν ταξίδιον εἰς Ἱεροσόλυμα, ἐπισκεφθεὶς συνάμα τὴν Ἀντιόχειαν καὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν. Μετὰ τὴν ἐκ τῆς περιοδείας ταύτης ἐπάνοδον, διὰ μέσου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐγκατέστη καὶ πάλιν ἀπὸ τοῦ φθινοπώρου 1887 μέχρι τοῦ 1889 εἰς τὸ Βαφεοχώριον. Τὴν 17ην Σεπτεμβρίου 1889 ἀνεχώρησε δι᾽ Ἅγιον Ὄρος καὶ διέμενεν ἐφησυχάζων ἀπὸ τῆς 23 Σεπτεμβρίου 1889 μέχρι τοῦ ἔτους 1901 εἰς τὸ ἠσυχαστήριον τοῦ Μυλοποτάμου, ἀνῆκον εἰς τὴν Μονὴν τῆς Μεγίστης Λαύρας.

Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´, παρ᾽ ὅλην τὴν ὀλιγοετῆ πατριαρχείαν του (1878-1884), ἠγαπήθη ἐξαιρετικῶς ὑπὸ τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ καὶ τοῦ μεγίστου μέρους τῶν ταγῶν αὐτοῦ. Ἐκ τῆς προσθήκης καὶ ἑνὸς ἱκανοῦ τμήματος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἠγετῶν, διεμορφώθη, μετὰ τὴν παραίτησίν του, μία ἰσχυρὰ μερίς, ἥτις ἀπετέλεσε τὸ οὕτω κληθὲν ἐν τῇ νεωτέρᾳ ἱστορίᾳ τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου κόμμα Ἰωακειμικόν. Ἐνῷ ἡ παράταξις τῶν ἀντιφρονούντων ἀπετέλεσε τὸ κόμμα τῶν Ἀντιιωακειμικῶν.

Αἱ συγκρούσεις τῶν δυὸ ἀντιμαχομένων παρατάξεων ἔφθανον εἰς τὸ ὀξύτατον αὐτῶν σημεῖον κυρίως κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν μέχρι τοῦ 1901 πατριαρχικῶν ἐκλογῶν.

Τὸ β´: 25 Μαΐου 1901 - 13 Νοεμβρίου 1912

«Καὶ γὰρ πρὸς ἡμᾶς, ἀπὸ ἑκκαίδεκα ἐτῶν τὴν πνευματικὴν διακυβερνήσιν παρητημένους, τὴν μονήρη δὲ καὶ ἀπράγμονα διαίτησιν ἐν τῷ ἁγίῳ τοῦ Ἄθωνος Ὄρει προηρημένους, ἀδόκητον, μηνὸς Μαΐου λήγοντος, κατέφθασεν ἄγγελμα τὸ τῆς ἐκλογῆς ἡμῶν τὸ δεύτερον ἐπὶ τὸν ἁγιώτατον Ἀποστολικὸν καὶ Πατριαρχικὸν Οἰκουμενικὸν τῆς Κωνσταντινουπόλεως Θρόνον, εἰς διαδοχὴν τοῦ γερασμίου καὶ λίαν ἡμῖν περισπουδάστου ἐν Χριστῷ ἀδελφοῦ, τοῦ Παναγιωτάτου Πατριάρχου πρώην Κωνσταντινουπόλεως κυρίου Κωνσταντίνου, τὴν προεδρικὴν τῆς Ἐκκλησίας ταύτης ἀποθεμένου διεύθυνσιν καὶ εἰς τὸν ἰδιωτικὸν βίον ἀποχωρήσαντος. Μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ σεμνὴ ἱερωτάτων Μητροπολιτῶν καὶ ἐντιμοτάτων Συμβούλων πρεσβεία εἰς τὸν ἱερὸν τῆς ἡσυχίας ἡμῶν τόπον διαπεραιωθεῖσα πρῶτον μὲν τὰς συνῳδὰ τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς θεσμοῖς ἐν τῇ Μεγάλῃ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ συντελεσθείσας κανονικὰς ψήφους τῆς ἐκλογῆς ἡμῶν ἐπισήμως ἀνεκοινοῦτο, εἶτα δὲ τὸ ἐν τῇ ἐκλογῇ ὁμόφωνον καὶ συμπαγὲς τῆς γνώμης τῶν νομίμων ἀντιπροσώπων τοῦ τε ἱεροῦ κλήρου καὶ τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ προτιθεμένη, ἐμμόνως ἡμᾶς, ἐξ ὀνόματος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Γένους τῶν χριστιανῶν τοῦ καθ᾽ ἡμᾶς κλίματος, ἐπὶ τὸ ὕπατον τῆς ἐκκλησιαστικῆς πηδαλιουχίας ἀξίωμα μετεκαλεῖτο».

Μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ θρόνου παῦσιν τοῦ πατριάρχου Κωνσταντίνου Ε´, τῇ 27ῃ Μαρτίου 1901, τοποτηρητὴς τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου ἐξελέγη τὴν ἰδίαν ἡμέραν ὁ μητροπολίτης Προύσης Ναθαναήλ. Τὴν Τετάρτην 23ην Μαΐου 1901 συνῆλθε τὸ α´ ἡ ἐκλογικὴ συνέλευσις, παρόντων 85 μελῶν, ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ μεγάλου συνοδικοῦ τῶν πατριαρχείων, καὶ προέβη εἰς τὸν καταρτισμὸν τοῦ καταλόγου τῶν ὑποψηφίων, ὅστις ἀπετελέσθη ἐξ 24 ἀρχιερατικῶν μελῶν. Ἐστάλη τὴν ἰδίαν ἡμέραν εἰς τὴν ὑψηλὴν πύλην καὶ ἐπεστράφη πάραυτα, μὲ διαγεγραμμένα τὰ ὀνόματα τῶν μητροπολιτῶν Χαλκηδόνος Γερμανοῦ, Δέρκων Καλλινίκου, Ἀδριανουπόλεως Κυρίλλου, Ἰωαννίνων Γρηγορίου, Σμύρνης Βασιλείου, Σερρῶν Γρηγορίου καὶ Λέρου καὶ Καλύμνου Ἰωάννου. Ἡ β´ συνεδρία τῆς ἐκλογικῆς συνελεύσεως ἔλαβε χώραν τὴν 25ην τοῦ ἰδίου μηνός, ἡμέραν Παρασκευήν, τὸ δὲ τριπρόσωπον ψηφοδέλτιον κατηρτίσθη ὡς ἑξῆς: πρώην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´ (83), Χίου Κωνσταντῖνος (72) καὶ Βάρνης Πολύκαρπος (69). Κατὰ τὴν γενομένην ἐν τῷ ναῷ ψηφοφορίαν παμψηφεὶ οἰκουμενικὸς πατριάρχης ἐξελέγη ὁ πρώην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Γ´.

Τὰ δύο σώματα τηλεγραφικῶς ἀνήγγειλαν εἰς τὸν νέον πατριάρχην τὴν ἐκλογήν του, οὗτος δὲ ἀπήντησεν εὐχαριστῶν. Ὥρισαν δὲ ἐπίσημον ἐξ ἀρχιερέων καὶ λαϊκῶν ἐπιτροπήν, ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ μητροπολίτου Μηθύμνης Στεφάνου, ἥτις μετέβη δι᾽ ἰδιωτικοῦ πλοίου τῆς ἑταιρείας Κουρτζῆ «Κρήτη» πρὸς παραλαβὴν τοῦ Πατριάρχου. Τὸ πλοῖον ἀνεχώρησεν ἐκ τῆς πόλεως τὴν Πέμπτην 31 Μαΐου 1901, ἔφθασε δὲ εἰς Ἅγιον Ὄρος τὴν Παρασκευὴν 1 Ἰουνίου 1901. Ἐκεῖθεν ἀνεχώρησε τὴν 3ην ἰδίου μηνὸς καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν τὴν 4ην Ἰουνίου 1901, τοῦ πατριάρχου καταλύσαντος εἰς τὴν ἐν Βαφεοχωρίῳ οἰκίαν του.

Ἡ ἡμέρα τῆς πολιτικῆς ἐγκαθιδρύσεως καὶ τῆς ἐνθρονίσεως τοῦ πατριάρχου ὡρίσθη ἡ Δευτέρα 11 Ἰουνίου 1901.

Ἀμφότεραι αἱ τελεταὶ ἐγένοντο μετὰ πολλῆς τῆς μεγαλοπρεπείας.

Τὸν νουθετήριον ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος ἐξεφώνησεν ὁ ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Κωνσταντινίδης, τὸν δὲ ἐνθρονιστήριον ἀπὸ τοῦ θρόνου ὁ Ἰωακεὶμ Γ´.

Ὁ Παῦλος Καρολίδης οὕτω πως παρουσιάζει τὴν πολιτείαν τοῦ Ἰωακεὶμ Γ´ κατὰ τὴν β´ αὐτοῦ πατριαρχείαν:

«Ἐν τῇ δευτέρᾳ αὐτοῦ ταύτη πατριαρχεία ὁ Ἰωακεὶμ Γ´, δύο πρὸ πάντων μετῆλθε μεθόδους τοῦ πολιτεύεσθαι: α´) ν᾽ ἀποφύγῃ ὡς δυνατὸν πᾶσαν προστριβὴν πρὸς τὴν Πύλην, β´) νὰ στήριξῃ τὴν ἐπὶ τοῦ θρόνου ἐμπέδωσιν ἐπὶ τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου τοῦ ἐκπροσωπουμένου ἐν τῷ μικτῷ συμβουλίῳ. Ἐντεῦθεν περιῆλθεν οὐχ ἅπαξ εἰς προστριβὰς σοβαρὰς πρὸς τὴν Ἱεραρχίαν, ἀλλὰ διετηρήθη πάντοτε ὑποστηρίξει τῆς Πύλης καὶ τῆς ἐν τῷ μικτῷ συμβουλίῳ λαϊκῆς πλειονοψηφίας. Ἡ τοιαύτη πολιτεία αὐτοῦ καὶ ἡ ἄλλη ἐπιφυλακτικότης καὶ ἡ σταθερὰ αὐτοῦ ἀπόφασις νὰ μὴ καταλίπῃ τὸν θρόνον κατέστησαν τὴν δευτέραν πατριαρχείαν τοῦ Ἰωακεὶμ ἄγονον καὶ ἀδρανῆ εἰς ἔργα σοβαρὰ καὶ κοινωφελῆ».

Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ ἐδέχθη τὰς ἐπισκέψεις ὑψηλῶν προσωπικοτήτων, ὡς ἦσαν: ὁ βασιλεὺς τῆς Σερβίας Πέτρος, πρὸς ὃν ἔθηκεν ἀποσπάσας ἐκ τοῦ στήθους αὐτοῦ τὸ πατριαρχικόν του ἐγκόλπιον, ὅπερ ὁ βασιλεὺς ἐφύλαττεν εἰς τὸ εἰκονοστάσιον τῶν ἀνακτόρων ἐν Βελιγραδίῳ, ὁ πρίγκηψ Χριστόφορος τῆς Ἑλλάδος καὶ διακεκριμένοι πολιτευταί, ὡς ἦσαν ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, ὁ Δημήτριος Γούναρης, ὁ Π. Πρωτοπαπαδάκης, κ.ἄ.

Κατὰ τὴν β´ ταύτην πατριαρχείαν τοῦ Ἰωακεὶμ Γ´ ἐτελέσθη δὶς ὁ ἁγιασμὸς τοῦ ἁγίου μύρου (1903, 1912). Τοιουτοτρόπως, παραμένει ὁ μόνος πατριάρχης εἰς τὴν ἱστορίαν ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ ὁποίου τρὶς ἔλαβε χώραν ἡ εὐλογία τοῦ ἁγίου μύρου (α´, 1879).

Σοβαρὰ γεγονότα, ἅτινα ἐτάραξαν τὴν ζωὴν τοῦ πατριαρχικοῦ θρόνου (1901-1912) ὑπῆρξαν, μ.ἄ., τὸ ζήτημα τῶν ὀκτῶ συνοδικῶν ἀρχιερέων (1904) καὶ τὸ τῶν ἕνδεκα (1910-1), ἡ ἀνακήρυξις τοῦ τουρκικοῦ συντάγματος (1908), ἡ σύγκλησις τῆς μεγάλης ἐθνοσυνελεύσεως (1910), τὸ ζήτημα τῶν μητροπολιτῶν τῆς Μακεδονίας (1903-8), ἡ κήρυξις τοῦ βαλκανικοῦ πολέμου (1912).

Τὸ 1904 ὀκτὼ συνοδικοὶ ἀρχιερεῖς διεφώνησαν πρὸς τὸν πατριάρχην ἐπὶ τοῦ χειρισμοῦ τοῦ θέματος τοῦ τρόπου ἐκλογῆς τῶν μητροπολιτῶν Βοσνίας-Ἐρζεγοβίνης, τῶν παραχωρηθεισῶν, κατὰ τὴν α´ πατριαρχείαν, εἰς τὴν Αὐστρίαν. Ὁ Δυρραχίου Προκόπιος (ἀποθανὼν Ἰκονίου) ἐπέκρινε δριμύτατα ἐπὶ συνόδου τὸν πατριάρχην, ὅστις θεωρήσας τὸν ἑαυτόν του προσβληθέντα, δὲν ἐκάλεσεν εἰς τὴν ἑπομένην συνεδρίαν τῆς συνόδου τοῦτον. Τὸ θέμα τοῦτο ἔληξε μετὰ δεκάμηνον ἀγῶνα συμφώνως πρὸς τὰς πατριαρχικὰς ἀπόψεις. Τὸ 1910-1 ἐξέσπασε νέα σύγχυσις, τὴν φορὰν ταύτην τῶν 11 μελῶν τῆς συνόδου μετὰ τοῦ γηραιοῦ πατριάρχου. Ἀντικείμενον ταύτης ὑπῆρξεν ἡ πρόσκλησις ὡς συνοδικοῦ τοῦ Χαλκηδόνος Γερμανοῦ, ἠγέτου ἐπὶ δεκαετίας τῆς ἀντιιωακειμικῆς παρατάξεως, κατὰ τοὺς κανονισμοὺς τῆς συνόδου. Ὁ πατριάρχης ἐπ᾽ οὐδενὶ λόγῳ ἤθελε νὰ καλέσῃ τὸν Γερμανὸν συνοδικόν, ἐνῷ οἱ ἕνδεκα ἐπέμενον ἐπὶ τῆς ἀκριβοῦς τηρήσεως τοῦ συνταγματίου. Πρὸ τοῦτο ὁ πατριάρχης ἀπεχώρησεν εἰς τὸ Βαφεοχώριον. Κατὰ παράδοξον τρόπον, μίαν ὡραίαν πρωΐαν οἱ ἐν τῇ πόλει ἐπληροφοροῦντο ὅτι ὁ Ἰωακεὶμ συνεφώνησε μετὰ τοῦ Γερμανοῦ, ὃν καὶ ἐκάλεσε συνοδικόν, λήξαντος οὕτω τοῦ θέματος, καὶ συνεργασθέντων ἔκτοτε τῶν δύο ἀσπόνδων ἀντιπάλων ἁρμονικῶς. Κατὰ τὴν ἐνδεκαετὴ β´ πατριαρχείαν τοῦ Ἰωακεὶμ Γ´ ἔλαβον χώραν περὶ τὰς 90 προαγωγαὶ ἀρχιερέων.

Ὁ Ἰωακεὶμ Γ´ συνεπλήρωσε τὴν βελτίωσιν τῆς οἰκονομικῆς καταστάσεως τοῦ πατριαρχείου καὶ ἀνεκαίνισε τὴν ἐμφάνισιν τοῦ πατριαρχικοῦ οἴκου. Ἵδρυσεν ὀρφανοτροφεῖον θηλέων εἰς τὴν Πρώτην καὶ ἀρρένων εἰς τὴν Πρίγκηπον. Συνέστησε τὴν σχολὴν γλωσσῶν καὶ ἐμπορίου. Συνεπλήρωσε τὴν οἰκοδομὴν τῶν νοσοκομείων Βαλουκλῆ διὰ τῶν δωρεῶν τῶν πλουσίων ὁμογενῶν. Διέτρεφε καὶ ἐσπούδασε πολλοὺς ἀπόρους νέους, οἵτινες ἀνεδείχθησαν εἰς τὴν μετέπειτα ζωήν των, ἐν οἷς καὶ ὁ καθηγητὴς τῆς Χάλκης Ἰωάννης Παναγιωτίδης. Ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν λειτουργίαν τῆς θεολογικῆς σχολῆς τῆς Χάλκης, ἥτις διήρχετο μίαν ἀπὸ τὰς πλέον ἠρέμους καὶ λαμπρὰς περιόδους τῆς ἱστορίας αὐτῆς. Ἐπρότεινε τὴν τροποποίησιν τῶν νηστειῶν, ἐπιτρεπομένης τῆς καταλύσεως αὐγῶν καὶ γάλακτος, τὴν σμίκρυνσιν τῶν ἱ. ἀκολουθιῶν καὶ τὸν περιορισμὸν τῶν κωλυμάτων τοῦ γάμου, τὸν γάμον καὶ τὴν ἀλλαγὴν τῆς ἐνδυμασίας τῶν κληρικῶν, καθὼς καὶ τὴν τροποποίησιν τοῦ ἰσχύοντος ἡμερολογίου. Ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν τακτικὴν ἔκδοσιν τῶν εὐαγγελικῶν διδαγμάτων (μόνον ἐπὶ τρία ἔτη).

Ἄγνωστον διὰ ποῖον λόγον τὴν διαποίμανσιν τῶν ἑλληνικῶν ὀρθοδόξων παροικιῶν-κοινοτήτων τῆς διασπορᾶς τὴν ἀφῆκε διὰ τόμου εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος (8 Μαρτίου 1908).

Ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν διαφύλαξιν τοῦ θρησκευτικοῦ φρονήματος τοῦ ὀρθοδόξου ποιμνίου αὐτοῦ καὶ τῶν ὀρθοδόξων λαῶν, ὡς καὶ τὴν διασφάλισιν τῶν δεσμῶν μεταξὺ τῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καθὼς καὶ μετὰ τῶν ἑτεροδόξων. Ἐπὶ τοῦ προκειμένου σημαντικὴ θὰ παραμείνη ἡ ἐπίσημος ἀλληλογραφία αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀδελφῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τῶν ἐτῶν 1902-4, ἥτις ἀποτελεῖ τὸ πρῶτον ἐπὶ τῶν σχέσεων τῶν Ἐκκλησιῶν ἐπίσημον κείμενον τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου καὶ τῶν ἄλλων ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν κατὰ τὴν παροῦσαν ἑκατονταετίαν.

Τὴν 21ην Μαρτίου 1912, ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς 75ετηρίδος τοῦ πανεπιστημίου, ἀνεκηρύχθη ἐπίτιμος διδάκτωρ τῆς θεολογίας ὑπὸ τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.

Τὸ Σάββατον 3ην Νοεμβρίου 1912 ὁ πατριάρχης ἠσθάνθη ἀδιαθεσίαν καὶ ἠναγκάσθη νὰ οἰκουρήσῃ. Ἡ ὑγιεινή του ὅμως κατάστασις ἐπεδεινώθη καὶ ἀπέθανε τὴν Τρίτην 13ην Νοεμβρίου ἰδίου ἔτους, ὥραν 3.13 μ.μ.

Ὁ νεκρὸς ταριχευθεὶς καὶ περιβληθεὶς ἅπασαν τὴν ἀρχιερατικὴν αὐτοῦ στολήν, καθήμενος ἐπὶ ἕδρας, ἐξετέθη εἰς εὐλαβὲς προσκύνημα τῶν πιστῶν εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναόν. Ἡ κηδεία του, μετὰ τῆς μεγίστης μεγαλοπρεπείας, ἐτελέσθη εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναὸν τὴν Κυριακὴν 18 Νοεμβρίου 1912 καὶ ὥραν 10ην πρωϊνήν, προεξάρχοντός του α´ τῇ τάξει τῶν συνοδικῶν ἀρχιερέων Ἀμασείας Γερμανοῦ, συμπαραστατουμένου ὑπὸ τῶν συνοδικῶν καὶ τῶν παρεπιδημούντων ἀρχιερέων. Τὸν ἐπικήδειον ἐξεφώνησεν ὁ ἀρχιγραμματεὺς Ἀπόστολος (μετέπειτα Ρόδου, Ἀμασείας). Ἡ πομπὴ πεζῆ ὡδηγήθη μέχρι τῆς ἀποβάθρας Ἁγιὰς τοῦ Τζιβαλίου. Ἐκεῖθεν ἡ κυβερνητικὴ θαλαμηγὸς «Βαζιφέ» μετέφερε τὸ σκῆνος τοῦ πατριάρχου εἰς τὰ Ὑψωμαθεῖα. Ἐκεῖθεν πάλιν ἡ νεκρικὴ πομπὴ πεζῆ ἦλθεν εἰς τὴν Μονὴν τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ καὶ ὁ νεκρὸς ἐτέθη εἰς προσκύνημα μέχρι τῆς Τετάρτης 21 Νοεμβρίου 1912, ὅτε καὶ ἐτάφη εἰς τὸν ἰδιαίτερον τῶν πατριαρχῶν χῶρον.

Βασίλειος Σταυρίδης

«Οἱ Οἰκουμενικοὶ Πατριάρχαι»

1860 - Σήμερον

*****

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟ

Ο Ιωακείμ Γ΄ επονομαζόμενος Μεγαλοπρεπής ποίμανε την Μητρόπολη Θεσσαλονίκης το διάστημα 1874-1878, ενώ παρέμεινε, αυτοεξόριστος, για 12 συνεχή έτη (1889-1901) στο Λαυριωτικό Ιερό Κάθισμα του Αγίου Ευσταθίου (Μυλοπόταμος) στο Άγιο Όρος.

Στον Μυλοπόταμο εγκαταβίωσε σαν ταπεινός εξαρτηματικός κελλιώτης ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄, μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της Εκκλησίας και του Γένους μας, όταν αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο του για να μην αποδεχθεί τις καταστρατηγήσεις των προνομίων του Οικουμενικού Κέντρου και του Γένους από την Υψηλή Πύλη.

Προτίμησε την σε ένδειξη διαμαρτυρίας παραίτηση και την κελλιώτικη ζωή στον Μυλοπόταμο επί μια ολόκληρη 14ετία (23 Σεπτεμβρίου 1887 - 1 Ιουνίου 1901), απ' όπου αναχώρησε επανεκλεγείς και επανεθρονισθείς το 1901.

Ο Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής, καθημερινά έσκαβε, φύτευε, έκτιζε, δημιουργούσε, κατηχούσε, δίδασκε, προσηύχετο, αγρυπνούσε. Πεζοπορώντας πήγαινε από τον Μυλοπόταμο στη Μικρή Αγία Άννα, οκτώ έως εννιά ώρες δρόμο -και τι δρόμο!- για να εξομολογηθεί στον φημισμένο άγιο πνευματικό παπα-Γρηγόριο!

Στα νεώτερα χρόνια ο Μυλοπόταμος συνδέθηκε με το όνομα του οικουμενικού πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄. Ο πρόμαχος αυτός της εθναρχικής παραδόσεως της Ορθοδοξίας ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο τον Οκτώβριο του 1884. Η πρώτη του πατριαρχία υπήρξε εξαιρετικά γόνιμη. Αναδιοργάνωσε διοικητικά το πατριαρχείο, τακτοποίησε τα οικονομικά προβλήματα της Εκκλησίας, μερίμνησε για την παιδεία, ανασύστησε τα πατριαρχικά τυπογραφείο, ίδρυσε την πατριαρχική βιβλιοθήκη, θεμελίωσε την λαμπρή Μεγάλη του Γένους Σχολή. Κατά την περίοδο αυτή προήχθησαν σε μεγάλο βαθμό οι σχέσεις με τις υπόλοιπες Όρθόδοξες Εκκλησίες με άξονα πάντοτε τον κυρίαρχο εθναρχικό ρόλο του οικουμενικού θρόνου. Η αντίθεση του όμως στον περιορισμό των προνομίων της Εκκλησίας τον οποίο προώθησε η οθωμανική κυβέρνηση καθώς και οι αντιδράσεις πού συνήντησε στην επιτέλεση του έργου του από ορισμένους ανωτέρους κληρικούς και εκδότες ελληνικών εφημερίδων της Κωνσταντινουπόλεως τον οδήγησαν στην παραίτηση από τον θρόνο τον Μάρτιο του 1884.

Επ' ολίγα έτη παρέμεινε εφησυχάζων στην γενέτειρα του Βαφειοχώρι. Το 1887 ανέλαβε μεγάλο προσκυνηματικό ταξίδι στα πατριαρχεία της Ορθόδοξης Ανατολής. Επισκέφθηκε τα πατριαρχεία Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων και επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη παρέμεινε για λίγους μήνες στη μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Φαίνεται ότι από τότε επέλεξε «το ωραιάτατον και ρωμαντικότατον ενδιαίτημα» του Μυλοποτάμου ως ασφαλές καταφύγιο για να αποσυρθεί. Δύο έτη αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1889, επανήλθε στο Άγιον Όρος και εγκαταστάθηκε στο λαμπρό αυτό ησυχαστήριο. Αμέσως επιδόθηκε στην ανακαίνιση του μονυδρίου. Λιτότητα και αίσθηση καλαισθησίας χαρακτηρίζει τις οικοδομικές επεμβάσεις του φιλοκάλλου πατριάρχου στα κτίσματα του Μυλοποτάμου. Η καθ' αυτά κατοικία του ήταν μικρή, κομψή και με απλούστατη διαίρεση. Η εξώθυρα οδηγούσε σε στενό διάδρομο, ο οποίος χρησίμευε και ως τράπεζα. Εκατέρωθεν αυτού υπήρχαν δύο δωμάτια, ένα προς την θάλασσα ως χώρος υποδοχής και ένα προς την ξηρά, υπήνεμο, το οποίο ο Ιωακείμ χρησιμοποιούσε ως κοιτώνα. Σαθρά δωμάτια προς την πλευρά του πύργου επισκευάσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως ξενώνας. Ο ναΐσκος, ο τιμώμενος στη μνήμη του μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, υπήρξε αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας του πατριάρχη. Ανακαινίσθηκε εκ βάθρων, εξωραΐσθηκε και απετέλεσε «αληθές αριστοτέχνημα, ποιητικότατων και ωραιότατον». Στον κατανυκτικό αυτό χώρο, ο φιλακόλουθος ιεράρχης έψαλλε τις ακολουθίες και ιερουργούσε ανελλιπώς επί δώδεκα έτη.

Ο Ιωακείμ Γ΄ εγκατέλειψε τον Μυλοπόταμο στις αρχές Ιουνίου 1901 μετά την επανεκλογή του στον πατριαρχικό Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως (25 Μαίου 1901). Η πολυετής παραμονή του στον ιδεώδη αυτόν τόπο περισυλλογής, αναδιοργανώσεως και προετοιμασίας υπήρξε καθοριστική για το δημιουργικό έργο που επετέλεσε ως τον θάνατο του το 1912.

Εκφράζοντας τις ευχαριστίες του προς τους Λαυριώτες για την φιλόστοργη και θερμή φιλοξενία που του παρέσχον «εν τω τερπνοτάτω και μοναστικών χαρίτων πεπροικισμένω αναχωρητηρίω του Μυλοποτάμου», δύο χρόνια πριν την αναχώρηση του από το Άγιον Όρος, ο πατριάρχης δώρισε στην κυρίαρχο μονή της Μεγίστης Λαύρας την αρχιερατική του στολή, λευκή κεντητή μίτρα, πατερίτσα, εγκόλπια και δικηροτρίκηρα

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1889 και 1901 υπήρξε η τελευταία, κατά τα παρελθόν, περίοδος ακμής του Μυλοποτάμου. Έκτοτε το ιστορικό λαυριωτικό κάθισμα σταδιακά παρήκμασε. Παρά τις σποραδικές φροντίδες διαφόρων οικητόρων τον, επί ογδόντα εννέα έτη οι φθορές επήλθαν ραγδαία.

Ουσιαστική και ελπιδοφόρα προσπάθεια ριζικής ανακαινίσεως του κτιριακού συγκροτήματος (πύργου, ναού, οικημάτων) αναλήφθηκε κατά το έτος 1990.

*****

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ  ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

Στο Κυριακάτικο φύλλο της 25ης Νοεμβρίου 2012 η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ δημοσιεύει εκτενές αφιέρωμα στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄.

Για να διαβάσετε το αφιέρωμα σε μορφή pdf πατήστε εδώ

   *****

 Σχετικές αναρτήσεις στις ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

712 - Διάλογος του παπα-Γρηγόρη με τον Ιωακείμ Γ΄ στην αγορά των Καρυών

1991 - Ιωακείμ Γ΄ και Άγιον Όρος

  697 - Το Αγιώνυμον Όρος: Πληροφορίαι διά τους αγνοούντας

  715 - Ιωακείμ Γ’, ο από Θεσσαλονίκης «Μεγαλοπρεπής» Οικουμενικός Πατριάρχης

 242 - Η Θεσσαλονίκη θα τιμήσει τον Ιωακείμ Γ΄ τον Μεγαλοπρεπή

 575 - Η Θεσσαλονίκη τιμά τον Ιωακείμ Γ΄ τον Μεγαλοπρεπή. Επιστημονικό Συνέδριο 3-5 Φεβρουαρίου

  723 - Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής: Λαμπρό πρότυπο και μεγάλο σύμβολο αγωνιστή που αγαπήθηκε μέχρι λατρείας από το Γένος μας 

  222 - Η αντίδραση των Αγιορειτών στην προσπάθεια διεθνοποίησης του Αγίου Όρους (3)

2268 - Το Άγιον Όρος ενθυμείται και Τιμά τη Μνήμη του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄

2262 - Μνημόσυνο για τον Ιωακείμ Γ΄ τον Μεγαλοπρεπή στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου