120 - Χιλανδάρι, Χιλιανδάρι ή Χελανδάρι;

Το Σερβικό μοναστήρι στο Άγιο Όρος συνηθίζουμε να το λέμε Χιλανδάρι. Επίσημα σε δημόσια έγγραφα (βλέπε φωτ. Διαμονητηρίου) η Μονή αναφέρεται Χιλιανδαρίου. Από τους Σέρβους, κυρίως, το ακούμε σαν Χελαντάρ. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Η απάντηση βρίσκεται στην προέλευση της κάθε ονομασίας όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Οι ονομασίες των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους, των σημερινών αλλά και αυτών που προϋπήρξαν, προήλθαν από:

α) την τοποθεσία στην οποία ιδρύθηκαν,

β) τον τόπο καταγωγής των κτιτόρων,

γ) το όνομα ή το επώνυμο των κτιτόρων,

δ) την εργασία που ασκούσαν οι κτίτορες στη Μονή,

ε) κάποια αξιόλογα γεγονότα που συνέβησαν,

στ) αξιώματα των κτιτόρων ή

ζ) από άλλες αιτίες

Για το Χιλιανδάρι υπάρχουν πέντε εκδοχές:

1. η πρώτη ανάγεται στον 10^ο αιώνα και ετυμολογείται από το κωπήλατο πλοίο-φορτηγίδα των Βυζαντινών, το «χελάνδιον».

2. από τον ναύτη που εργάζεται στο χελάνδιο, τον «χελανδάρη».

3. από το χίλιοι και αντάρα (ομίχλη), επειδή η τοποθεσία αυτή έχει συχνά ομίχλη. «εκ του χέειν τον τόπον αντάρα».

4. από το χίλιοι και άνδρες, δηλαδή από τον αριθμό των πειρατών που, σύμφωνα με την παράδοση, επιτέθηκαν κάποτε με ληστρικές διαθέσεις εναντίον του μοναστηριού χωρισμένοι σε δυο ομάδες και αλληλοεξοντώθηκαν λόγω της πυκνής ομίχλης, γιατί ήταν αδύνατο να καταλάβουν ποιοι ήταν οι δικοί τους και ποιοι οι ξένοι.

5. τέλος ο Γεράσιμος Σμυρνάκης αναφέρει και την εξής εκδοχή, την οποία και θεωρεί επικρατέστερη: Νότια του Καθολικού, δίπλα στο Ιερό Βήμα, υπάρχει πηγάδι, ίδιο με το Φοινικικό πηγάδι της Ιερισσού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κατασκεύασαν Φοίνικες, οι οποίοι δούλευαν σαν εργάτες, μαζί με τους Πέρσες, στη διάνοιξη του ισθμού από τον Ξέρξη. Στην τοποθεσία αυτή προπαρασκεύαζαν την ξυλεία που χρειάζονταν για τα έργα και έκτισαν ιερό, αφού ο τόπος αποτελούσε σημαντικό σταθμό γι αυτούς. Το μέρος το ονόμασαν Χιλαντάρ, από τις λέξεις Χιλάν (Περσική επαρχία δίπλα στην Κασπία και Τήρη (θεός τους, πιθανόν ο Άρης).