Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

1194 - Γέροντας Σωφρόνιος Αγιορείτης: Άνευ των μοναχών θα εξηφανίζετο ο Χριστιανισμός!


Ιδού διατί η Εκκλησία μετά την περίοδον των μαρτυρίων επεξετάθη προς την έρημον. Εκεί ευρίσκεται η τελειότης Αυτής, η πηγή του φωτός Αυτής και η κυρία δύναμις της στρατευομένης Εκκλησίας. Ποίοι ήσαν ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Επιφάνιος, οι Μητροπολίται Μόσχας Αλέξιος και Φίλιππος,και δια μιας λέξεως πάντες οι Άγιοι ποιμένες; Ουχί δε μόνον εις την αρχιερατικήν, αλλά και εις την απλήν μοναχικήν τάξιν υπήρχε πλήθος φωστήρων, από του Μεγάλου Αντωνίου και του Ιωάννου του Δαμασκηνού μέχρι του Σεργίου του Ραντονέζ και του Γεωργίου του Εγκλείστου. Ούτοι εστερέωσαν την πίστιν. Κατήγγειλαν και συνέτριψαν τας αιρέσεις. Άνευ των μοναχών θα εξηφανίζετο ο Χριστιανισμός εν τω κόσμω. Ιδού οπόσον απαραίτητος είναι δια την Εκκλησίαν του Χριστού η τελειότης, άνευ της οποίας και η σωτηρία μετ’ αυτής ταύτης της πίστεως δύνανται ευκόλως να απολεσθούν, διότι απαιτούνται “αισθητήρια δια την έξιν γεγυμνασμένα προς διάκρισιν καλού τε και κακού” (Εβρ. ε’ 14).
Εις την τελειότητα ταύτην έφθασαν εν τη πρώτη Εκκλησία οι ασκηταί, οι μάρτυρες και εν συνεχεία οι μοναχοί. Η αγαμία, η ακτημοσύνη, η νηστεία, ο κόπος, η αγρυπνία, η εν έργω αγάπη, είναι μόνον όπλα, μέσα προς απόκτησιν της τελειότητος, ουχί όμως αυτή αύτη η τελειότης …

Ίσως είπη τις ότι είναι εξαιρέτως τολμηρά μία τοιαύτη γνώμη περί του μοναχισμού, αποκαλύπτουσα υπερηφανίαν καρδίας. Αλλ’ όπως εντός σκοτεινού δωματίου πλείστη όση ρυπαρότης μένει απαρατήρητος, ενώ εντός δωματίου φωτισμένου υπό των λαμπρών ακτίνων του ηλίου και η ελαχίστη κόνις διακρίνεται και ενοχλεί τον οικοδεσπότην, ούτω και το Άγιον Πνεύμα, ο διδάσκαλος της ταπεινώσεως, φωτίσαν ως άλλος ήλιος την καρδίαν του ανθρώπου, “υπερντυγχάνει στεναγμοίς αλαλήτοις” και δεικνύει εις τον άνθρωπον την μηδαμινότητα της δικαιοσύνης αυτού, ως λέγει ο Ησαΐας: “η δικαιοσύνη ημών ως ράκος αποκαθημένης” (Ησ. ξδ’ 5). Η πραγματική διαβολική υπερηφανία είναι να αρνήται τις την υπάρχουσαν δωρεάν του Θεού, ως μη υπάρχουσαν».
Εάν δεν θέλωμεν να απολέσωμεν την ζέσιν της εφέσεως ημών προς την τελειότητα, κατά την προς ημάς εντολήν του Χριστού «έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο Πατήρ ημών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστι» (Ματθ. ε’ 48), τότε οφείλομεν να μη παρεκκλίνωμεν εκ της περί μοναχισμού συνειδήσεως της υποδεικνυομένης υπό των Αγίων Πατέρων. Όντως, εάν συγκεντρώσωμεν την προσοχήν ημών εις τας εκδηλώσεις της εξωτερικής μόνον πλευράς της εκκλησιαστικής καθημερινότητος, τότε ευκόλως δυνάμεθα να καταβληθώμεν τω πνεύματι, έτι δε και να «σκανδαλισθώμεν». Όταν όμως φέρωμεν εν εαυτοίς την βαθείαν συνείδησιν περί της ουσίας της Εκκλησίας και περί της εν Αυτή δοθείσης εις ημάς Θείας ζωής, τότε οιαδήποτε εξωτερική κατάστασις, οσονδήποτε και εάν είναι ενίοτε δύσκολος και αποκρουστική, ουδόλως θα δυνηθή να μεταθέση ημάς από της πέτρας της αγάπης του Χριστού, κατά τον λόγον του Προφήτου Δαβίδ: «Ειρήνη πολλή τοις αγαπώσι τον νόμον Σου, Κύριε, και ουκ έστιν αυτοίς σκάνδαλον» (Ψαλμ. σιθ’ 165).

πηγή: "Άσκησις και Θεωρία"

Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή
Τιμίου Προδρόμου
Έσσεξ Αγγλίας
1996
                                                                                



1193 - Αθωνικός Πολιτισμός



Ο γνήσιος Αγιορείτης είναι η ειλικρινεστέρα ευρωπαϊκή ψυχή, αναφέρει ο Πρωτεπιστάτης του Αγίου Όρους, Ιερομόναχος Καλίνικος Ιβηρίτης, στην προσφώνησή του προς τον πρόεδρο της Έυρωπαϊκής Ενωσης κ. Ζακ Σαντέρ, στις 10.5.1997, κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Αθωνική Πολιτεία.
Ο Άθως αποτελεί ζωντανό μνημείο, όπου δεν υφίσταται παρελθόν και μέλλον. Η εικόνα του επιβλητικού του όγκου, του αμετακίνητου μεγαλείου της ιστορίας του και των πνευματικών αξιών του, υπέρ των χιλίων και πλέον ετών, στην ουσία αποτελεί έναν υπεριστορικό θεσμό, μοναδικό στον κόσμο, τον οποίο δεν μπόρεσαν να παρασύρουν τα ορμητικά ρεύματα των αιώνων, χάρη στην βαθειά βίωση του Ορθόδοξου Ανατολικού Μοναχικού Ιδεώδους, το οποίο τόσους αιώνες, κυριαρχεί στην ζωή των οικιτώρων του Άθω. Το Άγιον Όρος, με τη μοναδική φυσική του υπόσταση, συνιστά ένα χώρο πνευματικό, ο οποίος στην έκφρασή του παραμένει ανά τους αιώνες οικουμενικός, άνευ γεωγραφικών ορίων, στερούμενος κριτηρίων συγχύσεως, όπως η πολυγλωσσία, η πολυεθνικότητα, η πολιτισμική ανακατάταξη, η πάλη του κτιστού με το άκτιστο, η πάλη του πνεύματος και της ύλης.
Ο Άθως, ανά τους αιώνες, παρουσιάζεται, ως μια πολυσυλλεκτική πολιτισμική κοινότητα, στην ευρύτερη και πληρέστερη ύπαρξη και υπόστασή της, όπου η αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών παραγόντων εθνολογικής προελεύσεως, υφίσταται, λόγω της Ορθοδόξου εθνικής και πολιτισμικής, αυτοσυνείδησης των λαών, που τροφοδοτούν τον Άθω, ανά τους αιώνες με Μοναχούς. Η εν Χριστώ Ιησού ενοποίηση, κάτω από την Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας και του Αγίου Όρους, εκφράζεται ως πόθος για πνευματική ανάταση, σε αναζήτηση του Θεού. Ο Θεός είναι ο «άλλος» στο Άγιο Όρος είναι ο «εν Χριστώ αδελφός», κατ’ όνομα και κατ’ ουσία.
Έτσι, λοιπόν, η δημιουργία της ενιαίας κοινότητας, προέρχεται από την ενιαία αντίληψη περί πραγματικής αδελφοσύνης, αδελφογνωσίας, η οποία οδηγεί προς τον απώτερο υπαρξιακό σκοπό.. τη Θεογνωσία.
Η Οικουμενικότητα ως Θεογνωσία, λογίζεται ως πνεύμα και σχήμα Παραδοσιακό, όπου το εφικτό και βιώσιμο, κατακτάται στη συνείδηση του Αγιορείτη Μοναχού, ως Μαρτυρία του Σταυρού, και ως αγώνας για τη γνησιότητα της πνευματικής παρακαταθήκης των παρελθόντων Πατέρων και Αδελφών.
Ο Αγιορείτης Μοναχός δεν προσεύχεται «εθνικά». Προσεύχεται «οικουμενικά».
Γι’ αυτό και σε κάθε βήμα, κάθε πνοή της αιωνίου καθημερινότητας του, εκφράζεται η προσευχή του, ως προωθημένο εναγώνιο αίτημα ζωής, σωτηρίας, ενότητας, αδελφοσύνης, δυναμικής υγιούς δημιουργίας.
Η Αγιορείτικη Πολιτεία, είναι ολοκληρωτική, αφού ολοκληρωτικός είναι και ο αγώνας του Μοναχού στο υπαρξιακό του πεδίο.
Καρπός του ολοκληρωτισμού αυτού, είναι η ελευθερία. Τούτη η όντως πολιτική αντίφαση των εννοιών και των ονομάτων, στον Άθω γίνεται αιώνες τώρα πραγματικότητα βιώσιμη. Μία πραγματικότητα η οποία βιώνεται μόνον στη σφαίρα του μεταφυσικού. Δεν εκβιάζεται με λογική ή εγκεφαλική γνώση και αντίληψη. Κατακτάτε στην καρδιά, στα δάκρυα, στον ιδρώτα και τον πόνο ενός αγώνα σκληρού και ανελέητου, μέχρις εσχάτων. Ως έκφραση και στάση ζωής. Απαντάται ως αγαπητική διάθεση ενός δυναμικού ενδιάθετου Λόγου. Ακραίου ερωτικού πόθου προς το κάλλος. Τούτο το κάλλος θα το γευθείς αόριστα στο ανέσπερο φως του Οικουμενικού βλέμματος του Αγιορείτη Μοναχού, όταν αυτός κοιτά στο δικό σου βλέμμα το βλέμμα του Θεού, το βλέμμα του αδελφού του.
Το Άγιον Όρος, ως ορισμός και σημείο αναφοράς του Οικουμενικού Πνεύματος της Ορθοδοξίας, αποτελεί το μεγαλύτερο ζωντανό τεκμήριο για την υπόστασή της.
Το Άγιον Όρος δεν είναι κατεστημένο. Δεν μπορεί να γίνει κατεστημένο. γιατί τότε θα πάψει να υφίσταται. Όσο στον Άθω η Οικουμενική αναγωγή και βίωση του Μοναχικού πνεύματος, θα ζουν στον ολοκληρωτικό αγώνα και θα καρπούνται την εν Χριστώ ελευθερία, συνεχώς η Οικουμενική του προσφορά θα επεκτείνεται ως κατάθεση αγάπης του κάλλους. ως κάλλος πολιτισμικό, ως μνημείο της ανθρώπινης υπάρξεως στην παγκοσμιότητα.
Ο Άθως προϋπήρχε του Βυζαντίου, ως Πολιτεία Μοναχική, όπου το Πολίτευμα ακολουθούσε τις ευαγγελικές επιταγές απαρέκκλιτα, όπως και σήμερα. Ο Άθως αποτέλεσε το προοίμιο του Βυζαντινού Πολιτισμού, ως ανεξάντλητη πηγή πνεύματος, και ως ακένωτη δεξαμενή του Οικουμενικού Πολιτικού Μηνύματος του Βυζαντινού Πολιτισμικού Όντος.
το Α΄ Τυπικό του Αγίου όρους (972)

Κατά το Βυζάντιο, πήρε σχήμα και δομή, ως οργανωμένη πλέον κοινότητα, η οποία καλλιέργησε και βίωσε τον κοινοτισμό, εντός του κοινοβιακού χριστιανικού ιδεώδους. Έτσι, λοιπόν, η προσπάθεια αιώνων, πήρε την ιδιαίτερη διοικητική της μορφή, ως διαχρονικό συστατικό της υπόστασης του Πολιτεύματος του Άθω. Χωρίς το οποίο, θα παρέμεινε ευνουχισμένο, μη βιώσιμο τούτο το Πολίτευμα. Απ’ αρχής η διοικητική κλίμακα του Άθω, άρχιζε ως Οικουμενική προσπάθεια και ζήτηση. Κατέληγε, ως Οικουμενική προσφορά, στον περιβάλλοντα κόσμο. Το Αγιορείτικο Πολίτευμα, είχε τεράστιο βάθος στα υποστατικά του στοιχεία, γι’ αυτό και παρέμεινε ζωντανό και μετά το Βυζάντιο.
Το Άγιον Όρος, σκλαβωμένο από τούς Οθωμανούς, «ελευθερώθηκε» πνευματικά, συμπαρασύροντας με την Οικουμενικότητά του, και τους λοιπούς Ορθόδοξους λαούς προς την πνευματική τους απελευθέρωση, καθώς και στη φυσική τους αποκατάσταση από τον Οθωμανικό ζυγό.
Κατά τη διάρκεια της σκλαβιάς του, δεν έπαψε ποτέ να προσεύχεται Οικουμενικά. Να δημιουργεί Οικουμενικό Πολιτισμό.
Στις μέρες μας, κυριαρχεί η αντίληψη ότι στο Άγιον Όρος ζει το Βυζάντιο. Η μεσαιωνική ατμόσφαιρα, η οποία κυριαρχεί στον γεωφυσικό του χώρο, προσδίδει μια τέτοια αντίληψη, συνδυαζόμενη με το αρχαίο τυπικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ανατολής.
Θα ήταν μεγάλος υποβιβασμός του Αγίου Όρους, να περιορίζαμε την παρουσία του και την αναφορά του, μόνο σε μια συγκεκριμένη πολιτισμική περίοδο, άσχετα εάν αυτή διακρίνεται από μεγαλείο πνευματικού και πολιτιστικού κάλλους.
Το Άγιον Όρος ή η Αθωνική Πολιτεία, δεν έπαψε ποτέ από της υπάρξεώς της, να δημιουργεί Οικουμενικά σε όλα τα επίπεδα που τη χαρακτηρίζουν. Η πολυεπίπεδη πολυπραγμοσύνη των Αγιορειτών Μοναχών, συνιστάται από τον ξεχωριστό χαρακτήρα και την Πολιτεία του Αγίου Όρους.
Ο Αγιορείτης Μοναχός και το πολιτικό γίγνεσθαι, είναι Χριστοκεντρικό. Γι' αυτό είναι υπεριστορικό, υπερεθνικό, υπέρκοσμο εντός του κόσμου.
Γι’ αυτό, ο Αγιορείτης Μοναχός είναι εκ παραδόσεως και εκ φύσεως Οικουμενικό ον, ελεύθερο, πέραν των συμβατικών ορίων και του ορισμού και του Οικουμενισμού ακόμη. Η Αγιορείτικη Μοναχική Πολιτεία είναι ριζοσπαστική. επαναστατική στη φύση της και στην πορεία της.
Οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες έχοντας επαυξημένη ευαισθησία (Ορθοδόξου Παιδείας τέκνα και αυτοί), κατενόησαν την Οικουμενική πορεία του Άθω, και προσέδωσαν σε αυτήν, προνόμια τα οποία, θα συνέβαλαν στην ανέλιξη του Οικουμενισμού, όχι μόνο ως αξίας, αλλά και ως βιώσιμου διαχρονικού πολιτισμικού θεσμού.
Εξού και το πρώτο προνόμιο, «το αυτοδέσποτον του Άθω» το οποίο είχε στην ουσία του την κατανόηση και εφαρμογή της έννοιας, στη συνείδηση.
Ο Αγιορείτης, ως επαναστάτης εκ της φύσεώς του, είναι ανυπόταχτος σε κάθε μορφή δεσποτίας. Όχι για λόγους «άναρχου φύσεως», αλλά για να μπορεί απερίσπαστα να υποταχθεί στον όντος Δεσπότη των Πάντων. Ο Αγιορείτης Μοναχός, εκουσίως ζει την υποταγή στην Δεσποτεία του Ιησού Χριστού, για να ελευθερωθεί από παν κοσμικό μέσο υποταγής, ξεκινώντας τον σκληρό αγώνα του, πρώτα από την ίδια την ανθρώπινη φύση του.
Ορθά, λοιπόν, οι Αυτοκράτορες άφησαν τον Δεσπότη Χριστό να κυβερνήσει τους υποτακτικούς Του, διασφαλίζοντας το δώρο αυτό και με άλλα προνόμια τα οποία βοηθούν αυτή τη σχέση να γίνει απερίσπαστα πιο δυνατή και ουσιώδης.
Ο Αγιορείτης Μοναχός, στο Βυζάντιο «αυτοδέσποτος» και όχι «αδέσποτος», σήμερα «αυτοδιοίκητος» και όχι «αδιοίκητος» συνεχίζει την πνευματική του πορεία και την Οικουμενική του προσφορά στον κόσμο.
Η Αθωνική Πολιτεία έχει δημουργήσει, αιώνες τώρα, την δική της πολιτισμική υπόσταση. Ως Κοινοτική Πολιτεία, έχει δημιουργήσει το δικό της ιδιαίτερο δίκαιο και οργάνωση, το δικό της γραμματειακό πνευματικό πλούτο, τη δική της αρχιτεκτονική μορφή, τη δική της τέχνη και ζωγραφική. Ανήγαγε κάθε πνευματικό και υλικό μέσο σε προϊόν πολιτισμικής προαγωγής, ως μαρτυρία της Οικουμενικής Αποστολής της.
Αναφέραμε την πολυεπίπεδη πολυπραγμοσύνη, διότι ο Αγιορείτης Μοναχός, αιώνες τώρα, ο ίδιος είναι ο νομοθέτης, ο ίδιος είναι ο συγγραφεύς και μουσικός υμνογράφος, ο ίδιος είναι ο αρχιτέκτων, ο ζωγράφος, ο τεχνίτης.
Το Άγιον Όρος, απορρόφησε με μοναδικό τρόπο κάθε εθνολογική ιδιαιτερότητα και κάθε εθνολογικό στοιχείο, των οικιτώρων του. Το καλλιέργησε ανά τους αιώνες και το απέδωσε με έναν εξίσου μοναδικό τρόπο ως πολιτισμική πραγματικότητα. Τούτη η πολιτισμική πραγματικότητα συνεχίζει να ζει, συνεχώς δημιουργεί νέες συνισταμένες και καταθέτει νέα τεκμήρια πολιτισμού.
Στον Άθω δημιουργήθηκε και συνεχίζει να δημιουργείται, ένας ολόκληρος πολιτισμός. Ο Αθωνικός Πολιτισμός.
Ο Αθωνικός Πολιτισμός είναι Οικουμενικός γιατί περιέχει πολυσυλλεκτικά στοιχεία, αρμονικά δεμένα μεταξύ τους και αποδιδόμενα με τον μοναδικό Αγιορείτικο Τρόπο, το ύφος και το ήθος.
Έστω και εάν η διατύπωση αυτή μοιάζει αρκετά προωθημένη ως αντίληψη, υφίσταται ως διαχρονική πραγματικότητα.
Υφίσταται ως Οικουμενική προσευχή, όπου όλοι αναλίσκονται για τους άλλους σε μία μετακένωση πνεύματος, η οποία αιώνες τώρα κρατά στη ζωή αυτή τη μοναδική πολιτεία.
Ο Αθωνικός Πολιτισμός είναι στην ουσία του προϊόν αγαπητικού ερωτισμού. Στην Ορθοδοξία, ο άνθρωπος ως «εικόνα και ομοίωση» του Δημιουργού του, είναι ον ποιητικό. Ο Ποιητής Θεός, ποίησε τον άνθρωπο, καθ’ ομοίωσή Του δίδοντάς του, ζωή με την πνοή Του.
Τούτη η ένθεη πνοή που έδωσε ζωή στον άνθρωπο είναι η πνοή της Αγάπης του θεού προς τον άνθρωπο. Τούτη την πνοή ο άνθρωπος τη ζει ως στοιχείο της ζωής του. Ως ερωτική διάθεση, ως αγάπη, ως θυσία για τον άλλον.
Κατόπιν, ο Θεός έπλασε πλάι στον Αδάμ την Εύα για να μην είναι μόνος του. Ο Αδάμ πλέον διαχέει την ενδιάθετη αγάπη του και προς την Εύα.
Δηλαδή, και «οριζοντίως». Η «κάθετη» αγάπη λογίζεται ως αγάπη προς τα άνω.
Ως αγαπητική αναγωγή προς τον Δωρητή της αγάπης, τον Θεό.
Έτσι λοιπόν, ο Αδάμ, εκφράζει την αγάπη του σε σχήμα σταυρού θα λέγαμε, «καθέτως» και «οριζοντίως», όπου στην τομή της αγαπητικής αυτής γραμμικής απεικόνισης, στο Ιερό Κέντρο, βρίσκεται ο Ιησούς Χριστός.
Τούτη η αγάπη του Αδάμ στην αρχική μορφή της, πριν την έκπτωση, ήταν εκ φύσεως ολοκληρωτική. Η αγάπη του Αδάμ στην πλήρωσή της διαχέεται παντού. Σε κάθε γωνιά του τότε κόσμου. Σε κάθε κατεύθυνση. Άλλωστε και πάλι σε γραμμική αναφορά, η προσωνυμία Αδάμ, προσδιορίζει θα λέγαμε, και πάλι τα σημεία του ορίζοντα σε σχήμα Σταυρού. Ανατολή-Δύση-Άρκτος-Μεσηβρία.
Ως Αδάμ διαχρονικά νοείται ο άνθρωπος ο οποίος ως υπαρξιακή του κλίση και αποστολή φέρει την έκφραση της αγάπης. Της αγάπης που πηγάζει από τη δημιουργία, και το νόημα του Σταυρού. Τούτη η Σταυρική αγάπη είναι η Μοναχική κλίση. Ο Γολγοθάς και η Σταύρωση προηγούνται της Ανάστασης.
Ο Αγιορείτης Μοναχός, ως πολιτικό και υπαρξιακό ον, είναι ολοκληρωτικά ερωτικός. Εδώ ο έρως ανταποκρίνεται ως αγώνας αγάπης και έρωτα προς το θείο. Ο Ένθεος έρως αποτελεί και όλη την προσπάθεια του μοναχού για την υπαρξιακή του ολοκλήρωση.
Έτσι, λοιπόν, ο Αγιορείτης Μοναχός, ωθούμενος ενδιάθετα από έρωτα προς τα «άνω», επέλεξε και πάλι την ολοκληρωτική μορφή αφιέρωσης στο Θεό. Για το απερίσπαστο της προσπάθειας, και την υπέρτατη πλήρωση της ενδιάθετης ερωτικής του κλίσης, ο Αγιορείτης «Αδάμ» απέκλεισε τον Έρω των ανθρώπων.
Δηλαδή, τη μορφή του ανθρώπινου έρωτα, του έρωτα της «Εύας».
Δεν απέρριψε την Εύα ως φυσικό πρόσωπο της δημιουργίας του Θεού, ως σπλάχνο από τα σπλάχνα του. Αλλά ως συμβατική έννοια, ξένη προς τον σκοπό της κλίσεώς του από τον Ιησού Χριστό.
Η Εύα ως εικόνα και πρόσωπο Θεού, εξυμνείται καθημερινά στο Άγιον Όρος, στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία ενώνει εν Χριστώ Ιησού, όλους τους ανθρώπους ως πρόσωπα και εικόνες Θεού, και όχι ως γένη.
Γι’αυτό το Άγιον Όρος είναι «Άβατο» προς τις γυναίκες.
Το «Άβατο» της Αθωνικής Πολιτείας δημουργήθηκε στην καρδιά του Αγιορείτη Μοναχού, ως ολοκληρωτική κλίση έρωτος προς το Θεό.
Κάποτε αυτό έγινε εθιμικό δίκαιο, ώσπου έλαβε και νομική υπόσταση, για τη διασφάλισή του. Ως προνόμιο ενθέου κλίσεως και εξαγιαστικής προοπτικής, και ως Σταυρός μαρτυρίου, ο οποίος καλεί τον Αγιορείτη Μοναχό στην αυθυπέρβαση της ίδιάς του της φύσης. Σ’ έναν παρά φύση αγώνα, μέχρις εσχάτων, για τη βίωση του αιωνίου του όντος έρωτος. Του ενθέου έρωτος.
Γι’ αυτό το «Άβατο» δεν θα καταργηθεί ποτέ. Γιατί δεν έχει καμιά σχέση με την νομικιστική ή πεζή αντίληψη της συμβατικής διανόησης, η οποία δίδει τις όποιες ερμηνείες της στον ορισμό αυτό.
Ο ορισμός του «αυτοδέσποτου και αυτοδιοίκητου» έχει άμεση σχέση με τον ορισμό του «Άβατου». Αποτελούν και οι δύο έννοιες ένα συστατικό. Τον ένθεο έρωτα. Το «Άβατον» της Αθωνικής Πολιτείας «αυτοδιοικείται» στην καρδιά του Μοναχού. Ο οικουμενικός Αγιορείτης Μοναχός, προσφέρει τούτο τον υπερβατικό και λαμπρό πολιτισμό του, ως προϊόν και έκφραση του ένθεου έρωτα ο οποίος κυριαρχεί τη ζωή του, προσδιορίζει την κάθε πράξη του.
Το Άγιον Όρος γι’ αυτό θα ζήσει ως Οικουμενικό Κέντρο, γιατί είναι κέντρο ένθεου ερωτικής αναφοράς, «Άβατο» προς κάθε έκπτωση ανθρωποκεντρική και μικροπρέπεια που θα μείωνε την υπερβατική διάστασή του.
Τούτη την έκφραση του ενθέου έρωτά του, ως προϊόν και κατάθεση πολιτισμικής πραγματικότητος, η Αθωνική Πολιτεία δώρησε στην παγκόσμιο κοινωνία, ως Οικουμενικό μήνυμα ζωής και δημιουργίας.
Τούτη την ερωτική ένθεη έκφραση και το δημιουργικό μήνυμα ζωής, προσπαθώ και εγώ περίπου επτά (7) χρόνια τώρα να προσεγγίσω, με το νόθο νεοελληνικό μου πνεύμα, «άβατο» προς τα υπαρξιακά μηνύματα των Αγιορειτών Πατέρων, οι οποίοι τόσα χρόνια με ανέχονται ανάμεσά τους, με τον «αυτοδέσποτο εγωϊσμό μου» και την όντως «αδέσποτη ζωή» μου.
Ας συγχωρέσουν την κρίση μου για την Πολιτεία τους και τις διατυπώσεις μου για την ερωτική διάθεσή τους και ας προσευχηθούν για μένα στο Θεό να νιώσω κάποτε στο ελάχιστο το προϊόν του αγαπητικού ερωτισμού τους. 


Συγγραφέας: Όμηρος Φωτιάδης

1192 - Το Άγιον Όρος και η διαχρονική προσφορά του στον πολιτισμό


Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Χριστός Ἀνέστη καί Χρόνια σας πολλά.

Ὁ Πλούταρχος καί ὁ ἀρχαῖος γεωγράφος Στράβων μᾶς παρέχουν τήν πολύ ἐνδιαφέρουσα πληροφορία ὅτι ὁ ἀρχιτέκτων Δεινοκράτης εἶχε ὑποσχεθεῖ στό Μέγα Ἀλέξανδρο νά μεταμορφώσει τό ὄρος Ἄθως σέ ἄγαλμα τοῦ μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη. Θά κρατοῦσε στό ἕνα του χέρι μία πόλη καί στό ἄλλο ἀγγεῖο σπονδῆς ἀπό τό ὁποῖο θά ἔρρεαν ὕδατα. Οὐσιαστικά τό ἔργο θά θύμιζε προσωποποίηση ποταμοῦ καί θά προοριζόταν νά μείνει στήν αἰωνιότητα. Ὅπως γνωρίζουμε, τό φιλόδοξο αὐτό σχέδιο, πού θά ἀποτελοῦσε τό ὄγδοο θαῦμα τοῦ κόσμου, δέν πραγματοποιήθηκε τελικά.

.......Τό ὄρος Ἄθως, στήν ἀκροτελεύτια χερσόνησο τῆς εὐλογημένης γῆς τῆς Χαλκιδικῆς, δέν ἔγινε μνημεῖο τοῦ Ἀλεξάνδρου, διότι ἡ θεία πρόνοια φαίνεται ὅτι τό προόριζε νά μεταμορφωθεῖ σέ κλῆρο καί Περιβόλι τῆς Παναγίας.
Γιά νά μιλήσει κανείς γιά τή διαχρονική καί πολυδιάστατη σημασία τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τή θεολογική καί ἐκκλησιολογική του ὀντότητα, τήν αἰσθητική καί πνευματική του παράδοση καθώς καί τό ἀνυπέρβλητο φυσικό περιβάλλον, μέ ἄλλα λόγια, γιά νά ἐπιχειρήσει μία προσέγγιση τῆς μοναστικῆς πολιτείας τοῦ Ἁγίου Ὄρους κατά τρόπο πλήρη καί οὐσιαστικό, θά χρειαζόταν δίχως ὑπερβολή, μία ὁλόκληρη ζωή. Πόσο μᾶλλον ὅταν καλεῖται νά προσεγγίσει, ἔστω καί μία ἀπό τίς παραπάνω πτυχές, ὅπως ἡ πολιτιστική προσφορά, στά στενά χρονικά πλαίσια μιᾶς σύντομης διάλεξης. Μιᾶς διάλεξης, πού μόνο ἀφορμή ἄς σταθεῖ γιά νά μεταφέρουμε στό χῶρο καί τό χρόνο τή μοναδική αἴσθηση καί τήν ἀτμόσφαιρα τοῦ Ἁγίου Ὄρους⋅ νά γνωρίσουμε τό Ἅγιον Ὄρος καί τήν ὑπερχιλιετή πνευματική καί πολιτιστική παρουσία του στόν Ὀρθόδοξο κόσμο ἀλλά καί πέρα ἀπ᾿ αὐτόν, σ᾿ ὅλη τήν ὑφήλιο.
Δημιούργημα τοῦ βυζαντινοῦ Ἑλλληνισμοῦ σέ περίοδο πνευματικῆς ὡριμότητας, καλλιτεχνικῆς ἀκμῆς καί διεθνοῦς ἀκτινοβολίας, κιβωτός πολιτιστικῶν θησαυρῶν, μεῖζον ὁλοκληρωμένο ζῶν μνημεῖο τοῦ βυζαντινοῦ καί μεταβυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, τό Ἅγιον Ὄρος ἀποτελεῖ ἁπτή ἀπόδειξη τῆς διαχρονίας τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καί ὁρατή ἐγκάρσια τομή στήν ἐξέλιξη τοῦ μακροῦ ἱστορικοῦ χρόνου, μέσα ἀπό τήν ὁποῖα φωτίζονται δώδεκα αἰῶνες μεγάλης πνευματικῆς δημιουργίας. Ἀποτελεῖ ἐπίσης ὑπεραιωνόβιο θεσμό, τό σημαντικότερο κέντρο μοναστικῆς ζωῆς, μέ πανορθόδοξο χαρακτῆρα καί παγκόσμια ἐξακτίνωση, ὅπου μέσα στούς αἰῶνες διασταυρώθηκαν πολλαπλᾶ ρεύματα τέχνης καί συναντῶνται εἰρηνικά καί γόνιμα οἱ πολιτισμοί τῶν ὁμοδόξων λαῶν.
Τό Ἅγιον Ὄρος διαδραμάτισε καί κατά τήν ταπεινή μας γνώμη, συνεχίζει νά διαδραματίζει –παρά τίς κατά καιρούς ἐνδείξεις περί τοῦ ἀντιθέτου- σημαντικό ρόλο στό πνευματικό καί κοινωνικό καί πολιτιστικό γίγνεσθαι, ἰδιαίτερα τῆς πατρίδας μας ἀλλά καί γενικότερα τοῦ κόσμου.
Τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι μιά πολιτεία ἀνθρώπινη καί οὐράνια συνάμα, τοπική καί οἰκουμενική, ὅπου συμπλέκεται ἡ ἱστορία μέ τό παρόν, ὁ πολιτισμός μέ τήν ὑπέρβασή του...
Στόν ἱερό αὐτόν τόπο, δέν θά συναντήσει κανείς ἁπλῶς ἱστορικά κείμενα καί γεγονότα, ἀλλά θά βουτήξει ὁλόκληρος μέσα στήν παγκόσμια ἱστορία, καί μάλιστα στόν τρισδιάστατο χρόνο της.
Ὅποιος ἐνδιαφέρεται γιά τήν παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά θά ἱκανοποιηθεῖ ἀπόλυτα καθώς ὁ Ἄθως φυλάσσει στούς κόλπους του ἕνα ἐντυπωσιακό σύνολο κινητῶν καί ἀκίνητων θησαυρῶν, ἔργων πίστης, τεχνικῆς καί καλλιτεχνικῆς καί πνευματικῆς δημιουργίας, ἁρμονικά ἐνταγμένων στό μοναδκό φυσικό περιβάλλον του –στοιχεῖα πού τεκμηριώνουν τή διεθνῆ του σημασία. Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή, τό Ἅγιον Ὄρος ἀποτελεῖ μοναδική πολιτιστική παρακαταθήκη τῆς Ἑλλάδας καί τῆς Εὐρώπης γενικότερα. Ὅλον αὐτόν τόν καλλιτεχνικό καί ἱστορικό πλοῦτο, τόν δημιούργησε ἐπί τόπου ἡ εὐλάβεια καί ἡ δεξιότητα τῶν Ἁγιορειτῶν πατέρων, ἀλλά καί λαϊκῶν καλλιτεχνῶν, ἤ ἀπέθεσε ἡ εὐσέβεια ἀοιδίμων αὐτοκρατόρων, βασιλέων καί ἡγεμόνων, διαπρεπῶν πατριαρχῶν καί ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν, φιλόθεων ἡγουμένων, ἀλλά καί ταπεινῶν μοναχῶν καί φιλομόναχων προσκυνητῶν.
Μνημεῖα τέχνης καί πολιτισμοῦ συναντᾶ κανείς παντοῦ στό Ἅγιον Ὄρος, μνημεῖα πού σφύζουν ὅμως ἀπό ζωή καί μέ ζωή. Ὡς ζωντανός ὀργανισμός τό Ἁγιώνυμο Ὄρος ἔχει νά ἐπιδείξει ὑπερχιλιετή συνέχεια βίου, θαυμαστή πολυμέρεια πολιτισμοῦ, ἀδιάκοπη καί ὡς σήμερα ἀκμαία μοναχική καί θεολογική παράδοση καί μαρτυρία.
Τό Ἅγιον Ὄρος ἀποτελεῖ τό ἀποκορύφωμα ἑνός ὀρθόδοξου πνευματικοῦ πολιτισμοῦ, πού ἄνθησε γιά χίλια χρόνια καί ἔδωσε θαυμαστά δείγματα σ᾿ ὅλους τούς τομεῖς τῶν δημιουργημάτων τοῦ ἀνθρώπινου πνεύματος. Στάθηκε ὡς τόπος ὄχι μόνο πρόσφορος γιά μοναχική ἀποταγή καί ἄσκηση, ἀλλά καί ὡς ἐστία πολιτισμοῦ, γραμμάτων καί καλλιτεχνικῶν ἐπιτευγμάτων. Αὐτά ἔχουν ἀποθησαυρισθεῖ καί φυλαχθεῖ μέ ζῆλο καί περισσή φροντίδα, πολλές φορές μέ παραδειγματική αὐταπάρνηση τῶν ἀθωνιτῶν μοναστῶν «ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ» ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες πατέρες, ὡς ἱερή καί ἄφθορη κληρονομιά τοῦ ἱεροῦ καί ἔνδοξου παρελθόντος. Ὄχι ὅμως σάν μουσειακά ἤ ἐκθεσιακά ἀντικείμενα, ἀλλά ὡς συνέχεια ζωῆς, πίστεως καί διαχρονικῆς πολιτισμικῆς παρουσίας, κοινοῦ θησαυροῦ ὅλου τοῦ κόσμου.
Στήν ἀκτινοβολία του αὐτή συνέβαλε πολύ ἡ τέχνη, ἡ ὁποία συνδέεται ἄμεσα μέ τή λειτουργική ζωή τῶν μοναχῶν. Τόσο ἡ λειτουργική ζωή ὅσο καί ἡ τέχνη πού τήν αἰσθητοποιεῖ μετέχουν στό ὑπερουράνιο φῶς. Ὅλες οἱ εἰκαστικές καλλιτεχνικές ἐκφράσεις ἐργάστηκαν πολύ γιά νά μᾶς δώσουν αὐτό τό θαῦμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, γιά νά ἀποκτήσει τή μοναδικότητά του στό χριστιανικό κόσμο καί νά προσελκύσει ἀνθρώπους ἀπό ὅλους τούς ὀρθόδοξους λαούς, ἀλλά καί ἀπό ἄλλα μακρινά μέρη τῆς γῆς, πού ζοῦν πάνω ἀπό χίλια χρόνια ἐν εἰρήνῃ καί πνευματική δημιουργία.
Τό Ἅγιον Ὄρος φιλοξενεῖ σήμερα τή μεγαλύτερη συγκέντρωση χριστιανικῆς τέχνης στόν κόσμο. Ὡς πρός τή ζωγραφική τέχνη μάλιστα, τή μεγαλύτερη παγκοσμίως. Παντοῦ στόν Ἄθωνα συναντᾶμε τά ἀντικείμενα τῆς ἁγιορείτικης τέχνης καί πολιτισμοῦ, κυρίως στά μεγάλα περιτειχισμένα μοναστήρια, στά ὁποῖα μπόρεσε νά φυλαχθεῖ ἀποτελεσματικότερα. Μάλιστα, ὅσα σώζονται σήμερα, δέν ἀποτελοῦν τό σύνολο τῆς καλλτεχνικῆς δημιουργίας πού συνδέεται μέ τό Ἅγιον Ὄρος, καθώς οἱ συλλογές ἤ ἔχουν κλαπεῖ ἤ ἔχουν ὑποστεῖ ἀναπανόρθωτες ζημιές στό πέρασμα τῶν αἰώνων.

Ἔνθετη πλίνθινη ἐπιγραφή. Μονή Γρηγορίου.
Φωτογραφία ὑπό μοναχοῦ Νείλου Καυσοκαλυβίτου
Στήν ἁγιορείτικη τέχνη μνημειακή καί κειμηλιακή περιλαμβάνονται ἀρχιτεκτονικά σύνολα, ἔργα γλυπτικῆς καί μικρογλυπτικῆς καί ξυλογλυπτικῆς, χαλκοτεχνίας, χρυσοκεντητικῆς, τοιχογραφίες, φορητές εἰκόνες, διακόσμησης χειρογράφων, ἔργα μεταλλοτεχνίας, ἀργυροχρυσοχοΐας, βιβλιοτεχνίας. Ἔργα ὑψηλῆς αἰσθητικῆς καί καλλιτεχνικῆς ἀξίας, πού φέρουν ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα τῆς βυζαντινῆς καί μεταβυζαντινῆς τεχνοτροπίας.
Εἰδικότερα οἱ τοιχογραφίες εἶναι τό κύριο στοιχεῖο τῆς ἀθωνικῆς καλλιτεχνικῆς κληρονομιᾶς, πού ἀντιπροσωπεύει τόν μόχθο ὅλων τῶν αἰώνων, ἀπό τόν 12ο αἰῶνα ἕως σήμερα. Καί οἱ δύο βασικές καλλιτεχνικές τάσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς τέχνης μεγαλούργησαν στόν Ἄθωνα. Εἴτε πρόκειται γιά τή μακεδονική λεγόμενη σχολή, πού ἀντικατοπτρίζει τάσεις ἀνθρωπιστικές καί ἀριστοτεχνικές, εἴτε γιά τή λεγόμενη κρητική σχολή, πού παραμένει πιστή στόν βυζαντινό ἰδεαλισμό, χωρίς νά στερεῖται ζωτικότητας.
Ἀπό τήν πλευρά τους, τά χειρόγραφα ἀποτελοῦν τή βάση καί τήν προϋπόθεση γιά τή μελέτη καί διατήρηση τῆς πνευματικῆς μας κληρονομιᾶς καί παράδοσης, ἀφοῦ διέσωσαν –καί μάλιστα σέ δύσκολους καιρούς- καί μᾶς παρέδωσαν τήν ποικίλη πνευματική παραγωγή αἰώνων, ὅλα τά κείμενα τῶν ἑλλήνων κλασικῶν συγγραφέων, ἀλλά καί ὅλο τόν πλοῦτο τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί θεολογικῆς γραμματείας ἀπό τούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες μέχρι καί σχετικά πρόσφατα. Κείμενα, πού διαφορετικά θά εἶχαν ὁριστικά χαθεῖ, ἐάν δέν φρόντιζαν οἱ μοναχοί, ἀνάμεσα στούς ὁποίους, καί οἱ Ἁγιορεῖτες, μέ ἱερό ζῆλο καί μεράκι, νά ἀντιγράψουν, τά κάθε λογῆς θεολογικῆς ἤ θύραθεν καί κοσμικῆς γραμματείας κείμενα. Ταπεινά φρονοῦμε, εἶναι δύσκολο νά ἐκτιμήσει κανείς πώς θά ἦταν ὁ κόσμος, ἄν οἱ πατέρες δέν ἀντέγραφαν στά βιβλιογραφικά ἐργαστήρια καί δέν φρόντιζαν μέ τόν τρόπο αὐτό γιά τή διάσωση καί διάδοση τῶν καρπῶν τοῦ πνεύματος καί τῆς σοφίας τῶν ἑλλήνων προγόνων μας.
Τά ἁγιορείτικα χειρόγραφα, ὡς φορεῖς πολιτισμοῦ ἀποτελοῦν σπουδαίους μάρτυρες ὄχι μόνο τῆς δικῆς μας πατρογονικῆς κληρονομιᾶς, ἀλλά γενικότερα τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Παγκόσμιου πολιτισμοῦ
Οἱ Ἁγιορεῖτες πατέρες καί γενικά ὁ μοναχισμός διέσωσαν τή γλώσσα καί τήν παιδεία, συντήρησαν τά μνημεῖα τῆς βυζαντινῆς τέχνης καί συνέλεξαν –διαιωνίζοντας μέ τόν τρόπο αὐτό- μέ εὐλάβεια καί ἀφοσίωση ὅ,τι πολύτιμο ἐναπέμεινε ἀπό τόν βυζαντινό πολιτισμό.
Στόν τομέα τοῦ κοινωνικοῦ πολιτισμοῦ καθόλου ἀμελητέα δέν πρέπει νά θεωρεῖται ἡ προσφορά τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Ἄν τό κοινοτικό πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας θέλει ὁλόκληρη τήν κοινωνία τῶν πιστῶν νά ἐκφράζεται μέ ζωή κοινοτική καί κοινοβιακή, τό μοναστικό κοινόβιο ἀποτελεῖ τή συνεπέστερη προσπάθεια γιά τήν πραγμάτωσή της.
Ἕνα ἁγιορειτικό κοινόβιο ἀποτελεῖ τήν ἰδανική χριστιανική κοινωνία, ὅπου τά πάντα ἀποβλέπουν στήν καλλιέργεια κοινοῦ φρονήματος καί ἀδελφικοῦ πνεύματος. Ἡ ἀδελφότητα, ἡ κοινοκτημοσύνη, ἡ κοινωνικότητα, ἡ φιλαδελφία, ἡ φιλαλληλία, ἡ ἀλληλεγγύη, ἡ ἐξαίσια παράδοση ἀνθρωπισμοῦ, καρτερίας, αἰσιοδοξίας καθώς καί ἡ φιλοξενία ἀποτελοῦν τίς βασικές ἐκφράσεις τῆς ἁγιοτειτικῆς κοινοβιακῆς ζωῆς, ἀλλά καί προτάσεις ζωῆς καί πολιτισμοῦ γιά τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες σέ ὅλο τόν κόσμο.
Τό Ἅγιον Ὄρος προβάλλει ὡς ὑπόδειγμα κοινωνίας ἀνθρώπων διαφορετικῆς ἐθνικῆς προέλευσης, γένους καί φυλῆς, πού γιά περισσότερο ἀπό χίλια χρόνια συμβιώνουν ἁρμονικά, αἰσθανόμενοι ἀδελφοί ἀλλήλων.
Τό Ἅγιον Ὄρος στό πέρασμα τῶν αἰώνων ἀνέδειξε λογίους μοναχούς, σπανίων χαρισμάτων καί ἱκανοτήτων, τούς ὁποίους διέκρινε παράλληλα ἡ ὑψηλή πνευματικότητα, ἡ ἁγιορειτική καί ἑλληνική συνείδηση. Ἡ ἵδρυση τῆς Ἀθωνιάδος Σχολῆς, στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου ῎Ορους, στά μέσα τοῦ 18ου αἰ. ἀναπτέρωσε τό ἠθικό τοῦ ὑπόδουλου Ἑλληνισμοῦ, μιά πού στάθηκε γιά τήν ἐποχή της, ἡ μεγαλύτερη ἑλληνική σχολή στόν τουρκοκρατούμενο χῶρο.
Σέ ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο, ἡ προσφορά τῶν ἁγιορειτικῶν μετοχίων, τά ὁποῖα ἦταν ἐξαπλωμένα σ᾿ ὅλη τήν ἑλληνική ἐπικράτεια, ἀλλά καί σέ ἄλλα μέρη τῆς Ἀνατολῆς καί τῶν Βαλκανίων, δέν περιορίζεται ἁπλά στήν οἰκονομική ἐνίσχυση τῶν ἀθωνικῶν Μονῶνἦταν συγχρόνως ἕνα δίκτυο πνευματικῆς διαφώτισης καί διάδοσης τῆς ἑλληνικῆς παιδείας. Τό ἐθνικό φρόνημα τῶν σλαβικῶν λαῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἴμου καί τῶν ρουμανικῶν χωρῶν ἀφυπνίστηκε ἀπό ἁγιορεῖτες ὁμογενεῖς τους, ἤ καί Ἕλληνες.

Ἀγαπητοί μου.
Μετά τή σύντομη καί ἀμυδρά αὐτή εἰκόνα, ὅση ἐπέτρεψε, ἀφ᾿ ἑνός ὁ ἀνεξάντλητος πλοῦτος τῆς ἔνδοξης ἁγιορειτικῆς ἱστορίας, καί ἀφ᾿ ἑτέρου ὁ πολύ περιορισμένος χρόνος μιᾶς διαλέξεως, ἀλλά καί ὁ ἀδύναμος λόγος μου, ἐπωφελοῦμαι τῆς εὐκαιρίας νά ἐκφράσω τίς εὐχαριστίες μου στόν πρόεδρο κο Πανταζῆ καί τό Διοικητικό Συμβούλιο τῆς Ὀρθοπαιδικῆς Ἑταιρείας Μακεδονίας Θράκης γιά τήν πρόσκλησή τους νά ἀπευθύνω σέ ἕνα τόσο εὐγενές ἀκροατήριο τήν ἐναρκτήρια αὐτή ταπεινή ὁμιλία.
Ταπεινά φρονοῦμε, ὅτι, στή δύσκολη αὐτή περίοδο τῆς οἰκονομικῆς κρίσης πού διέρχεται ἡ πατρίδα μας –πού γιά μᾶς τούς Ἁγιορεῖτες, εἶναι ἀπόρροια τῆς πνευματικῆς ἀλλά καί πολιτιστικῆς κρίσης πού προηγήθηκε καί σήμερα κυριαρχεῖ- θεωροῦμε λοιπόν ὅτι εἶναι ἰδιαίτερα ἀναγκαῖο νά προβληθεῖ ἡ διαχρονική προσφορά τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀποστέλοντας μηνύματα παρακλήσεως καί παραμυθίας πρός ἕνα κόσμο πού ἀναζητᾶ ἐναγώνια τήν αὐτοσυνειδησία του, ὅπου οἱ σύγχρονοι τρόποι ζωῆς, ὁλοένα καί περισσότερο ἐξουθενωτικοί καί ἰσοπεδωτικοί, φθείρουν, λίγο λίγο, τούς ἁρμούς ὄχι μόνο τοῦ σώματος –πρόβλημα μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθεῖ τό παρόν Συνέδριο- ἀλλά πρωτίστως τῆς παραδοσιακῆς ζωῆς καί ἀποξενώνουν τούς ἀνθρώπους τόσο ἀπό τή ρίζα τους ὅσο καί μεταξύ τους.
Εὔχομαι ὁλόψυχα τήν ἐξ ὕψους δύναμη στό ἰατρικό σας λειτούργημα ἀλλά καί κάθε ἐπιτυχία στίς ἐργασίες τοῦ πολύ ἐνδιαφέροντος Συνεδρίου σας.
Χριστός Ἀνέστη!

Ἐναρκτήρια ὁμιλία τοῦ γράφοντος στήν τελετή ἔναρξης τοῦ 30οῦ ἐτήσιου Συνεδρίου Ὀρθοπαιδικῆς Ἑταιρείας Μακεδονίας-Θράκης.
29 Ἀπριλίου 2011. Χαλκιδική. Ξενοδοχεῖο Porto Carras

1191 - Αγιορειτικές θύρες





1190 - Τι θα έβλεπε μια γυναίκα αν επισκεπτόταν την περιοχή του Αγίου Όρους

 

 Σχετικό:
359 - Το Άγιο Όρος με τα μάτια μιας πεζογράφου